زینب پهلوان

مرکز خبر – توافق‌نامه‌ی استانبول در ۱۱ مه ۲۰۱۱ در ترکیه امضا شد و از اول آگوست ۲۰۱۴ رسما لازم‌الاجرا شد. کنوانسیون استانبول که نام کامل آن "کنوانسیون شورای اروپا در زمینه‌ی پیشگیری و مبارزه با خشونت علیه زنان و خشونت خانگی" است، که بر موضوع خشونت جنسیتی علیه زنان متمرکز است، به لطف الزام‌آور بودن در سطح بین‌المللی، سطح جدیت و اعتماد را در جامعه ایجاد کرد.

توافق‌نامه‌ای علیه خشونت سیستماتیک علیه زنان و در خانه وجود داشت، بنابراین هم در ترکیه و هم در سایر کشورهای عضو، توافق‌نامه‌ی استانبول به عنوان مرجع قانونی در برابر بسیاری از حوادث خشونت دیده می‌شود. خروج ترکیه از توافق‌نامه‌ی استانبول با تصمیم رئیس‌جمهور در تاریخ ۲۰ مارس ۲۰۲۱ در روزنامه‌ی رسمی منتشر شد. تصمیم برای خروج، که در نیمه‌شب گرفته شد، صبح روز بعد در تمام عرصه‌های جامعه باعث نارضایتی بسیاری شد.

خشونت در ترکیه در حال حاضر به بالاترین حد خود رسیده است و برای حفاظت زنان از انواع خشونت‌ها، خروج غیرقانونی از توافق‌نامه‌ی بین‌المللی باعث نارضایتی بسیاری شد. زنان و فعالین زن در اعتراض به خروج از کنوانسیون به خیابان‌ها ریختند. در همان روز، دبیر کل شورای اروپا، Pejcinovic Buric،‌ اظهار داشت که این تصمیم ناگهانی گرفته شده، برای ترکیه نتیجه‌بخش نخواهد بود. یک بار دیگر، تیم زنان سازمان ملل، TUSIAD، کمیسیون حقوقی اتحادیه‌ی زنان در ترکیه، لابی زنان اروپا، سازمان پناهندگان بین‌المللی زنان و زنان جوان، WECF (برای آینده‌ی مشترک زنان اروپا) و بسیاری از سازمان‌های دیگر در نشان دادن عکس‌العمل خود تاخیر نکرده و موضع خود را نشان دادند.

در نتیجه، علی‌رغم خروج از توافق‌نامه، هنوز رسما برقرار است اما در این روند متاسفانه زنانی که برای وقوع خشونت به مراکز پلیس مراجعه می‌کنند، به دادستان‌های خانواده فرستاده می‌شوند و درخواست حفاظت آنها پذیرفته نمی‌شود. بر اساس توافق‌نامه، کسانی که مرتکب خشونت می‌شوند، با اقدامات امنیتی برای مدت ۶ ماه دور نگه داشته می‌شود. متاسفانه، با خروج ترکیه از توافق‌نامه‌ی استانبول، تدابیر امنیتی نیز از میان برداشته شد.

اگر چه سازمان‌های زنان به توافق‌نامه توجه داشته، و در جلوگیری از خشونت مردان نیز دارای نقش باشند، طرفین مخالف توافق‌نامه، برخی از نکات را که گویا با معیارهای خانواده‌ی ترک و با سنت و آداب آنها همخوانی ندارد، همچون بهانه‌ی خروج خود نشان داده‌اند.  

از ۲۰ مارس تا به امروز، در حالی‌که نظارت بر چنین موضوعاتی ادامه دارد، در بسیاری از شهرهای ترکیه خواستار حمایت از توافق‌نامه‌ی استانبول شده‌اند. همچون آژانس پس از توافق‌نامه‌ی استانبول در ترکیه، افزایش اطلاعات مربوط به حوادث خشونت و مطالباتی که بدون پاسخ مانده‌اند، را در چارچوب یک گزارش ویژه آماده نموده‌ایم.

