عبیر محمد

قامشلو - عفرین در منطقه‌ای کوهستانی در شمال غربی سوریه واقع شده است که مرز بین روژآوا-سوریه و ترکیه را تشکیل می‌دهد. جمعیت آن حدود ٣۵٠ هزار نفر بود که اکثریت آنها کورد بودند. در سال ٢٠١٨، عفرین توسط دولت ترکیه و مزدورهای وابسته به او اشغال شد. مردم عفرین، که مجبور به ترک خانه و زادگاه خود شدند، در بسیاری از کانتون‌های شمال و شرق سوریه ساکن شدند. اما با وجود گذشت ۶ سال از اشغال عفرین، مردم، به ویژه زنان عفرینی، در هر جا که هستند، مقاومت خود را ادامه می‌دهند و با امید بازگشت به سرزمین‌شان زندگی می‌کنند.

منطقه عفرین از نظر جغرافیایی بسیار متنوع است، در میان دشت‌ها و کوهستان‌ها واقع شده است. رودخانه عفرین از از داخل آن عبور می‌کند و با طولی در حدود ۸۵ کیلومتر وارد سوریه می‌شود. این رودخانه و شاخه‌های آن از مهمترین منابع آبی برای کشاورزی در این منطقه شناخته می‌شوند. حاصلخیزی خاک و فراوانی آب، امکان کشت انواع محصولات را فراهم می‌کند. به طور خاص، زیتون به عنوان محصول اصلی منطقه عفرین شناخته می‌شود که در تمام روستاها و نقاط این منطقه کشت می‌شود. بر اساس آمارهای غیررسمی، تعداد درختان زیتون در سال ۲۰۱۰ بیش از ۱۳ میلیون اصله بوده است.

از آغاز انقلاب روژآوای کوردستان، منطقه عفرین به دلیل سازمان‌یابی، آزادی‌خواهی، دموکراسی و ایجاد سیستم ملت دموکراتیک، دارای ویژگی‌های منحصربفردی بود. از سوی دیگر، موقعیت جغرافیایی آن نیز از اهمیت راهبردی برخوردار است: از شرق به شهر اعزاز، از جنوب به شهر حلب که از لحاظ اداری به آن متصل است، در جنوب غربی به استان ادلب محدود می‌شود و از غرب و شمال به مرز ترکیه رسیده است. این موقعیت جغرافیایی برای ترکیه مهم بود تا بتواند این منطقه را از تمامی مناطق یادشده جدا کند و سیستم خودمدیریتی دموکراتیک را تضعیف نماید.

 

مقاومت زمانه

دولت ترکیه در ٢ ژانویه ٢٠١٨ با کمک مزدورهایی که خود سازمان‌دهی کرده بود، با هواپیما، تانک و توپ‌های ناتو حملات اشغالگرانه را آغاز کرد. در آن جنگ که ۵٨ روز ادامه داشت، مقاومت بزرگی از سوی مردم عفرین، مبارزان یگان‌های مدافع زنان (YPJ) و یگان‌های مدافع خلق (YPG) انجام شد و در جهان به نام "مقاومت زمانه" شناخته شد. در ٢۴ فوریه ٢٠١٨ عفرین به همراه ٢٨٢روستا و شهرک به‌طور کامل اشغال شد.

 

آوارگی و غارت پس از اشغال

از روز اول حمله تا آخرین روز اشغال، هزاران جنایت جنگی اتفاق افتاد. بر اساس گزارش‌های دیدبان حقوق بشر سوریه (SOHR) و نیروهای سوریه دموکراتیک (SDF)، بیش از ۵٠٠ غیرنظامی از جمله زنان و کودکان و نزدیک به ٨٢٠ نفر از مبارزان SDF، YPJ  و YPG  در مقاومت ۵٨ روزه جان خود را از دست دادند. در همین حال، صدها هزار نفر از مردم عفرین به زور اخراج و آواره شدند. اموال و دارایی‌های مردم عفرین توسط گروه‌های مسلح افراطی غارت و ویران شد.

