ژوان کرمی

سرفیروزآباد - کشت زعفران در چند سال اخیر در استان کرماشان به عنوان پدیدەای تازه ظهور کرد و اکنون در اراضی چند شهرستان این استان در حال گسترش است. دهستان سرفیروزآباد با مرکزیت شهر کوچک "هَلَشی" یکی از مراکز کشت زعفران استان کرماشان است. این دهستان بخشی از منطقەی لکستان است و مردم این منطقه از ایل زنگنه و لک هستند و به تشیع و آیین یارسان باور دارند. شهر هلشی علی‌رغم جمعیت شهری پایین آن، با بیش از ۱۲۰ روستا از جمعیت روستایی بالایی برخوردار است و با وجود دشت‌های حاصلخیز و وسیعش اکثریت جمعیت شهری و روستایی آن به کشاورزی می‌پردازند. اراضی کشاورزی دهستان سرفیروزآباد به حوزەی آبریز دو رودخانەی سیمره در استان ایلام و قرەسو در استان کرماشان تعلق دارند. این دهستان با ۷۰ هزار هکتار مرتع و جنگل متراکم از منابع طبیعی بکر و سرشاری نیز برخوردار است که البته با خطرات بزرگی همچون تغییرات اقلیمی، گرمایش زمین، خشکسالی و کم‌آبی، تخریب توسط بخش خصوصی و دولتی روبروست.

گندم، جو، نخود، چغندرقند، ذرت، آفتابگردان، هندوانه و انواع صیفی‌جات دیگر از جمله محصولات کشاورزی رایج این منطقه می‌باشند. اما در سال‌های اخیر کشت محصول تازەای در این منطقه به صورت پدیدەای جالب مورد توجە قرار گرفتە است. این محصول تازه "زعفران" است که با توجه به خاصیت‌های درمانی، خوراکی و صنعتی آن، محصولی باارزش و گران‌قیمت می‌باشد. این محصول با توجه به کمیاب بودن آن، یکی از محصولات صادراتی و استراتژیک محسوب می‌شود، اما مهم‌ترین مسئلەای که کشت زعفران را در استانی همچون کرماشان توجیه می‌کند، عدم نیاز کشت زعفران به آب زیاد است. زعفران محصول آب‌بری نیست و کشت آن به آب زیادی نیاز ندارد و با توجه به گرمایش زمین، خشکسالی‌های پیاپی و کم‌آبی روزافزون، اهمیت کشت چنین محصولاتی بیشتر و بیشتر می‌شود.

در این شرایط کشت زعفران آلترناتیو مناسبی برای کشت محصولات آب‌بری همچون هندوانه و انواع صیفی‌جات، چغندرقند، ذرت، آفتابگردان و کلزا می‌باشد. اما هر محصول تازەای در هر منطقەای نیاز به میزانی از ابتکار عمل و ریسک‌پذیری دارد. در روند ترویج کشت این محصول در استان کرماشان زنان نقش مؤثری داشتەاند و این نشانگر همان نوآوری، ابتکار عمل و ریسک‌پذیر بودن زنان است.

 چنور محمدی، اهل شهر روانسر به عنوان یکی از کارآفرینان پیشرو استان، یکی از نخستین کشاورزانی بوده است که در استان کرماشان به کشت محصول زعفران پرداخته است. تحت تٲثیر ابتکار این کشاورز پیشرو و بازخورد مثبتی که از آن گرفته است، کشاورزان دیگری در شهرستان‌های شاباد، صحنه، سنقر و دهستان سرفیروزآباد نیز به کشت زعفران در سال‌های اخیر دست زدەاند.

زنان کارگر نیز در مراحل مختلف کشت، داشت و برداشت این محصول نقش برجستەای دارند. به صورتی که در مرحلەی برداشت تقریبا کل پروسەی آن بر عهدەی زنان می‌باشد. با توجه به حساس بودن گل زعفران و برداشت آن، هنوز کار انسانی در این حوزه جای خود را به ماشینیسم و کشاورزی مکانیزە نداده است و این کار در دهستان سرفیروزآباد و دشت وسیع و حاصلخیز آن توسط زنان منطقه انجام می‌شود. این زنان که به صورت گروهی خود را سازمان می‌دهند، در آبان‌ماه هر سال به برداشت زعفران می‌پردازند.

البته مانند اکثر حوزەهای کار و بازار در ایران و جهان، میزان دستمزد زنان پایین‌تر از مردان است و همین مسئله نیز در استفاده از زنان در این حوزه تٲثیر داشته است، اما با اذعان کشاورزان منطقه دقت، هماهنگی و احساس مسئولیت بیشتر زنان در کار و مخصوصا حوزەی کشاورزی و همچنین پیوند نزدیک‌تر ایشان با زمین، طبیعت و محیط‌زیست از جمله عوامل تمایل بیشتر کشاورزان در استخدام زنان است. به گفتەی یکی از این زنان کارگر در زمین‌های زعفران دهستان سرفیروزآباد، امسال دومین سالی است که در این اراضی محصول زعفران کاشت می‌شود و زنان در بیشتر مراحل آن نقش پررنگی دارند، اما دستمزد پایین نسبت به مردان، عدم پرداخت بەموقع دستمزدها، ساعات کاری بالا و عدم برخورداری از بیمه از جمله مسائلی است که زنان کارگر در حوزەی کشاورزی در این منطقه با آن روبرو هستند.

در پایان لازم به ذکر است که تلاش ما برای گفت‌وگو با این زنان کارگر در یکی از اراضی کشاورزی دهستان سرفیروزآباد کرماشان، علی‌رغم استقبال زنان با مخالفت مرد مالک زمین روبرو شد، اما ما می‌کوشیم که در آیندەای نزدیک گفت‌وگوها یا تحلیل‌های دقیق‌تری در این حوزه ارائه نماییم.