مرکز خبر- پس از باز شدن فضای سیاسی اجتماعی ایران کە همزمان بود با تغییراتی کە در اروپا و کشورهای غربی ایجاد شد، زنان پیشگامی از جملە قرةالعین کشف حجاب و اختیاری بودن پوشش زنان را مطرح کردند، در آن دوران جامعەی سنتی ایران حجاب را برای زنان اجباری کردە بود و طرح مسئلەی کشف حجاب از سوی زنان فعال آن دوران مسئلەساز بود چرا کە تا آن دوران زنان از حق انتخاب پوشش و اظهار نظر در مورد آن محروم بودند.

پس از پایان دوران قاجار و آغاز دوران پهلوی اعتراض‌ها بە حجاب اجباری همچنان ادامە داشت و زنان خواهان اختیاری بودن حق پوشش بودند اما رضا شاە بە تقلید از کمال مصطفی آتاتورک اجباری بودن کشف حجاب برای زنان و پوشیدن کلاە را برای مردان مطرح کرد.

کشف حجاب توسط رضا شاە از جملە بحث‌های تاریخ معاصر ایران است کە نشان می‌دهد حاکمان دیکتاتور در دوران اخیر تداخل در نحوەی پوشش زنان را بە ابزار نماد قدرت خود تبدیل کردەاند. در تاریخ ١٨ دی ماە سال ۱۳۱۴ نمایندگان مجلس شورای ملی ایران بە دستور رضا شاە قانون کشف حجاب را تصویب کردند براساس این قانون زنان از پوشش چادر، روسری و روبند منع می‌شدند.

کشف حجاب اجباری برای زنان این بار مورد انتقاد گستردە قرار گرفت، مخالفین کشف حجاب تنها مذهبیون و روحانیون نبودند بلکە حتی زنان مخالف حجاب اجباری نیز کشف حجاب اجباری را مخالف با آزادی زنان می‌دانستند و معتقد بودند کە زنان باید در انتخاب پوشش خود کاملا آزاد باشند.

اکنون پس از گذشت حدود یک قرن از قانون کشف حجاب، مسئلەی پوشش زنان همچنان یکی از موضوعات اصلی در ایران بە شمار می‌رود. پس از روی کار آمدن حکومت اسلامی و مصادرەی انقلاب خلق‌های ایران توسط مذهبیون و روحانیون، این بار حجاب اجباری بار دیگر بر زنان ایران تحمیل شد، زنان مخالف حجاب اجباری بە خیابان‌ها آمدند و این اعتراضات بە خشونت کشیدە شد.

با روی کار آمدن رژیم اسلامی نە تنها حجاب الزامی شد بلکە بودجەهای بزرگی برای تبلیغ حجاب و تحمیل ایدئولوژی اسلامی بر جامعە در نظر گرفتە شد. بسیاری از قوانینی کە حاصل سال‌ها مبارزەی زنان آزادی‌خواە ایران بود بە یکبارە لغو و ارتجاع بر ایران حاکم شد. رژیم اسلامی اینبار سالروز اعتراضات مشهد علیە حجاب اجباری کە توسط حکومت پهلوی بە خشونت کشیدە شدە بود را بە عنوان روز «حجاب و عفاف» نامگذاری کرد و بدینگونە علیە زنان ایران اعلام جنگ کرد.

 

طرح حجاب اجباری برای زنان مسئلەای ایدئولوژی و حاصل گسترش مردسالاری

 هر چند تلاش می‌شود حجاب را بە عنوان پدیدەای دینی-فرهنگی و تاریخی بر جامعە تحمیل کنند اما مخالفت با حجاب اجباری در طول بیش از چهار دهە حاکمیت جمهوری اسلامی بر ایران همچنان ادامە داشتە و زنان ایران برای دستیابی بە حق انتخاب پوشش همچنان تلاش و مبارزە کردەاند. شعار «نە روسری نو توسری» از جملە شعارهایی بود کە از همان آغاز از سوی زنان بە شعاری علیە حجاب اجباری تبدیل شد و بە نماد مبارزات مدنی آنان تبدیل شد.

