پروانه کبریت

 

کابل - با سقوط دولت طالبان و آمدن حکومت حامد کرزی در سال ۱۳۸۰ (۲۰۰۱) با برقرار دموکراسی نسبی فرصت برای گسترش فعالیت­‌های رسانه­‌ها در کشور فراهم گردید. این در حالی بود که قبل از حکومت جمهوری اسلامی آقای کرزی فقط یک رسانه‌‌ی دولتی بنام رادیو تلویزیون ملی فعالیت می‌‌­کرد که این رسانه هم مکلف بود با آمدن هر حکومت روی صحنه، چهره عوض کند، که فعلا هم این رسانه تحت حمایت از حکومت فعلی اشرف غنی، فعال است.

روی هم رفته در دو دهه­‌ی اخیر، زمینه‌­ی خوبی برای رشد رسانه‌­ها و خبرنگاران مهیا گردید و آزادی بیان نیم‌­بند حکمفرما شد، اما این بدین معنا نبوده که هیچ تهدید و چالشی در برابر رسانه‌­ها و خبرنگاران یا کارمندان رسانه‌­ها وجود نداشته است.

طبق آمار کمیته‌‌ی مصونیت خبرنگاران افغان، در ۸ سال اخیر (۲۰۲۰-۲۰۱۳) در حدود ۷۴ کشته، ۲۶۲ تهدید،۱۷۰ برخورد فیزیکی، ۱۳۲ زخمی، ۱۹ اختطاف، ۳۱ گرفتار، ۱۷۰ برخورد لفظی، ۵ مفقود و ۱۴ خبرنگار تحت پیگرد قانونی قرار گرفته‌‌اند. البته در چند ماه اخیر چندین خبرنگار دیگر نیز کشته و زخمی شده‌‌اند که اکثر آنها زنان می‌­باشد. این وضعیت باعث نگرانی اکثر خبرنگاران کشور بخصوص زنان خبرنگار گردیده است.

خدیجه امین، خبرنگار رادیو تلویزیون ملی در این رابطه به خبرگزاری زن گفت: "وضعیت امنیتی کشور تأثیر زیادی بر فعالیت‌های ما خبرنگاران گذاشته است، بخاطر اوضاع بد امنیتی اکثرا حاضر نمی‌‌­شوند نظر بدهند یا مصاحبه کنند. در عین حال برای ما نیز قابل تشویش است."

خدیجه امین می‌­‌گوید، که دشمنان افغانستان در اصل با کشتن و زیر تهدید قرار دادن خبرنگاران و روزنامه‌‌­نگاران، می‌‌­خواهند آزادی بیان را خفه کنند و صدای اکثریت مظلوم و روشنفکران جامعه را خاموش بسازند.

او می‌‌­افزاید، جامعه‌ی ما یک جامعه‌ی مردسالار است یعنی هنوز هم این را نمی‌‌­پذیرند که زنان در جامعه کار یا فعالیت کنند. بنا، همیشه باعث ایجاد مشکل و مانع سد راه زنان قرار گرفتند. همچنان، دشمن از پیشرفت زنان می‌­‌ترسند چون می‌‌­دانند که با پیشرفت و آگاهی زنان جامعه هم پیشرفت می‌­‌کنند.

خدیجه در پیامی به زنان و بخصوص زنان خبرنگار خطاب می‌‌­کند، که نباید دیگر به عقب برگردیم و دشمنان آزادی بیان هرگز نمی‌‌­توانند صدای ما را خاموش سازند.

معصومه بهار گزارشگر صدای آمریکا نیز در مصاحبه‌­ای به خبرگزاری زن گفت: " چون خبرنگاران همیشه در سنگر­ها و میدان‌های پر‌خطر مشغول فعالیت‌اند، بنا همیشه در معرض خطر قرار داشته‌اند، اما وضعیت بد امنیتی اخیر فضای کاری را برای خبرنگاران خیلی تنگ ساخته و بیشتر از خانواده‌ی رسانه‌ای قربانی گرفت."

