کودکان بەعنوان بخش مهمی از اجتماع امروز، سازندەی فردای جامعە هستند، نسلی که پرورش و تربیت درست آنها نقش مهمی را برای پیشبرد جامعه ایفا می‌کند.

 

سارا ارومیه

 در دنیای امروز با وجود پیشرفت‌های بشر در صنعت و تکنولوژی هنوز جامعەی دموکراسی و عاری از تضاد طبقاتی و بدون محرومیت شکل نگرفته است، کودکان به‌عنوان عضو مهمی از جامعە در دنیای امروزه که جنگ قدرت و سرمایە است قربانیان اصلی دگرگونی‌های جهان‌اند.

معضل فقر عامل اصلی شکسته شدن پیکر جامعه است، بەطوریکه لایەهای پنهان آن در زیر پوست اجتماع، زندگی، رشد، سلامتی و تربیت بهینەی کودکان را هدف قرار می‌دهد. ضایعەی دردناک ''کودک کار'' نشأت گرفته از فقر و ناعدالتی است که دامنگیر بسیاری از کودکان در جهان است.

کودکان کار به عنوان کارگران کوچک به صورت مداوم و پایدار به خدمت گرفته می‌شوند که این امر آنها را از رفتن به مدرسه و تجربەی دوران کودکی بی‎بهره می‌سازد و سلامت روحی و جسمی آنها را تهدید می‌کند.

کار کودک نزد بسیاری از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی فعالیتی استثماری تلقی می‌شود، به گفته‌ی سازمان بهداشت جهانی، علاوه بر عدم تغذیه‌ی مناسب که برای رشد و سلامت آنها مشکل ایجاد می‌کند، کودکان کار عموما در خطر آسیب‌های جسمی و روحی هستند.

بر اساس آمار سازمان جهانی کار ILO)) سالانه ۲۵۰ میلیون کودک ۵ تا ۱۴ ساله در جهان محروم از کودکی می‌شوند. سازمان بهداشت جهانی می‌گوید کار در خیابان بهداشت و سلامت جنسی دختران و پسران را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما دختران عموما بیشتر در معرض سوءاستفاده‌ و تعرض جنسی قرار می‌گیرند و این در بسیاری از موارد علاوه بر تبعات روانی باعث انتقال بیماری‌های مقاربتی و بارداری زودرس و ناخواسته نیز می‌شود.

در ایران تعداد کودکان کار به دلایل گوناگون رو به افزایش است اما آمار دقیقی در مورد کودکان کار وجود ندارد به طوریکه در آمارهای غیررسمی شمار کودکان کار در ایران ٣ الی پنج میلیون عنوان شده است، در کنار فقر، عواملی هم‌چون اعتیاد والدین، طلاق، کودک آزاری، فرار از خانه و… می‌تواند باعث بستری شود که کودک بەجای بازی و سرگرمی و تحصیل به سمت کار روی بیاورد.

برای شناخت معضل کودکان کار و علل ازدیاد این ضایعه در جامعه و راهکارهای مبارزه با آن خبرگزاری زنان با پروین آزاد فعال حقوق کودکان و زنان مصاحبەای انجام داده است.

 

پروین آزاد فعال حقوق کودکان دربارەی وضعیت کودکان و حقوق آنها و همچنین دربارەی کودکان کار در ایران و علل بوجود آمدن این معضل چنین می‌گوید: '' کودکان کار در ایران از بسیاری از مسائل رنج می‌برند که این مشکلات نشأت گرفتە از فقر و سیاست سیستم حاکم بر ایران است که سبب بەوجود آمدن معضل کودکان کار گشته، فقر حاکم بر زندگی خانوادەها سبب می‌شود که کودکان آنها برای تأمین زندگی رو به کار بیاورند''.

وی تبعیض را یکی دیگر از عواملی دانست که سیستم ایران بر کودکان اعمال کرده و آنها را از رسیدن به حقوق واقعی‌شان باز داشته، بە‌عنوان مثال کودکان بهایی که از رفتن به مدرسه و استفاده از امکانات تحصیلی و اجتماعی محروم‌اند و یا چون کودکان آذری و کورد و سایر ملل‌ها که نمی‌توانند در مدارس به زبان مادری خودشان تحصیل کنند.

فرهنگ مرسالاری و ارتجاعی حاکم بر ایران یکی از دلایل مبرهنی است که سبب گشته کودکان به شدت مورد خشونت خانگی قرار بگیرند و نبود قانون حمایتی از کودکانی که توسط والدین خود مورد خشونت قرار گرفتە‌ و یا به قتل رسیدەاند سبب گشته تا این والدین با پرداخت دیه از قصاص مبرا ‌شوند.

نبود امکانات بهداشتی و آموزشی یکی دیگر از عواملی است که سیستم ایران بر کودکان مناطق محروم و کودکان کار تحمیل کرده است، به طوریکه فرسودگی مدارس و نبود سیستم آموزشی درست و ایمن جان بسیاری از دانش‌آموزان را به خطر انداخته و بسیاری دیگر در مناطق محرومی چون سیستان و بلوچستان حتی از داشتن محیط آموزشی محروم‌ ماندەاند به طوریکه این کودکان در زیر کپرها و بدون امکانات سرمایشی و گرمایشی درس می‌خوانند.

