سمیرا صلواتی

درگیری و جنگ در افغانستان همچنان روزانه جان ده‌ها انسان را گرفته و قربانی می‌سازد. قشری که بیشتر از همه مورد خشونت‌‌های شدید جنگ قرار گرفته و قربانی می‌شوند، زنان و بخصوص زنان خبرنگار می‌باشد.  ذهنیت مردسالار و اقتدارگرا همچنان از نیرو و توانایی زنان دچار ترس و وحشت شده و از برای خنثی‌ساختن و از میان برداشتن زنان فعال و پیشاهنگ جامعه از هیچ راهکاری دریغ نکرده و بشیوه‌های وحشیانه آنها را بقتل می‌رسانند. افغانستان نیز از جمله‌ کشورهایی‌ست که زنان در سرزمین خویش امنیت جانی نداشته و بخصوص خبرنگاران زن برای انعکاس جنایاتی که در این کشور رخ می‌دهد در تلاشی بی‌وقفه بسر می‌برند،‌ اما متاسفانه انفجارهای متمادی که به قصد جان روزنامه‌نگاران انجام می‌شود، هر روز زندگی زنان روزنامه‌نگار را با خطرات جدی روبرو می‌سازد. تهدیدات و خطرات جنگ و انفجار جهت به تسلیمیت درآوردن زنان و خاموش ساختن صدا و نیروی فعال آنان می‌باشد. اما هستند زنان فعال و جسوری که جهت رسیدن به اهدافشان و همچنین رساندن صدای زنان افغانستان و تمام جامعه به بیرون از این کشور جان در کف گذاشته و قهرمانانه در میدان مبارزه در حال نشان دادن اتفاقات و رویدادهای رخ داده هستند. اگر چه تا بحال چندین روزنامه‌نگار زن در این کشور مورد هدف قرار گرفته و جان باخته‌اند، و حتی این مورد باعث کوچ قسمی از روزنامه‌نگاران به خارج از کشور شده است، اما هستند زنانی که آماده نیستند به هیچ‌وجه از خاک و سرزمین مادری‌شان تحت هیچ شرایطی دست شسته و میدان را برای جانیان و قاتلان‌شان خالی بگذارند.

در این گزارش ما بعنوان خبرگزاری زن سعی داریم که وضعیت زنان روزنامه‌نگار را با دو روزنامه‌نگار در افغانستان، صمصامه سیرت و وحیده فیضی را به بحث و گفتگو بگذاریم. زنان روزنامه‌نگار در چه وضعیتی بسر برده و حوادث‌های اتفاق افتاده چه تاثیرات بر کار و فعالیت روزنامه‌نگاران گذاشته، و چرا زنان را بیشتر از هر قشر دیگری مورد هدف قرار می‌دهند، با این عزیزان به بحث گذاشته‌ایم. امید آن را داریم که مورد پسند خوانندگان عزیز آژانس واقع قرار گیرد.

 

خبرنگاران افغانستان امنیت جانی ندارند

صمصامه سیرت، خبرنگار صدای آمریکا در افغانستان در مورد وضعیت خبرنگاران افغانستان می‌گوید که بسیاری از آنها مهاجرت کرده‌ و به کشورهای خارجی می‌روند، و چنین ادامه می‌دهد: "به طور کلی وضعیت برای کار خبرنگاری در افغانستان دشوار شده است. افزایش خشونت‌ها، ترورهای هدفمند خبرنگاران، کارمندان رسانه‌ا‌ی و فعالان مدنی سبب شده که بسیاری‌ها در هراس بیافتند. خودسانسوری بیشتر از هر زمانی است. اکثریت خبرنگاران از ولایات به پایتخت انتقال داده شده‌اند که این خود به روند اطلاع‌‌رسانی آسیب می‌زند. خبرنگاران تنها نگران جان خود نه؛ بل نگران اعضای خانواده‌های‌شان نیز هستند. بسیاری از خبرنگاران به دلیل وضعیت موجود مایوس شده و کار را ترک کرده‌اند، شماری حتی کشور را ترک کرده‌اند."

وی همچنان متذکر شد که: "روزنامه‌نگاران به دلیل وظیفه و مسئولیت‌شان که همانا اطلاع‌دهی و آگاهی‌رسانی است، مورد تهدید هستند؛ حالا هرچه میزان فساد و چالش‌ها بیشتر باشد و خبرنگاران وظیفه‌شان را به گونه‌ی صادقانه انجام دهند، مورد تهدید بیشتری قرار می‌گیرند. افغانستان یکی از جمله کشورهای فاسد دنیاست، اینجا حقوق بشری زنان، کودکان و‌ مردان نقض می‌شود، انسان‌ها بدون دلیل کشته می‌شوند، دستگاه حکومتی درگیر مسایل غیر از وظایفش است، گروه‌های تروریستی به شمول طالبان، داعش، القاعده اینجا فعالیت می‌کنند؛ وقتی خبرنگاران افغانستان تلاش می‌کنند در مورد جنایات گروه‌‌های تروریستی، کم‌کاری، فساد و نقض قوانین توسط حکومت اطلاع‌‌‌دهی کنند طبیعی است که مورد تهدید قرار می‌‌گیرند.