معصومه بهار در ادامه می‌­گوید: "جامعه‌­ی ما یک جامعه‌­ی سنتی است بنا زنان را همواره در پشت پرده عقب نگه‌داشته‌‌اند و یک دید منفی در برابر زنان وجود داشته است که این دید منفی اجتماعی زمینه‌ی خوبی برای مخالفت دشمن در برابر زنان فراهم کرده است. دشمن نمی­‌خواهد زنان پیشرفت کنند و شانه به شانه و یکسان با مردان در جامعه کار و فعالیت کنند."

بهار در رابطه با دشمنان زنان خاطر نشان ساخته و می­‌گوید: "زن دیگر در پشت پرده نیست، زن برای آشپزخانه و جارو کردن خانه نیست بلکه همانند مرد و حتی بیشتر از یک مرد می‌تواند فعالیت داشته باشد و نقش خود را در جامعه ایفا کند."

متاسفانه وضعیت حاکم در کشور و دیدگاه­های تاریک ضد زن و آزادی بیان، علاوه بر اینکه جان بسیاری از خبرنگاران و روزنامه‌­نگاران را گرفته است، همزمان خیلی‌ از آنها را مجبور به ترک مسلک و کشور‌شان کرده است.

 

در این رابطه با ویدا ساغری یک تن از خبرنگاران و عضو خانواده‌ی رسانه که در عین حال فعال اجتماعی جامعه‌ی افغانستان بود، گفتگو داریم.

ویدا ساغری در مورد وضعیت خبرنگاران زن در افغانستان می‌گوید:‌ "وضعیت فعلی کشور تاثیر بسیار منفی بر روند آزادی بیان و آزادی­‌های فردی به جا گذاشته است، اکثر زنان خبرنگار ترک وظیفه کرده، خانه­­‌نشین شدند یا هم از کشور فرار کردند، در عین حال خبرنگاران مرد نیز آنهایی که توانایی داشتند همراه خانواده و فامیل یکجا از کشور خارج شده‌اند، و در یک حالت اضطراب و اصطرار بسر می‌­برند."

ویدا ساغری، ترورها و  قتل‌های هدفمند خبرنگاران را که در دوسال اخیر شدت یافته است، بنابر دو دلیل می‌داند، یکی عدم حاکمیت دولت و افزایش ضعف حاکمیت دولت بر گروه‌های تروریستی و افراطی مذهبی در جامعه، که این خود باعث شده تا آنها بتوانند به آسانی در جامعه، دشمنان خود را که همانا پرچم­داران آزادی بیان (خبرنگاران) هستند، از بین ببرند.

دلیل دوم  قتل­‌های هدفمند خبرنگاران را یک حرکت سیاسی و سیستماتیک می­‌خواند، وی می­‌گوید چون ترور و قتل خبرنگاران باعث سرو صدا در بین جامعه می‌شود و مردم را از اقشار و طایفه‌­های مختلف متوجه وضعیت بد می‌سازد، تا نشان دهند که این خود یک عمل تروریستی است و حاکمیت در جامعه وجود ندارد، تا مردم را در حالت ترس و رع‍ب نگه دارند.

وی می­‌افزاید: "چون تروریزم در افغانستان از نوع مذهبی و سنتی‌­اش است و این طایفه اولین جنگ و آخرین جنگ‌شان با حقوق زنان و آزادی زنان است. بنا بیشتر زنان را هدف قرار می‌­دهند. اینکه بلندترین معراج مأموریت در دنیای مدنی و در دنیایی که آزادی‌­های فردی و اجتماعی در آن تعریف می‌­شود خبرنگاری است. چه بسا زنی که در این راستا گام بردارد کاملا طبیعی‌­ست که شکار تروریزم می‌­­گردد."

ساغر بدین باورست که با هدف ­قرار دادن زنان فعال جامعه ثابت می‌شود که دشمن از آگاهی و پیشرفت زنان هراس دارند و این خود مهم بودن زنان را نشان می‌‌دهد.

ساغری از خبرنگارن فمینیست، آزادیخواه افغانستان و در عین حال مدافع حقوق زنان و بشر که بنابر دلایل سیاسی و امنیتی کشور را ترک کرده است.

