میرفت عبدالقادر

سودان- از اواسط آوریل ۲۰۲۳، خشونت جنسی به سلاحی مخوف در کشاکش ارتش سودان و نیروهای واکنش سریع تبدیل شده است. در مناطق زیر سلطه نیروهای واکنش سریع، تن زنان به صحنه نبرد بدل گشته و آنان به هدفی بی‌دفاع برای اعمال خشونت تبدیل شده‌اند.

موارد تجاوز روزانه افزایش می‌یابد و با ورود درگیری‌های سودان به سال دوم، تعداد آنها از هزاران مورد گذشته است. کارشناسان می‌گویند آمارهای فعلی دقیق نیست و ارقام واقعی بسیار بیشتر است، چون بسیاری از قربانیان از ترس انگ اجتماعی، موضوع را گزارش نمی‌کنند.

هاله الکارب، مدیر منطقه‌ای شبکه زنان شاخ آفریقا «صیحه»، می‌گوید آنها موارد جدیدی از تخلفات نیروهای واکنش سریع را در فوریه امسال در چندین منطقه ثبت کرده‌اند. او افزود: «در جریان مستندسازی یک مورد تجاوز، مادر دختر هنگام دفاع از او کشته شد. دختر و پدرش زخمی شدند و هنوز در خارطوم گیر افتاده‌اند. موارد تجاوز در مناطق الدیوم الشرقیه و الحاج یوسف در شرق نیل هم تأیید شده است. وضعیت به‌ویژه در جنوب خارطوم و شرق نیل بسیار بحرانی است.»

 

روایت‌های دردناکی که برای اولین بار بازگو می‌شوند

در بازدید ما از مرکز «الامل الکس کافوری»، با پانزده زن روبرو شدیم که از انواع تجاوزها نجات یافته‌اند و هنوز در شوک هستند.

یکی از این زنان (م.ع) که نخواست نامش فاش شود، اولین نفری بود که با او دیدار کردیم. دختری ۲۵ ساله که بر اثر تجاوز باردار شده و اکنون در ماه نهم بارداری است. ذهن او پر از نگرانی و سؤال است: چه سرنوشتی در انتظارش است؟ چه کسی از کودکش نگهداری خواهد کرد؟ کجا باید برود؟ چطور می‌تواند دوباره خانواده‌اش را ببیند؟

او که از ترس شناسایی شدن حاضر به تصویربرداری نشد، گفت از روستایی آمده که زیر سلطه نیروهای واکنش سریع بوده است. مثل دختران دیگر روستا، او هم قربانی تجاوز شد. چهار سرباز پس از کتک زدن، تحقیر و بستن دست و پایش، به نوبت به او تجاوز کردند و وقتی بیهوش شد، او را به گمان اینکه مرده است، رها کردند.

او تعریف کرد وقتی به هوش آمد، توان راه رفتن و حرف زدن نداشت. با این حال، نیرویش را جمع کرد و از روستا گریخت، چون می‌ترسید خانواده‌اش (مانند بسیاری دیگر در روستا) او را بکشند. پس از عبور از چندین شهر و استان، وقتی به پورت سودان رسید، فهمید باردار است که بر وحشت و نگرانی‌هایش افزود. سرانجام به این مرکز پناه آورد تا درمان جسمی و روانی دریافت کند و برای زایمان و سپردن کودکش به فرزندخواندگی کمک بگیرد.

هنگام تعریف کردن ماجرایش، (م. ع) چنان منقلب شد که از هوش رفت و پزشکان مجبور شدند برای آرام کردنش دخالت کنند.

هدیل محمد (نام مستعار) نیز سرگذشت تلخی دارد. او با صورتی کاملاً پوشیده، تصمیم گرفت جلوی دوربین با ما صحبت کند، در حالی که اشک بی‌امان از چشمانش می‌بارید. او تعریف کرد چطور نیروهای واکنش سریع ناگهان وارد منطقه‌شان شدند و وقتی خانواده‌اش نبودند، به خانه‌شان حمله کردند.

او ساعت‌ها خودش را پنهان کرد به امید اینکه پس از دزدیدن وسایل خانه بروند، اما دو نفر از آنها او را پیدا کردند و به التماس‌هایش گوش ندادند. هر چه خواهش کرد همه چیز را ببرند ولی با او کاری نداشته باشند، فایده‌ای نداشت. آنها نه به جسم لاغرش رحم کردند و نه به سن کمش که هنوز ۱۸ سال نشده بود. یکی پس از دیگری به او تجاوز کردند و بیهوش رهایش کردند تا وقتی مادرش برگشت، او را در آن وضعیت وحشتناک یافت.