از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۰ میلادی ۹۵ خبرنگار کشته شده که ۱۶ نفر زن بوده. البته این ارقام در حالی است که از میان ۸۱۳۴ خبرنگار و کارمند رسانه‌ایی فقط ۱۳۷۷ تن زنان هستند.

 

آنچه را که یک خبرنگار زن انجام می‌دهد، یک خبرنگار مرد نمی‌تواند انجام دهد

صمصامه همچنین خاطر نشان می‌سازد که، در کشوری مثل افغانستان در مسایل حقوق بشری، تبعیض جنسیتی، استفاده‌ی جنسیتی، نقض حقوق زنان و کودکان و جنایات گروه‌های تروریستی مواردی را که زن خبرنگار متوجه می‌شود و گزارش می‌دهد، مطمئن هستم که مرد خبرنگار نمی‌تواند. وی همچنان در این مورد می‌گوید: "بعنوان مثال در افغانستان، بیشتر زنان خبرنگار بوده‌اند که در مورد آزمایش‌های بکارت که نقض صریح حقوق زنان است، گزارش داده‌اند. زنان خبرنگار که تامین حقوق زنان و حقوق بشر را در جریان گفتگو با طالبان دنبال می‌کنند و همین‌گونه مواردی زیادی است که اینجا فرصت گنجایش نیست. از جانب دیگر، به دلیل محافظه‌کاری، سنت حاکم و نابرابری  جنسیتی در جامعه‌ی افغانستان طرز نگاه به زنان خبرنگار متفاوت است و تلاش می‌‌شود از میان برداشته شوند.

 فعالیت زنان به ویژه زنان خبرنگار سبب می‌شود تا چالش‌های مختلف به ویژه در زمینه‌ی مسایل حقوق بشری شناسایی شده و به آن پرداخته شود. هر چه زنان قدرتمندتر و آزادتر شوند جامعه به برابری نزدیک‌تر می‌شود، گروه‌های سنتی افراطی و مذهبی جایگاه‌شان را از دست می‌دهند؛ بنا زنان خبرنگار مانند مردان خبرنگار تنها از سوی گروه‌های تروریستی تهدید نمی‌شوند، افراطیون مذهبی، محافظه‌کاران، افراد معتقد به برتری مردان و افراد سنتی همه تهدیدی برای زنان محسوب می‌شوند و آنان را هدف قرار می‌دهند."

 

بسیاری از زنان خبرنگار بعلت تهدیدات امنیتی کارشان را ترک کردند

صمصامه سیرت در پاسخ به سوال هدف تروریست‌ها از قتل و ترور زنان خبرنگار چه بوده، می‌گوید: " پیام واضح است، ترس و رعب. به زنان می‌گویند در خانه بمانید. می‌گویند به دنبال برابری نباشید. می‌گویند کاری که شما انجام می‌دهید اگر ادامه دهید پاسخ آن مرگ است. به دلیل آن‌که زنان روزنامه‌نگار صدای تمامی زنان افغانستان هستند، هدف قرار گرفتن آنان روی روحیه زنان بیشتر تاثیر می‌گذارد.

 در جریان شش ماه سال ۲۰۲۰ میلادی حداقل بیش از ۳۰۰ خبرنگار زن به دلیل تهدیدات امنیتی کارشان را ترک کردند. بسیاری‌ها کشور را ترک کردند. نبود مصونیت جانی برای خبرنگاران به ویژه خبرنگاران زن، رسیدگی نشدن پرونده‌های قتل و خشونت علیه خبرنگار و‌ مجازات نشدن عاملان از دلایل اصلی این وضعیت است. همچنان توافق آمریکا با طالبان بدون هیچ‌گونه ضمانت برای تامین حقوق زنان به ویژه زنان خبرنگار از عوامل اصلی است."