قانون حجاب اجباری نە تنها بر زنان مسلمان بلکە بە همەی زنان از هر دین ومذهبی تحمیل شدە و زنان نیز از هر قشر و ملیتی اکنون با صدایی بلند مخالفت خود را با حجاب اجباری کە بە نماد سرکوب زنان در ایران تبدیل شدە است، مخالفت می‌کنند.

پوشش کامل بدن نە تنها در ایران بلکە در بسیاری از کشورهای اسلامی و بنابر ادیان مختلف برای زنان اجباری است، این ادیان و حکومت‌ها تلاش می‌کنند پوشش کامل بدن را بە عنوان پدیدەای دینی- فرهنگی و تاریخی بر زنان تحمیل کنند اما نگاهی گذرا بە تاریخ پوشش ملل نشان می‌دهد کە پوششی کە بە عنوان حجاب بر زنان تحمیل می‌شود ابزاری کاملا ایدئولوژی و سیاسی است و بە نماد قدرت دیکتاتورها تبدیل شدە است.

 

بنابر گواهی متون تاریخی، پوشش از مهم‌ترین موارد مورد توجە ملت‌ها و ادیان بودە و در طول تاریخ، فراز و نشیب‌های بسیاری را طی کرده و گاهی با اعمال سلیقه‌ی حاکمان، نحوەی پوشش نیز تغییر یافتە است. آثار و نقوش بە جای ماندە از دوران باستان نشان می‌دهند کە زنان و مردان در نحوەی پوشش خود تنها تفاوت‌های جزئی ظاهری داشتە و تعداد لباس‌ها و حتی طول لباس‌ها نیز هم اندازە بودەاند، مردان کلاە خاصی پوشیدەاند و زنان سربندی تزئینی بە کار گرفتەاند کە نە تنها موی آنها را نپوشاندە بلکە زیبایی خاصی نیز بە آنها بخشیدە است.

نحوەی پوشش اما بنابر مناطق و آب و هوای آن متفاوت بودە است. در مناطق سردسیر برای جلوگیری از سرما پوشش‌ها زخیم‌تر بودە و تلاش شدە همەی بدن حتی موها نیز پوشاندە شود و در مناطق گرمسیر نیز لباس‌ها متفاوت‌تر بودە است.

پس لزوما گرما و سرما تعیین‌کنندەی نحوەی پوشش افراد بودە و تا قبل از پیدایش ادیان و مذاهب جنسیت تاثیری در نحوەی پوشش و الزام پوششی خاص نداشتە است. اما پس از پیدایش ادیان بە ویژە ادیان تک خدایی و ابراهیمی و گسترش مردسالاری دینی پوشش نیز تا حدی تغییر کرد و جنسیت تعیین کنندەی نحوەی پوشش زنان و مردان شد.

در بسیاری از ادیان از جملە یهودیت، مسیحیت ارتدوکس و اسلام پوشش و بە ویژە حجاب برای زنان اجباری شدە و این پوشش شامل کل بدن بە جز صورت و دست می‌باشد البتە برخی از مذاهب اسلام حتی پوشش دست و صورت برای زنان را الزامی می‌دانند و بە همین دلیل پوشش نقاب در برخی از کشورهای اسلامی بە ویژە کشورهای حاشیەی خلیج فارس و افغانستان و پاکستان رواج دارد.

هرچند مفسرین دین اسلام نیز معتقدند در آیات قرآنی ابهاماتی وجود دارد و نحوەی پوششی کە بر زنان مسلمان تحمیل شدە برگرفتە از دین نیست بلکە ریشە در فرهنگ مناطقی دارد کە این پوشش را داشتەاند. برخی نیز معتقدند حجابی کە در آیات قرآن بە آن اشارە شدە تنها برای همسران پیامبر اسلام بودە و این مورد برای زنان مسلمان اجباری نشدە است. حتی شواهدی از دوران صدر اسلام و صحیح بخاری و مسلم کە دو مهم‌ترین منابع دینی در اسلام بە شمار می‌روند نشان می‌دهند زنان قریشی و شبە جزیرەی عرب پوششی عادی براساس فرهنگ خود داشتە و تنها همسران پیامبر پوششی متفاوت داشتە و ملزم بە حجاب بودەاند.
         