در قسمت اول گزارش خبری ما؛‌ بخصوص در طی روند چند ماه، زنانی که قتل شده‌اند، مورد آزار و اذیت یا در معرض خشونت قرار گرفته‌اند و خواسته‌های آنها برای محافظت را که بی‌پاسخ مانده است مدنظر قرار داده‌ایم!

پس از خروج از توافق‌نامه‌ی استانبول، زنانی که درخواست حمایت کردند، کسانی که به کلانتری سر زده‌اند در سطح بالاتری از گذشته بدون پاسخ بازمی‌گردند. اگر چه زنان می‌گویند که این وضعیت زمینه را برای خشونت و آزار بیشتر فراهم می‌کند،‌ اما تاکنون گامی برداشته نشده است. اخبار مربوط به خشونت در همه جای ترکیه این وضعیت را تایید می‌کند. از سوی دیگر، مطالعات انجام شده توسط دولت بعنوان دلایلی که برای حفاظت ذکر شده و مواردی نیز که به طور شفاف به اشتراک گذاشته نشده است،‌ شناخته می‌شوند.

 

هنگامی که کشته شد، او ۵ ماهه باردار بود

زن ۱۷ساله‌ای به نام سزن اونلو در تاریخ ۲۷ مارس در ازمیر توسط همسرش به علت تلاش برای جدایی از شوهر با چاقو کشته شد. او فقط یکی از آن زنانی بود که کشته شدند. سوزان نیز ۵ ماهه باردار بود،‌ که بارها با گزارش ضرب و شتم خود خواستار محافظت شد اما در محله‌ توسط شخصی به نام آنیل یولوم کشته شد. معلوم شد که او قبل از کشته‌ شدن به پدرش گفته است:‌ "هنگام مرگ چشم و اندام مرا ببخش".

 

با وجود تصمیم دور ساختن، باز هم وارد منزل شد

آرزو ایلهان کوجا، که در استانبول زندگی می‌کرد، در ۱۱ آوریل توسط همسرش با ضربات چاقو کشته شد. گوکسل کوجا که در ژانویه‌ به دور ماندن از همسرش محکوم شده بود، این تصمیم را نقض و به زور وارد خانه شد و آرزو را بهمراه چهار فرزندش کشت. در این مرحله مدتها بود که شخصی به نام گوکسل جرات رفتن به خانه را نداشت، بنابراین باید به تاریخ ۱۱ آوریل توجه کرد که این تصمیم را نقض کرد. کشته‌شدن زنان در ماه گذشته به دلیل اینکه مردان با زور وارد خانه‌هایشان شده‌اند، قتل شده‌اند. این امر همچنین با اتخاذ تصمیم دفاعی، صریحا قانون را نقض می‌کند، نه اینکه مجازات را وضع کند.

 

سمیها پکر قصد کار داشت

متأسفانه قتل‌ زنانی که باید به آنها رسیدگی شود برخی از آنها توسط دوستان سابق آنها انجام شده است. سمیها پکر، که در صالحیه، مانیسا زندگی می‌کرد، هنگامی که سرکار می‌رفت، از طرف دوست پسر سابقش با شلیک گلوله کشته شد. سمیها، که مادر یک کودک و کارگر کارخانه‌ای بود، معلوم شد که قبلا به دلیل مزاحمت شخصی به نام یالچین تصمیم حفاظت گرفته بود. سمیها در ۲۴ فوریه، روز تولدش، در مانیسا به خاک سپرده شد. برادر سمیها، رشاد پکر گفت:‌ "ما همیشه اخبار قتل زنان را از تلویزیون تماشا می‌کردیم، نمی‌دانستیم که روزی این بلا به سر ما هم بیاید و برای مجازات این مرد هر کاری را که لازم است انجام خواهیم داد."