وی در ادامه می‌­گوید، ابتدا دلیل جدا شدن وی از رسانه‌ی مردسالاری را سیاسی بودن و عدم بی‌طرفی رسانه‌های افغانستان ذکر کرد، بابت اینکه یک زن فمینیست و غیرمسلمان را نمی‌‌توانستند در بطن خود تحمل کنند، برای همین دیگر در زمینه‌‌ی رسانه‌‌ایی فعالیتی ندارد و این عرصه را ترک کرده است.

وی همچنان متذکر شد، که علت مهاجرتش از کشور ترور­های هدفمند و ناامن‌­ساختن مطلق فضای کار و زندگی برای زنان رسانه‌­ای، فعالین مدنی و حقوق بشر است. وی می‌­گوید که بصورت سیستماتیک در دوسال اخیر در لیست ترورهای هدفمندانه‌­ی "ابوعبیده"، "شورای کویته" و "طالبان"بوده است. برای یک سال به شکل زیرزمینی و پنهانی زندگی و فعالیت داشته است ولی بعدا تصمیم به کار در جامعه و قبول کردن ریسک بزرگ می­‌شود که متاسفانه نهاد‌های رسانه‌­ای وی را نمی­‌پذیرند، چون وی در خط سرخ خطر قرار داشت و نخواستند رسانه‌­های آنها نیز تحت تهدید قرار گیرند. این بود که ویدا ساغری بخاطر پیشرفت حیات خود و بچه­‌هایش مجبور به ترک کشور می‌شود.

ویدا ساغری به عنوان یک خبرنگار و فعال اجتماعی در پیامی برای زنان افغانستان خطاب می­‌کند: "اگر سنگرها تغییر کند و اسلحه‌ایی چون دوربین و مایک در دسترس نداشته باشیم، قلم را که کسی نمی‌تواند از دست ما بگیرد. برای همین در هر گوشه‌ی کشور و جهان اگر باشیم باید به مبارزه و آگاهی‌‌دهی خود ادامه دهیم."

در همین حال، وضعیت اخیر افغانستان  باعث کاهش فعالیت زنان در رسانه‌­های کشور گردید. حتا بعضی رسانه‌­ها که مختص زنان بود فعالیت‌هایشان را مسدود کرده است و همچنان دفاتر رسانه‌­ها در اکثرا ولایات کشور بنابر تهدیدها‌ی امنیتی و فشارهایی که از سوی دشمن برایشان قرار داشت، همکاران زن خود را از فعالیت منع کرده‌اند.

 

در این زمینه، نادیه مومند یکی از گویندگان رادیو تلویزیون ولایت ننگرهار بنام "انعکاس" در مصاحبه‌­ای به خبرگزاری زن چنین می‌­گوید: "خوشبختانه از طرف فامیل و خانواده هیچ ممانعتی در کار رسانه‌ایم وجود نداشته و ندارد، اما با کمال تأسف وضعیت بد امنیتی و تهدیدهای امنیتی باعث شد عشق مرا به مسلکم کم کند". وی همچنان می‌گوید: "حتا زمانی­که چهار همکارم را از دست دادم و بخاطر فعالیت رسانه‌­ایشان کشته شدند، من به ادامه‌ی فعالیتم در رسانه پافشاری داشتم. اما، تهدید‌هایی که از سوی دشمن به دفتر می‌آمد، رئیس تلویزیون انعکاس را وادار ساخت تا همکاران زن خود را برای مدتی از فعالیت منع کند."

نادیه مومند می‌­گوید، بعد از کشته شدن همکارانش، وی هم تحت تعقیب و تهدید شدید امنیتی قرار داشت. بنا، وی مجبور شد به کابل بیاید و تحت حفاظت کمیته‌ی مصونیت خبرنگاران افغان قرار بگیرد.

نادیه مومند با وجودی که در مرکز تروریزم و افراطیت فعالیت می­‌کرد اما هیچ­‌گونه ترس و ناامیدی در صدا و سخنانش  حس نمی‌­شد.

وی در پیامی به زنان افغانستان خطاب می­‌کند: "هیچ‌­گاهی در زندگی از مشکلات فرار نکنید و ترس نداشته باشید و شکست را نپذیرید. اگر می‌­خواهید زندگی کنید پس باید با مشکلات آن هم مبارزه کرد تا پیروزی و موفقیت نصیب ما گردد."