مرکز خبر- ١۵ فوریه، از سوی سازمان جهانی بهداشت (WHO) به عنوان روز جهانی کودکان مبتلا به سرطان (World Pediatric Cancer Day) نامگذاری شده است. هدف از نامگذاری این روز آگاه‌سازی مبتلایان، خانواده‌ها و اطرافیان و حمایت از کودکان مبتلا به سرطان و خانواده‌های آن‌ها است.

بنابر آمار ارائه شده از سوی انجمن کنترل جهانی سرطان (UICC)، سالانه ۴۲۹ هزار کودک و نوجوان (یک روزه تا ١٩ ساله) در جهان به بیماری سرطان مبتلا می‌شوند، که در این میان سرطان‌های لوسمی، لنفوم و مغز شایع‌ترین آنها هستند. به گفته‌ی کارشناسان بهداشت، در صورت دسترسی به امکانات و مراقبت‌های مناسب و باکیفیت، بیش از ۸۰ درصد از این مبتلایان می‌توانند زنده بمانند و زندگی سالم و موفقی داشته باشند. فقر، هزینه‌های گزاف درمانی، تشخیص دیرهنگام و عدم دسترسی به داروهای ضروری موجب شده است تا کشورهای فقیر جهان ۸۰ تا ۹۰ درصد از مرگ و میرهای ناشی از سرطان کودکان را به خود اختصاص دهند.

همچنین سالانه سه هزار کودک زیر ۱۵ سال در ایران مبتلا به سرطان می‌شوند، یعنی از هر ۱۰۰ هزار کودک زیر ۱۵ سال، ۱۶ نفر در سال به سرطان مبتلا می‌شوند.

 

ابتکار جهانی سازمان جهانی بهداشت WHO برای سرطان کودکان

در سپتامبر ٢٠١٨، سازمان جهانی بهداشت(WHO) ابتکار جهانی را برای سرطان کودکان راه‌اندازی کرد . هدف این ابتکار افزایش نرخ بقای جهانی سرطان کودکان به حداقل ۶٠ درصد تا سال ٢٠٣٠ بود. همچنین هدف آن بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا به سرطان است.

 

عوامل موثر در بروز سرطان در کودکان

سرطان در هر سنی بروز پیدا می‌کند و می‌تواند بر هر بخشی از بدن تأثیر بگذارد. این بیماری با بروز تغییرات ژنتیکی در یک سلول منفرد آغاز می‌شود که سپس از کنترل خارج شده و در بسیاری از سرطان‌ها توده (یا تومور) ایجاد می‌کند. سرطان اگر درمان نشود، منتشر می‌شود، به سایر نقاط بدن حمله کرده و باعث مرگ می‌شود. تب مکرر، عفونت‌های پی‌درپی و کم‌خونی از علائمی هستند که پزشک را به وجود سرطان در کودک مشکوک می‌کنند. البته در حال حاضر برای اغلب سرطان‌های کودکان به خصوص لوسمی، درمان وجود دارد و ۷۰ درصد از کودکان مبتلا درمان می‌شوند.

بر خلاف سرطان در بزرگسالان، اکثر قریب به اتفاق سرطان‌های دوران کودکی دلیل شناخته شده‌ای ندارند. مطالعات بسیاری برای شناسایی علل بروز سرطان در کودکان انجام شده است اما تنها تعداد کمی از این سرطان‌ها در اثر عوامل محیطی یا شیوه‌ی زندگی ایجاد شده و بروز پیدا می‌کنند و براساس داده‌های موجود تنها ۱۰٪ از کل کودکان مبتلا به سرطان به دلیل عوامل ژنتیکی مستعد به این بیماری مبتلا می‌شوند. برخی عفونت‌های مزمن که عمدتاً در کشورهای فقیر و کم‌درآمد شایع هستند، از عوامل خطر ابتلا به سرطان در کودکان به شمار می‌روند. به عنوان مثال ویروس‌هایی چون اچ‌آی‌وی(ایدز)، اپشتین‌بار و مالاریا خطر ابتلا به برخی سرطان‌های دوران کودکی را افزایش می‌دهند. سایر عفونت‌ها نیز می‌توانند خطر ابتلای کودک به سرطان را در بزرگسالی افزایش دهند، بنابراین علاوه بر واکسیناسیون، توسل به روش‌های دیگری چون تشخیص زودرس یا غربالگری عفونت‌های مزمن منجر به سرطان، چه در دوران کودکی و چه بعد از آن، اهمیت فراوانی دارد. برای شناسایی عوامل مؤثر بر پیشرفت سرطان در کودکان به تحقیقات بیشتر نیاز است.

