مرکز خبر- امروز یک‌شنبه ٢ آذرماه، با تشدید بی‌سابقه آلودگی هوا در روزهای اخیر، وضعیت کیفی هوا در ده‌ها شهر ایران وارد محدوده‌های «ناسالم»، «بسیار ناسالم» و حتی «بنفش» شده و زندگی روزمره، نظام آموزشی، سلامت عمومی و چرخه خدمات شهری را با اختلال جدی مواجه کرده است. افت کیفیت هوا باعث شد مدارس و دانشگاه‌ها در برخی از شهر‌ها به صورت غیرحضوری فعالیت کنند.

شاخص کیفیت آلودگی در اهواز ۱۸۸ بسیار ناسالم و قرمز، گیلان ۱۴۰ بسیار ناسالم، اورمیه ۱۴۴ بسیار ناسالم، کرماشان ۱۷۵ بسیار ناسالم، قزوین ۱۶۵ بسیار ناسالم، استان فارس ۱۳۱ ناسالم، بوشهر ۱۳۲ ناسالم، یزد ۱۱۹ ناسالم، اصفهان ۱۵۶ بسیار ناسالم، تبریز ۱۵۲ بسیار ناسالم، کرج ۱۴۸و مشهد ١۴٨ اعلام شده است.

 

افزایش آلودگی در خوزستان

براساس داده‌های سامانه پایش کیفی هوای کشور در صبح امروز یکشنبه دوم آذر، شهر اهواز یکی از آلوده‌ترین روزهای سال را تجربه کرده است. شاخص آلاینده ذرات معلق ۲.۵ میکرون در ایستگاه هویزه به ۲۲۱ رسیده؛ عددی که نشان‌دهنده وضعیت «بسیار ناسالم» (بنفش) و هشداردهنده برای تمامی گروه‌های سنی است.

در سایر ایستگاه‌های اهواز، اعداد بین ۱۵۲ تا ۱۹۳ ثبت شده؛ یعنی وضعیت قرمز و «ناسالم برای همه». شهرهای آبادان، خرمشهر، ماهشهر، شادگان و بهبهان نیز در همین محدوده قرار دارند.

این شرایط تنها محدود به جنوب کشور نیست؛ موج آلودگی هوا هم‌زمان در تهران، کرج، قزوین، اراک، تبریز، ارومیه و اصفهان نیز شاخص‌ها را تا سطوح بسیار ناسالم بالا برده است.

 

تعطیلی گسترده مدارس و دانشگاه‌ها؛ نظام آموزشی زیر فشار هم‌زمان آلودگی و بیماری

زمستان زودرس و وارونگی دما، همراه با طغیان آنفلوانزا، باعث شده کمیته‌های اضطرار آلودگی هوا در ۱۰ استان کشور مدارس، دانشگاه‌ها و حتی ادارات را به‌صورت غیرحضوری اعلام کنند.

در استان‌های تهران، البرز، اصفهان، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، سیستان‌وبلوچستان، مرکزی و چند استان دیگر، بخش بزرگی از کلاس‌ها تعطیل و آموزش به حالت نیمه‌فلج درآمده است.

این تعطیلی‌های گسترده به‌خوبی نشان می‌دهد که بحران آلودگی هوا از سطح یک «معضل زیست‌محیطی» عبور کرده و مستقیماً به «تهدید امنیت سلامت عمومی و آموزشی» تبدیل شده است.

 

ریزگرد؟ خودرو؟ یا مازوت؟ منشأ بحران کجاست؟

گرچه در سال‌های اخیر مسئولان بخش عمده آلودگی را به «سرمای هوا و وارونگی دما» نسبت داده‌اند، اما آمار رسمی مصرف سوخت نشان می‌دهد علت اصلی فراتر از عوامل طبیعی است. براساس داده‌های منتشرشده، مصرف مازوت در نیروگاه‌های ایران از ۲۱ آبان‌ماه به بیش از ۲۱ میلیون لیتر در روز رسیده؛ رقمی که برای حمل آن باید نفتکش‌هایی به طول ۱۴ کیلومتر در صف قرار بگیرند.

سال گذشته هم رکورد مصرف مازوت به علت ناترازی گاز شکسته شد و نیروگاه‌های مفتح، سلیمی و شازند رکورددار آلایندگی بودند.

مصرف مازوت، که یکی از آلاینده‌ترین سوخت‌های جهان است، عملاً کیفیت هوا را به سطح کشورهای فاقد استانداردهای زیست‌محیطی تنزل داده و ایران را در زمره معدود کشورهایی قرار می‌دهد که در سرمای زمستان مجبور به سوزاندن «سوخت سنگین» برای تولید برق می‌شود.

بررسی میدانی و آماری نشان می‌دهد وضعیت فعلی هوا و تعطیلی گسترده مدارس محصول یک مشکل ساختاری است. کمبود گاز در زمستان دولت را وادار به مصرف مازوت می‌کند؛ سوختی که ده‌ها برابر آلوده‌تر از گاز است. این ناترازی سال‌هاست که هشدار داده شده اما هیچ برنامه جدی برای توسعه ظرفیت گاز، بهینه‌سازی مصرف یا نوسازی ناوگان نیروگاهی اجرا نشده است. بیش از ۶۰ درصد خودروهای در حال تردد فاقد استاندارد آلایندگی قابل‌قبول‌اند. صنایع بزرگ نیز عمدتاً با تجهیزات قدیمی کار می‌کنند و پالایشگاه‌ها بسیاری از ضوابط را رعایت نمی‌کنند.

در حالی که کشورهای منطقه با سیاست‌های سختگیرانه استفاده از سوخت‌های آلاینده را حذف کرده‌اند، در ایران مازوت‌سوزی به «روال هر زمستان» تبدیل شده است. از سوی دیگر، کمیته‌های اضطرار تنها راهکار «تعطیلی مدارس» را دارند؛ نه محدودیت صنایع، نه اصلاح سوخت نیروگاه‌ها، نه مهار ترافیک.

پزشکان هشدار می‌دهند که آلودگی هوا نه‌تنها موجب افزایش آسم، بیماری‌های تنفسی و قلبی می‌شود، بلکه ابتلا به آنفلوانزا و سایر بیماری‌ها را تشدید می‌کند. افزایش موارد حاد تنفسی هم‌زمان با موج جدید آنفلوانزا نشان می‌دهد آلودگی امروز فقط «یک عدد روی تابلوی شاخص» نیست؛ یک تهدید واقعی و مرگ‌آفرین است.