 

او بارها شکایت کرد اما کسی صدای او را نشنید

عایشه طوبی ارسلان در خیابان اسکی‌شهیر توسط همسر سابق خود که به دلیل خشونت او را ترک کرده بود، در کوچه با ساطور به شدت مورد حمله قرار گرفت و مجروح شد و در بیمارستانی که ۴۴ روز تحت درمان بود، جان خود را از دست داد. معلوم شد که عایشه وقتی ازدواج کرده بود، بعلت جنایاتی مانند خشونت و تجاوز جنسی، ۲۳ بار بر علیه یالچین شکایت کرده، که برخی از آنها به دلیل کمبود شواهد ناموفق بوده‌اند. سهل‌انگاری پس از مرگ مادر ۲ فرزند قابل قبول نیست. در دادخواست‌هایی که در کیفش بود، به نظر می‌رسید که در آخرین درخواست وی از دادگاه خانواده‌ اسکی‌شهیر، این جملات وضعیت او را روشن کرده است:‌

"من قدرت جلوگیری از خشونت و تجاوز را ندارم. می‌ترسم او مرا بکشد. من تهدید به مرگ از طرف این شخص می‌شوم. آیا بعد از قتل به من کمک خواهید کرد؟"

آنزمان عایشه و خانواده‌اش به هر پایگاهی سر زدند. پرونده‌های قضایی علیه ۵ درخواست تشکیل شده اما تصمیمی برای رد آنها گرفته نشده است. در شرایط عادی، طبق قانون شماره‌ی ۶۲۸۴ حمایت از خشونت، کسانی که آگاهانه تصمیم می‌گیرند به ۳ تا ۱۰ روز زندان محکوم می‌شوند. شخصی به نام یالچین به یک روز حبس هم محکوم نشد، اگر چه در مجموع ۲۳ بار حکم دادگاه را نقض کرد. اوتکو چاکیراوزر، نماینده‌ی ج.ه.پ، موضوع را در این اواخر در پارلمان مطرح کرده و شکایت کیفری عایشه را خوانده بود.

 

ناظر مرگش بودند

فیلیز کاپلان، ۴۲ ساله، در حالی‌که قصد داشت به محل کار خود برود، توسط مردی که یکسال قبل در مرسین از او جدا شده بود، به ضرب گلوله کشته شد و یکی از آن زنانی است که درخواست محافت وی پذیرفته نشد و مرگ وی به طور آشکار مشاهده شد. فیلیز مادر دو فرزند متاسفانه در اثر حمله‌ی مسلحانه در منطقه‌ی توروسلار جان خود را از دست داد. البته تحقیقات در مورد این حادثه، سهل‌انگاری پس از مرگ فیلیز را نیز نشان داد. فامیل‌های فیلیز گفتند که وی به دلیل تهدید چندین بار درخواست محافظت کرده است. بعلاوه، واکنش‌های وی به این صورت بیان شد "آیا بعد از مرگ محافظت می‌شود؟"فاطمه کورتلان، نایب رئیس گروه ه.د.پ ادعاهایی را مطرح کرد که علی‌رغم درخواست مداوم وی برای حفاظت، به او چیزی داده نشده است. سخنان پسر فیلیز گوکهان کاپلان در دادگاه، "مادرم در آغوش من مرد" هنوز فراموش نشده است!

 

او صلح‌طلب بود

یکی دیگر از جزئیات جالب توجه در مورد قتل زنان این است که قتل‌ها به طرز وحشیانه‌ای، به روشی برنامه‌ریزی شده و بسیار وحشیانه انجام شده است. از آنجا که تاثیر تدابیر امنیتی بعد از پایان توافق‌نامه تا حد زیادی کاهش می‌یابد، مسلما ترس‌برانگیز است. گلسوم،‌ که در نتیجه‌ی مشاجره حسادت توسط شخصی به نام فیکرت چاکماک در چاتالجای کشته شد. متاسفانه قتل وحشیانه‌ایی بود. گلسوم توسط همسر خود فیکرت چاکماک، که مدتی را با او زندگی می‌کرد، به زور سوار اتومبیل کرد و او را به یک مکان خالی انتقال داد. فیکرت، بعلت رد پیشنهاد زندگی مشترک دوباره،‌ گلسوم را خفه ساخت. بعدا،‌ جسد را از یک ساختمان متروکه پرتاب کرد و بدون ترس به خانه بازگشت. فیکرت چاکماک، که در نتیجه‌ی اقدامات مشکوک خود به حقیقت اعتراف کرد، اظهار داشت که پس از قتل دچار بحران حسادت شده و قصد خودکشی دارد. در تحقیقات درباره این حادثه مشخص شد که گلسوم قبلاً به دلیل تهدیدهایی که به وی دریافت کرده بود، حکم  صادر کرده بود.