بر اساس آمارهای نقض حقوق بشر از زمان شروع اشغال تا ١ ژانویه ٢٠٢۴ که سازمان حقوق بشر عفرین سوریه آن را تأیید کرده است، بیش از ٩ هزار و ۶۵ نفر ربوده شده‌اند که بیش از هزار نفر آنها زن بوده‌اند. بیش از ۶٨٣ نفر کشته شده‌اند که ٩۵ نفر آنها در زیر شکنجه و ١٠١ نفر از آنها زن بوده‌اند، از جمله ١٠ مورد اجبار به خودکشی و ٧۴ مورد تجاوز جنسی. بریدن بیش از ۴٠٠ هزار اصله درخت مثمر و جنگلی، سوزاندن بیش از ١۵ هزار درخت میوه، سوزاندن هزاران درخت جنگلی و سوزاندن بیش از یک سوم زمین‌های کشاورزی. احداث بیش از ٣٠ اردوگاه و کمپ در مناطق عفرین. تخریب و ویرانی بیش از ٧۵ آثار تاریخی حفر شده، بیش از ۵٩ آثار تاریخی، بیش از ٢٨ آثار مذهبی و تخریب آرامگاه‌ها.

 

وضعیت حقوق بشر در عفرین رو به وخامت است

تاکنون، در عفرین اقدامات ضدانسانی، از جمله قتل، ربودن، و دستگیری، ادامه دارد. در این زمینه، اوین جمعه، مدیر سازمان حقوق بشر منطقه جزیره، اظهار داشت که وضعیت حقوق بشر در عفرین رو به وخامت است، به ویژه برای مردم بومی، یعنی اهالی کورد آن، که به زور اخراج می‌شوند تا با هدف تغییر دموگرافیک، گروه‌های مسلح وابسته به دولت ترکیه به همراه خانواده‌ها را در آن منطقه مستقر شوند. همچنین، روزانه جنایات قتل و شکنجه افشا می‌شود و حتی طبیعت نیز از این ویرانگری در امان نمانده است؛ زیرا درختان قطع و محصولات کشاورزی سوزانده می‌شوند.

 

مقاومت زنان عفرینی در برابر نسل‌کشی

پس از پایان عملیات نظامی، سازمان ملل ١۵٠ هزار پناهنده کورد را در اردوگاه‌های تل رفعت ثبت کرد. بر اساس گزارش سازمان حقوق بشر سوریه (SOHR)، تعداد کلی آوارگان به ٣٠٠ هزار نفر افزایش یافته است. به علاوه، در سراسر شمال و شرق سوریه، مردم عفرین در شرایط دشوار و مشقت زندگی می‌کنند و تا زمان بازگشت به عفرین، مقاومت می‌کنند.

پرسش اینجاست که زنان عفرینی چگونه در برابر تلاش‌ها برای از بین بردن هویت کورد و مصادره فرهنگ عفرین مقاومت می‌کنند؟

 

حفاظت و انتقال میراث عفرین

شاهیرا ایبو یکی از زنان عفرینی است که همانند هزاران زن دیگر در سال ٢٠١٨ به زور آواره شد. او برای حفاظت و انتقال میراث مادی و معنوی عفرین، مدتی دراز در شهر قامشلو در شمال و شرق سوریه در چارچوب پروژه‌ای به نام "قنویچ" فعالیت کرده است. او توضیح می‌دهد: پس از جنگ عفرین، مردم ما پراکنده شدند، این باعث شد فرهنگ ما در معرض خطر قرار بگیرد. هدف ما از پروژه قنویچ حفاظت از فرهنگ عفرین است. ما گروهی از زنان عفرینی را گرد هم آوردیم، آموزش دادیم و با هم این آثار را خلق کردیم. کارهای دستی که انجام می‌دهیم، داستان‌های عفرین ما را بازگو می‌کند. هر نقشی روی قنویچ سخن از فرهنگ و هنر منطقه ما می‌گوید. عفرین هویت ماست، اگر آن را فراموش کنیم، دیگر نمی‌توانیم بازگردیم.