تشخیص زود هنگام سرطان در دوران کودکی، احتمال درمان و بقای بیمار را افزایش داده و نیاز به درمان‌های پرهزینه و پرعارضه را کاهش می‌دهد. با تشخیص زودهنگام سرطان می‌توان پیشرفت‌های چشمگیری در زندگی کودکان مبتلا ایجاد کرد. علاوه بر این، تشخیص صحیح برای معالجه کودکان مبتلا ضروری است، زیرا هر سرطان به یک شیوه‌ی درمانی خاص نیاز دارد که ممکن است شامل جراحی، رادیوتراپی و شیمی درمانی باشد.

سرطان دوران کودکی، صرف نظر از اینکه این کودکان کجا زندگی می‌کنند،  ویرانگر است و سالانه بیش از ۴۲٩ هزار کودک در سراسر جهان به سرطان مبتلا می‌شوند. بسیاری از این کودکان در کشورهای با درآمد کم و متوسط (LMIC) زندگی می‌کنند که ممکن است دسترسی به درمان سرطان برای آن‌ها در دسترس یا غیرقابل دسترس باشد.

 

انواع سرطان در کودکان

انواع سرطان‌هایی که بیشتر در کودکان اتفاق می‌افتد، با مواردی که در بزرگسالان مشاهده می‌شود متفاوت است. شایع‌ترین سرطان‌های کودکان عبارتند از:

سرطان خون Leukemia

سرطان‌های خون که سرطان‌های مغز استخوان و خون می‌باشد، شایع‌ترین سرطان‌های دوران کودکی هستند. این نوع سرطان‌ها حدود ٢٨ درصد از کل سرطان‌های کودکان را شامل می‌شوند. شایع‌ترین انواع لوسمی در کودکان شامل لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL) و لوسمی حاد میلوئیدی (AML) است. این لوسمی‌ها می‌توانند باعث درد استخوان و مفصل، خستگی، ضعف، رنگ پریدگی پوست، خونریزی یا کبودی، تب، کاهش وزن و سایر علائم شوند. سرطان خون حاد می‌تواند به سرعت رشد کند، بنابراین به محض یافتن نیاز به درمان (به طور معمول با شیمی درمانی) است.

 

تومورهای مغز و نخاع

تومورهای مغز و نخاع دومین سرطان شایع در کودکان است که حدود ٢۶ درصد سرطان‌های کودکان را تشکیل می‌دهد. انواع مختلفی از تومورهای مغز و نخاع وجود دارد و درمان و چشم‌انداز هر یک متفاوت است.

اغلب تومورهای مغزی در کودکان از قسمت‌های پایین مغز مانند مخچه یا ساقه مغز شروع می‌شود. آن‌ها می‌توانند باعث سردرد، حالت تهوع، استفراغ، تاری دید، سرگیجه، تشنج، مشکل در راه رفتن و سایر علائم شوند. تومورهای نخاع در کودکان و بزرگسالان کمتر از تومورهای مغزی شایع است.

 

نوروبلاستوما Neuroblastoma

نوروبلاستوما در اشکال اولیه‌ی سلول‌های عصبی که در جنین در حال رشد یافت می‌شوند، شروع می‌شود. حدود ۶ درصد از سرطان‌های دوران کودکی، نوروبلاستوم هستند. این نوع سرطان در نوزادان و کودکان خردسال رخ می‌دهد و در کودکان بزرگ‌تر از ١٠ سال نادر است. تومور می‌تواند از هر جایی شروع شود، اما معمولاً نقطه شروع آن شکم است و در آنجا تورم دیده می‌شود. اما همچنین، می‌تواند علائم دیگری مانند درد استخوان و تب ایجاد نماید.

 

تومور ویلمز Wilms tumor

تومور ویلمز که نفروبلاستوما نیز نامیده می شود، از یک کلیه و به ندرت از هر دو کلیه شروع می‌شود. این بیماری اغلب در کودکان ٣ تا  ۴سال دیده می‌شود و در کودکان بزرگ تر و بزرگسالان غیرمعمول است، می‌تواند به صورت تورم یا توده در شکم ظاهر شود. بعضی اوقات ممکن است کودکان علائم دیگری مانند تب، درد، حالت تهوع یا کم اشتهایی داشته باشند. تومور ویلمز حدود  پنج درصد از سرطان‌های دوران کودکی را تشکیل می‌دهد. تومور ویلمز یکی از انواع سرطان در کودکان می‌باشد.