 

سلوان آجار هنوز هم در حافظه‌ی‌ ماست

داستان سلوان آکار، مادر دو فرزند، که توسط مردی که ۱۰ سال با او ازدواج کرده بود، در موگلای با ضربات چاقو کشته شد. تانجو آجار که وارد خانه شده بود، هم از پهلو و هم قلبش را با چاقو زد، در جنگلی که مخفی شده بود دستگیر شد. مادر سلوان در اظهاراتی گفت که تانجو آجار ماه‌ها تهدید به مرگ شده و افزود:‌ "در هر صورتی که باشد، او را خواهم کشت." دادستان به اتهام "قتل عمد و برنامه‌ریزی شده" علیه شخصی به نام تانجو بر اساس حبس ابد شکایت کرد. شخصی که با تانجو آجار در یک زندان بود گفت که از همه چیز مطلع است چون آجار عذاب وجدان می‌کشد، تمام واقعه را برایش تعریف کرده است. با توجه به اظهارات این شخص که بعنوان شاهد شنیده شده است؛ تانجو آجار اعتراف کرد که مدتها در اینترنت در این زمینه تحقیق کرده بود تا حکم کمتری را بدست آورد، تخفیف تحریک‌آمیز به همسران تقلب داده شد، بنابراین با راه‌اندازی حسابهای جعلی دام سلوان را ایجاد کرد.

 

نورتاچ جانان نیز تصمیم گرفت از خود دفاع کند

حتی اگر درخواست تصمیم حمایتی به نتیجه نرسد یا مجازات کیفری برای کسانی که علناً این تصمیم را نقض می‌کنند، صادر نشود، این ممکن است تهدیدی جدی برای زنان باشد. مردانی که قوانین حراست را نقض می‌کنند از طریق بالکن، تراس یا باغ در حین انجام کار آزادانه و بدون ترس وارد خانه می‌شوند. تخلفاتی که مجازات زندان ندارند، برای مردان عنصری از شجاعت محسوب می‌شود. گرچه نورتاچ جانان دستور دفاعی داشت اما بارها با تهدیدهای مرگ راگیپ جانان که در هر مرحله حضور داشت روبرو شد. نورتاچ، که توسط مردی به نام راگیپ از ناحیه‌ی پا مورد اصابت گلوله قرار گرفت، هنگامی که مجروح شد متنی با خون خود نوشت و گفت:‌ "مادر من، پدرم، راگیپ مرا مورد اصابت گلوله قرار داد، نگران نباشید، حلالم کنید". به نظر می‌رسد این متن را به آسانی فراموش نکنیم. چون نورتاچ از مرگ نجات یافته باشد، قلب ما آرام است. دادگاه راگیپ جانان به ماه مه موکول شد. نورتاچ در جلسه‌ی دوم رسیدگی به پرونده گفت:‌

:جوانان نباید تا هنگام آمادگی ازدواج کنند. ما اشتباه کردیم، با بدترین نوع مشکلات روبرو شدیم. هیچ زنی نباید منتظر تغییر همسرش باشد، زیرا تغییر نمی‌کند. انتظار فقط اتلاف وقت است. مکث زیادی کردم و بسیار بخشنده بودم."

 

فردا: کسانی که برای مرگ مجبورند خودکشی کنند...