 این فعال حقوق کودک کمبود مدرسه در مناطق محروم و کمبود امکانات بهداشتی و امکانات آموزشی به‌ویژه در ایام کرونا را عاملی دانست که والدین از ادامه‌ی تحصیل فرزندانشان جلوگیری کنند. وی در این باره تاکید کرد و گفت: '' در خانه ماندن کودکان خود عاملی است که آنها در سن کم به کار روی بیاورند''.

پروین آزاد نداشتن هویت و شناسنامه را یکی دیگر از تبعیضاتی دانست که سیستم ایران بر کودکان روا داشته چرا که طبق قانون ایران به کودکانی که پدر غیر ایرانی دارند شناسنامه تعلق نمی‌گیرد و نداشتن آن سبب می‌شود که این کودکان از ادامەی تحصیل و کار و حضور در اجتماع محروم بمانند و این امر سبب ازدیاد کودکان کار می‌شود.

پروین آزاد در ادامەی گفتگو به حقوق کودکان در ایران و نبود قانون حمایتی از آنان اشاره کرده و گفت: '' ایران جز کشورهایی است که کنوانسیون حقوق کودک را با ذکر شرایطی چون مغایر نبودن با قوانین اسلامی و شیعه امضا کرده است''.

 یکی از مفاد پیمان‌نامه آموزش رایگان است که در ایران این امکان برای کودکان ایرانی وجود ندارد چنانچه به گفتەی این فعال دولت بە جای تخصیص بودجه برای آموزش رایگان آن را صرف اماکن مذهبی، سپاه و پیشبرد ایدئولوژی و خرافەگری در مدارس و  دیگر مسائل کردە است.

یکی دیگر از مفاد پیمان‌نامە این است که کودکان زیر ١٨ سال نباید اعدام شوند، این درحالیست که جمهوری اسلامی کودکان را بنابە هر جرمی که ارتکاب شدەاند زندانی کرده و با تشخیص خود اعدام می‌کند، پروین آزاد اعدام را ''شنیع‌ترین عمل و قتل عمد دولتی عنوان کرد''.

نبود تبعیض یکی دیگر از قوانین کنوانسیون کودک است که جمهوری اسلامی به آن پایبند نبوده و شدیدترین تبعیضات علیه کودکان در این سیستم اعمال می‌شود، نبود آموزش به زبان مادری نبود امکانات برای کودکان ناتوانی جسمی از جمله تبعیض‌‌هایی است که این فعال به آن اشاره کرد.

پروین آزاد کودک‌آزاری را در چند بخش چون کودک‌آزاری کلامی، فیزیکی و جنسی تقسیم‌بندی کرد، و این آزارها را جز آسیب‌هایی دانست که از طرف والدین و نزدیکان و دوستان و اجتماع بر این کودکان اعمال شده است. وی خود مقولەی کودک‌همسری را نوعی تجاوز علیه کودکان اعلام کرد و آسیب‌های وارده از آن را بسیار وخیم عنوان کرد بەطوریکه آن را مسبب لطمه خوردن به شخصیت کودکان و سبب افسردگی، خودکشی، ایجاد شرم و گناه و فرار از خانه عنوان کرد.

وی نبود قانون حمایتی از کودکان بەویژه آنها که قربانی کودک‌همسری هستند را یکی از دلایل روی آوردن کودکان به فحشا و اعتیاد دانست.

در خاتمەی این گفتگو پروین آزاد به راهکارهای مبارزه با گسترس کودکان کار و کودک‌آزاری اشاره کرده و گفت: ''عامل اصلی مشکلاتی و مصائبی که بر جامعە بەویژه کودکان وارد شده خود وجود حکومت ایران و نبود قانون حمایتی و درست از آنان است''.

وجود فرهنگ مردسالار در تمام لایەهای جامعه رسوخ کرده به طوریکه این ذهنیت ضد کودک و ضد زن از طرف رژیم و با سرمایەهای کلان تبلیغ می‌شود، که خود صدا و سیمای جمهوری اسلامی این فرهنگ را گسترش داده است.

فعال حقوق کودکان پروین آزاد با اشاره به لزوم آگاهی‌بخشی به مردم و فرهنگ‌سازی در بین خانوادەها را از طریق شبکەهای اجتماعی ضروری دانسته و گفت:  ''ما باید در مقابل سیاست این سیستم ایستادگی کرده و مردم را آگاه کنیم و بگوییم کودک‌همسری یک جنایت محسوب می‌شود و کودک‌آزاری و کشتن کودکان جرمی نابخشودنی است''.

 وی تلاش برای فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی را زمینەای برای ایجاد بستری امن برای جامعەای عاری از خشونت و عاری از کودک‌آزاری عنوان کرد.