او گفت خانواده‌اش او را به پورت‌سودان فرستادند و مدتی بعد متوجه شد باردار است. از ترس واکنش برادرانش، این موضوع را مخفی نگه داشت و مادرش به او کمک کرد. حالا در ماه هشتم بارداری است و امیدوار است مؤسسه‌ای پیدا کند که کودکش را به فرزندخواندگی بپذیرد. با اینکه پس از تجاوز چندین بار به خودکشی فکر کرده بود، اکنون با حمایت مادرش که او را به ادامه تحصیل تشویق کرده، روحیه‌اش را بازیافته است. منتظر نتایج دیپلم است تا وارد دانشگاه شود و امیدوار است به زندگی بهتری برسد، رؤیاهایش را دنبال کند و بر این تجربه تلخ غلبه کند.

هدیل محمد در پیامی به خانواده‌ها و جامعه تأکید کرد که قربانی تجاوز، مجرم نیست و نباید کشته شود یا انگ بخورد، بلکه باید از سوی خانواده‌اش حمایت شود.

 

درمان و پشتیبانی روانی در مرکز

جامعه سودان همچنان به سنت‌های محلی و باورهای تغییرناپذیر خود پایبند است. این جامعه از صحبت درباره تجاوز و آزار جنسی زنان طفره می‌رود، زیرا از انگ اجتماعی هراس دارد و تقصیر هر تعرضی را متوجه زن می‌داند.

با وجود هزاران زن قربانی خشونت جنسی، مرکز تنها ۳۳ نفر از قربانیان تجاوز، ازدواج اجباری یا آدم‌ربایی را پذیرش کرده است.

لبنی محمد علی، روانشناس و مدیر مرکز «الامل الکس کافوری» برای بازماندگان خشونت، آمار تکان‌دهنده‌ای ارائه کرد: «۹۱۳ مورد تجاوز در الجزیره، ۱۳۹ مورد سقط جنین، ۱۲۴ مورد تجاوز به کودکان، ۱۳۵ بارداری ناشی از تجاوز، ۷۰ مورد تجاوز در استان‌های سنار و نیل آبی، ۳۵ قربانی که به مصر منتقل شده‌اند و ۸۳۰ مورد تجاوز در چاد که از دارفور گریخته‌اند.»

مرکز «الامل الکس کافوری» که اخیراً در پورت‌سودان افتتاح شده، نخستین مرکزی است که خدمات درمانی و توانبخشی روانی به قربانیان خشونت ارائه می‌دهد.

به گفته مدیر مرکز، تاکنون ۱۸ زن درمان کامل دریافت کرده‌اند و ۱۵ زن دیگر در حال حاضر تحت درمان هستند. پزشکان زن متخصص، خدمات روانی و اصلاح رفتار ارائه می‌کنند و به قربانیان کمک می‌کنند دوباره به جامعه بازگردند. خدمات شامل معاینات پزشکی، تأیید وقوع تجاوز و در موارد بارداری، هماهنگی با وزارت رفاه اجتماعی برای فرزندخواندگی کودک پس از تولد است. این مرکز همچنین با راه‌اندازی پروژه‌های کوچک، به قربانیان کمک اقتصادی می‌کند.

 

قتل و خودکشی قربانیان تجاوز

گزارش‌های سازمان ملل و شهادت شاهدان عینی در استان الجزیره نشان می‌دهد بسیاری از دختران قربانی تجاوز، از ترس واکنش جامعه و خانواده به خودکشی فکر می‌کنند. برخی خانواده‌ها به‌ویژه در استان الجزیره در مرکز سودان، پس از تجاوز، دخترانشان را کشته‌اند و تعدادی از این دختران مجبور شده‌اند با خوردن سم به زندگی خود پایان دهند.

لبنی محمد می‌گوید نرخ خودکشی در سودان طی پنج سال اخیر به بالاترین حد رسیده است. ۱۸ مورد خودکشی در استان الجزیره و ۵ مورد در خارطوم ثبت شده است. همچنین موارد زیادی از خودکشی در مصر، به‌ویژه میان زنان مهاجری که مورد تجاوز قرار گرفته‌اند، گزارش شده است. مواردی هم وجود داشته که پدران همراه با دخترانشان با غرق شدن در رود نیل خودکشی کرده‌اند.

او آنچه در استان‌های الجزیره و دارفور در غرب سودان رخ داده را پاکسازی نژادی می‌داند که قبایل مرکز و غرب سودان را هدف قرار داده است. لبنی تأکید می‌کند جامعه باید از نجات‌یافتگان حمایت کند و آنها را به عنوان قربانی بپذیرد.