سفر روزانه زنان برای برداشت نخود؛ چالش‌های کارگران فصلی
زنانی که به دلیل نبود فرصت‌های شغلی در سردشت، روزانه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر با مینی‌بوس‌های فرسوده برای برداشت نخود به مناطق مهاباد و بوکان سفر می‌کنند، در شرایط سخت و طاقت‌فرسا و بدون بیمه و حقوق حمایتی کار می‌کنند.
نسیم محمدخواه
بوکان-در پی نبود فرصت‌های شغلی و کار در منطقه سردشت از توابع استان اورمیه در روژهلات کوردستان، روزانه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ کارگر که اکثریت آن‌ها زنان سرپرست و زنان جوان هستند، با مینی‌بوس‌های فرسوده بیش از ۲۰۰ کیلومتر حرکت می‌کنند تا به زمین‌های کشاورزی در منطقه مهاباد و بوکان برسند. پس از چندین ساعت کار در زیر آفتاب سوزان، آن‌ها به خانه‌هایشان بازمی‌گردند. این شرایط سخت و طاقت‌فرسا تحت شرایط کاری دشواری بدون حق بیمه و امکانات رفاهی مناسب و با حقوق پایین انجام می‌شود.
شرایط کاری
به دلیل مسافت دور، کارگران نخودچین مجبورند هر روز صبح زود، ساعت ۳ بامداد، از خواب بیدار شوند و سوار مینی‌بوس‌های فرسوده شوند تا به زمین‌های کشاورزی در شهر بوکان برسند. این سفر طولانی، که حدود ۲۰۰ الی ۳۰۰ کیلومتر (رفت و برگشت) است، بخشی از خواب کارگران را در مینی‌بوس‌ها رقم می‌زند. مینی‌بوس‌هایی که بیش از ۴۰ سال از عمر آن‌ها می‌گذرد و به دلیل صدا و تکان‌های آن، خستگی کارگران را چند برابر می‌کند. در سال‌های گذشته، تصادفات در مسیر سخت همواره موجب خسارت‌های جانی به کارگران شده است.
مسیر و ساعات کاری
این کارگران پس از ۱۰۰ کیلومتر سفر به زمین‌های کشاورزی می‌رسند و از ساعت ۵ صبح تا ۴ بعد از ظهر به کار مشغول می‌شوند. این شرایط باعث خستگی شدید آنان می‌شود. علاوه بر این، گرمای طاقت‌فرسای تابستان نیز مزید بر علت شده و شرایط را برای این کارگران دشوارتر می‌کند.
نبود بیمه و حقوق حمایتی
یکی از مهم‌ترین مشکلات این کارگران، نبود بیمه و حقوق حمایتی است. به دلیل اینکه این کارگران به‌عنوان کارگر در هیچ جایی ثبت نمی‌شوند، از هیچ‌گونه حمایتی برخوردار نیستند. این مسئله به ویژه برای زنان که در سطح محلی و حتی در ایران به‌طور کلی، در مقایسه با مردان حقوق کمتری دریافت می‌کنند، حائز توجه است. زنان کارگر اغلب با وجود کار برابر یا حتی بیشتر نسبت به مردان، دستمزد کمتری دریافت می‌کنند و بیمه‌ای که آن‌ها را در برابر حوادث و بیماری و همچنین برای بازنشستگی حمایت کند، وجود ندارد. همچنین این کار فصلی است و کارگران باید تمام ملزومات کاری خود، از جمله غذا و دستکش‌های کار را خود تأمین کنند. .
مشکلات منطقه‌ای و اقتصادی
در منطقه سردشت به دلیل کمبود سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی و صنعت، شغل‌های مناسبی برای زنان وجود ندارد. بسیاری از زنان به دلیل عدم وجود فرصت‌های شغلی در سردشت، مجبورند برای کار به شهرهای دیگر بروند. در فصل برداشت نخود، صدها زن به این شیوه به شهر بوکان سفر می‌کنند تا بتوانند درآمدی کسب کنند.
در همین راستا و پیرامون وضعیت کارگران فصلی که برای برداشت نخود به شهرهای دیگر سفر می‌کنند، با یک کارگر و یک فعال مدنی به گفت‌وگو پرداختیم:
هیرو.ش، یکی از زنانی که تنها ۱۷ سال سن دارد و در شهر ربط از توابع شهرستان سردشت زندگی می‌کند، امسال تابستان به کار چیدن نخود رفته است. او می‌گوید: «امسال به همراه مادرم تصمیم گرفتیم به کار نخودچینی برویم. سال‌های گذشته، وقتی که پدرم به کولبری می‌رفت، ما به این کار نمی‌پرداختیم. اما امسال پدرم در حین کولبری زخمی شد و چند ماهی است که نمی‌تواند کار کند. به همین دلیل، من و مادرم امسال به کار نخودچینی رفتیم. ما هر روز صبح ساعت ۳ بامداد در محله خودمان همراه با دیگر کارگران جمع می‌شویم و سوار مینی‌بوس‌ها می‌شویم. معمولاً دو الی دو و نیم ساعت در مسیر هستیم تا به منطقه خلیفان از توابع مهاباد و روستاهای بوکان برسیم. بعد از رسیدن به محل، کار را شروع می‌کنیم. صاحب‌کارها یخ و آب سرد را برایمان می‌آورند و ما خودمان صبحانه و نهار را همراه می‌بریم. ما حدود یک ساعت برای نهار و نیم ساعت برای صبحانه و استراحت وقت داریم. تا ساعت ۴ عصر کار می‌کنیم و سپس سوار مینی‌بوس‌ها می‌شویم و به خانه برمی‌گردیم. وقتی به خانه می‌رسیم، معمولاً حدود ساعت ۵ و نیم بعدازظهر است. بعد از آماده کردن شام، حدود ساعت ۸ شب شام می‌خوریم و سپس به خواب می‌رویم.»
شیدا.ن، یکی از فعالین مدنی، در رابطه با وضعیت زندگی این کارگران گفت: «کارگران جوان که اغلب زنان جوان و زنان سرپرست را شامل می‌شوند با سخت‌ترین شرایط کاری ممکن مواجه هستند. آن‌ها به جز تایم کاری سخت، باید روزانه بیش از ۴ الی ۵ ساعت هم در مینی‌بوس‌ها در حرکت باشند. در این کار، کودکان نیز کار می‌کنند که کودک کار حساب می‌شوند. اما حقوق این کارگران خیلی کم است و حدوداً ۶۰۰ هزار تومان است که غذا هم به عهده خودشان است و حتی دستکش‌هایی که برای کار استفاده می‌کنند.»
شرایط کاری این کارگران نخودچین نیازمند توجه و حمایت بیشتر است. ارائه امکانات رفاهی، بیمه و حمایت‌های اجتماعی می‌تواند کمک بزرگی به بهبود شرایط زندگی و کاری این افراد باشد. همچنین، افزایش سرمایه‌گذاری در منطقه سردشت می‌تواند فرصت‌های شغلی بیشتری برای زنان ایجاد کرده و از مهاجرت اجباری آنان به شهرهای دیگر جلوگیری کند.