 

صمصامه در پایان سخنانش که هم حس امید و هم ناامیدی در آن احساس می‌شد، گفت:‌ "واقعا نمی‌دانم چه پیامی داشته باشم. قبلا بارها گفته‌ام که در هر شرایطی بایستی در کشور خویش بمانند و به مهاجرت روی نیاورند. بایستی کارشان را ادامه دهند و صدای زنانی و مردان و کودکانی شوند که حقوق‌شان نقض می‌شود و زجر می‌کشند و کسی به داد‌شان نمی‌رسد. تا چند سال قبل موارد و چالش‌هایی چون تهدید، سرکوب، محدود ساختن روند دریافت اطلاعات، آزار و اذیت جنسی برای زنان خبرنگار وجود داشت؛ اما اکنون زنان خبرنگار کشته می‌شوند؛ بنابراین در چنین شرایطی واقعا نمی‌دانم چه پیامی داشته باشم. فقط می‌توانم بگوییم لطفا قوی باشید."

 

وحیده فیضی، بعنوان مسئول جندر کمیته‌ی مصونیت خبرنگاران افغان وضعیت روزنامه‌نگاران و بخصوص خبرنگاران زن را ارزیابی کرده و به خبرگزاری زن می‌گوید: 

"وضعیت روزنامه‌نگاران در افغانستان تعریف چندانی ندارد. بدلیل شرایط بحرانی که در این کشور وجود دارد، اکثر روزنامه‌نگاران به کشورهای خارجی مهاجرت کرده‌اند. چنان گذشته کسی دل و دماغ کار کردن را ندارد. طبق آمار بدست آمده در ماه مارس ۳۰۰ خبرنگار زن دست از کار کشیده‌اند و مطمئنیم که این ارقام در حال حاضر بیشتر افزایش یافته است. اما خبرنگاران مرد در شش ماه اول سال حدود ۱۰۰۰ نفر کار خود را ترک کرده‌اند. بدون شک قتل‌های هدفمند و انفجارهایی که انجام می‌گیرد بر کار و فعالیت روزنامه‌نگاری تاثیر بسزایی گذاشته است."

وحیده در مورد چرایی هدف قرار دادن روزنامه‌نگاران این چنین به سخنانش ادامه می‌دهد: "چرا روزنامه‌نگاران بیشتر مورد هدف حملات انفجاری قرار می‌گیرند؛‌ چون گفتگوهای سال در جریان است و همه از این هراس دارند که بعد از تغییر نظام و این گفتگوها وضعیت خبرنگاران و وضعیت اطلاع‌رسانی چگونه خواهد بود، و برای اینکه وضعیت موجود و تغییراتی که ایجاد می‌شود، به بیرون از کشور انعکاس داده نشود، با انفجارهای پی‌در‌پی و هدف قرار دادن خبرنگاران ترس و وحشت ایجاد می‌کنند و بدین شیوه می‌خواهند روزنامه‌نگاران را تحت تاثیر قرار داده تا اطلاع‌رسانی نشود."

 

زنان نیرومند و توانا باعث ایجاد ترس و رعب در دل اقتدارگرایان می‌شود

وحیده همچنان متذکر می‌شود که:‌ "اقتدارگرایان همیشه از نیروی زنان می‌ترسند، برای همین بیشتر از دیگر قشرهای جامعه زنان را سرکوب و مورد خشونت قرار می‌دهند. زنان هیچ‌گاه آزادی کامل را نداشته و به حاشیه رانده شده‌اند. افغانستان دیگر همچون افغانستان سابق و ۲۰ سال گذشته نیست. زنان توانستند با تلاش و مبارزه به حداقل حقی برسند و صدای خویش را بلند کرده و دادخواهی کنند. آنها می‌خواهند که صدای زنان را دوباره خفه ساخته و اراده‌شان را تسلیم بگیرند و اجازه ندهند زنان روی پای خود ایستاده و اراده‌مند شوند. برای همین از زنان ترس و وحشت بسیاری به دل دارند."

وحیده فیضی در پایان می‌گوید: "ترک کار و میدان را خالی کردن مسلما ما را به چندین سال قبل برمی‌گرداند و این عواقب خوبی برای زنان و بخصوص روزنامه‌نگاران نخواهد داشت. ما در افغانستان با زحمات و سختی‌های بسیاری روبرو گشته‌ایم، قربانی داده‌ایم تا به این مرحله رسیده‌ایم، پس باید مبارزه و مقاومت کنیم. صدای خودمان را بخصوص از طریق رسانه‌ها به گوش جهانیان برسانیم تا بتوانیم وضعیت موجود در افغانستان را تغییر دهیم. و شاهد وضعیت بهتری در سرزمینمان باشیم. تسلیم شدن در شان هیچ فردی در این جامعه بخصوص زنان نیست و کسی تسلیمیت را نیز قبول نخواهد کرد، اما مجبوریم مقاومت کنیم تا بتوانیم تغییر و تحولاتی را که خواستاریم بوجود بیاوریم و این مرحله مطمئنا با پیشاهنگی زنان میسر خواهد بود."