 

لنفوم‌ها Lymphomas

لنفوم از سلول‌های سیستم ایمنی به نام لنفوسیت شروع می‌شود. این سرطان ها اغلب در غدد لنفاوی یا در سایر بافت‌های لنفاوی مانند لوزه‌ها یا تیموس شروع می‌شوند. آن‌ها همچنین می‌توانند مغز استخوان و سایر اندام‌ها را تحت تأثیر قرار دهند. علائم به محل شروع سرطان بستگی دارد و می‌تواند شامل کاهش وزن، تب، تعریق، خستگی و توده‌هایی در زیر پوست گردن، زیر بغل یا کشاله ران شوند. دو نوع اصلی لنفوم، لنفوم هوچکین و لنفوم غیرهوچکین است. هر دو نوع در کودکان و بزرگسالان وجود دارد.

لنفوم هوچکین حدود ٣ درصد از سرطان‌های دوران کودکی را تشکیل می‌دهد. این بیماری در اوایل بزرگسالی (معمولاً در افراد ٢٠ساله) و اواخر بزرگسالی (پس از ۵۵ سالگی) رایج‌تر می‌باشد. لنفوم هوچکین در کودکان زیر ۵ سال نادر است. این نوع سرطان در کودکان و بزرگسالان بسیار شبیه است.

لنفوم غیرهوچکین حدود ۵ درصد سرطان‌های دوران کودکی را تشکیل می‌دهد. احتمال رخ دادن این بیماری در کودکان کم سن و سال‌تر از لنفوم هوچکین بیشتر است، اما همچنان در کودکان زیر ٣ سال نادر است. شایع‌ترین انواع لنفوم غیرهوچکین در کودکان یا بزرگسالان متفاوت است. این سرطان‌ها اغلب به سرعت رشد می‌کنند و نیاز به درمان شدید دارند، اما واکنش آن‌ها به درمان در مقایسه با بیشتر لنفوم‌های غیرهوچکین در بزرگسالان بیشتر است.

 

رابدومیوسارکوم Rhabdomyyosarcoma

رابدومیوسارکوم در سلول‌هایی شروع می شود که به طور معمول به عضلات اسکلتی تبدیل می‌شوند (اینها عضلاتی هستند که برای حرکت دادن بخش‌های مختلف بدنمان کنترل می‌کنیم). این نوع سرطان می‌تواند تقریباً در هر نقطه از بدن شروع شود، شامل سر و گردن، کشاله‌ی ران، شکم، لگن یا بازو یا پا. ممکن است باعث درد، تورم یا هر دو شود. این بیماری رایج‌ترین نوع سارکومای بافت نرم در کودکان است. حدود 3 درصد از سرطان‌های دوران کودکی را تشکیل می‌دهد.

 

رتینوبلاستوما Retinoblastoma

رتینوبلاستوما یک سرطان چشم است. حدود ٢ درصد از سرطا‌ن‌های دوران کودکی را تشکیل می‌دهد. این بیماری معمولاً در کودکان در حدود ٢ سالگی اتفاق می‌افتد و به ندرت در کودکان بالای ۶ سال دیده می‌شود.

رتینوبلاستوما معمولاً به این صورت کشف می‌شود که والدین یا پزشک متوجه شده‌اند که چشم کودک غیرمعمول است. به طور معمول هنگامی که شما نوری را در چشم کودک می‌تابانید (یا عکس با فلاش می‌گیرید)، مردمک چشم به دلیل وجود خون در رگ‌های پشت چشم قرمز به نظر می‌رسد. در چشم مبتلا به رتینوبلاستوما، مردمک چشم اغلب سفید یا صورتی به نظر می‌رسد.

 

سرطان‌های استخوان

سرطان‌هایی که از استخوان شروع می‌شوند (سرطان‌های اولیه استخوان) اغلب در کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان اتفاق می‌افتد، اما در هر سنی ممکن است ایجاد شود. این نوع سرطان حدود ٣ درصد از سرطان‌های دوران کودکی را تشکیل می‌دهد. دو نوع اصلی از سرطا‌ن‌های اصلی استخوان در کودکان رخ می‌دهد:

استئوسارکوم در نوجوانان شایع است و معمولاً در مناطقی که استخوان به سرعت در حال رشد است، مانند نزدیکی انتهای استخوان‌های پا یا بازو ایجاد می‌شود. این بیماری اغلب باعث درد استخوان می‌شود که شب هنگام یا با فعالیت بدتر می‌شود. همچنین، می تواند باعث تورم در ناحیه‌ی اطراف استخوان شود.

سارکوم Ewing نوعی از سرطان استخوان است که کمتر شایع می‌باشد. این نوع سرطان اغلب در نوجوانان دیده می‌شود. متداول‌ترین مکان‌ها برای شروع آن، استخوان‌های لگن، دیواره‌ی قفسه سینه (مانند دنده‌ها) یا در وسط استخوان‌های پا می‌باشد. علائم می‌تواند شامل درد و تورم استخوان باشد.