بر اساس متون تاریخی در ایران باستان نیز تفاوت چندانی بین پوشش زن و مرد وجود نداشتە و در کتاب «پوشاک باستانی ایرانیان» آمده است: «اصلی که باید در نظر داشت، این است که طبق نقوش برجسته و مجسمه‌های ما قبل میلاد، پوشاک زنان در دوره‌ی مادها از لحاظ شکل، با کمی تفاوت با پوشاک مردان یکسان است».

در ادامە بە تفاوت ظاهری جزئی کە در پوشش زن و مرد وجود داشتە پرداختە است: «مرد و زن به واسطه‌ی اختلافی که میان پوشش سرشان وجود دارد، از هم تمیز داده می‌شوند. به نظر می‌رسد که زنان پوششی نیز روی سر خود گذارده‌اند و از زیر آن گیسوهای بلندشان نمایان است».

 

ادامەی سرکوب از طریق تشدید حجاب اجباری و مخالفت با آن نماد نافرمانی مدنی  

مبارزە با حجاب اجباری در ایران تاریخی طولانی دارد، در این بین «دختران خیابان انقلاب» کە بدون پوشاندن موهای خود، در خیابان انقلاب بر سکویی رفتە و روسری را بە چوب زدند از شناختەترین شیوەهای اعتراضی بە حجاب اجباری هستند، گسترش اعتراضات بە حجاب اجباری در سال‌های اخیر حکومت را بە عقب‌نشینی واداشت و در سال‌های گذشتە و بە ویژە تابستان‌ها حضور گشت‌های ارشاد در اماکن عمومی کم‌رنگ‌تر شدە بود.

پس از انتصاب ابراهیم رئیسی بە عنوان رئیس‌جمهور ایران، سرکوب زنان و بە ویژە اعمال خشونت‌آمیز حجاب اجباری تشدید یافت و در فضای کنونی جامعە کە فقر و تورم و گرانی زندگی شهروندان ایران را مختل کردە است، مسئلەی حجاب بە ابزاری برای سرکوب زنان تبدیل شدە است.

طی هفتەهای اخیر با صدور فرمان اجرای مصوبەی حجاب و عفاف سال ١٣٨۴ توسط ابراهیم رئیسی، فضای اماکن عمومی، خیابان‌ها و ادارات دولتی برای زنان با وجود گشت‌های ارشاد بە فضایی ناامن تبدیل شدە است. بیشتر مراکز دولتی از ارائەی خدمات عمومی بە زنان مخالف حجاب اجباری خودداری می‌کنند جنگی اعلام نشدە علیە زنان در حال شکل گیری است.

اما آنچە امروز را با گذشتە متفاوت‌تر کردە، افزایش آگاهی زنان در مورد حق بر بدن خویش است. اکنون مخالفت با حجاب بە نماد نافرمانی مدنی تبدیل شدە است و حتی زنان معتقد و متعهد بە دین نیز از پوشیدن چادر خودداری می‌کنند و بدین گونە تلاش می‌کنند مخالفت خود را با سیستم فعلی و حجاب اجباری ابراز بدارند.

همزمان با گسترش مخالفت با حجاب اجباری بە عنوان یک نافرمانی مدنی، فشار بر زنان و حتی مردان مخالف این پوشش تحمیلی افزایش یافتە است.

امروز کە همزمان است با روز حجاب و عفاف، زنان با شعار «نە توسری نە روسری» در ابتکاری طرح «حجاب بی حجاب» را مطرح کردەاند و از همەی زنان خواستەاند کە بدون روسری در اماکن عمومی حضور یابند و بدین شیوە مخالفت خود را با نقض حقوق خود ابراز دارند. بنابر فیلم‌هایی کە از روزهای گذشتە در رسانەهای اجتماعی منتشر شدە زنان در مناطق مختلف بە این ابتکار پیوستەاند و با وجود همەی فشارها بدون روسری در اماکن عمومی ظاهر می‌شوند.