در قسمت اول، آنیسا به اتفاقات و رفتارهایی که در طول بازداشت با آن روبرو شده، می‌پردازد. در قسمت دوم این گزارش نیز، راجع‌به فعالیت‌های ادبی و هنری خویش می‌گوید.

 

مژده‌ كرماشانی

مرکز خبر - آنیسا جعفری‌مهر اهل شاه‌آ‌باد(اسلام‌آباد غرب)، استان کرماشان(کرمانشاه)، دارای مدرک لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی، کارشناس ارشد زبان‌شناسی، محقق زبان کوردی جنوبی، نویسنده‌ی داستان‌های کوتاه و محقق و پژوهش‌گر در حوزەی ادبیات زنان می‌باشد.

وی بە دلیل فعالیت‌های فرهنگی و ادبی کە در استان کرماشان داشتە، از سوی نیروهای امنیتی و بە ویژە ادارە‌ی اطلاعات تحت فشار قرار گرفتە و بە همین دلیل ناچار بە ترک وطن شدە است.

آنیسا در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرگزاری زنان (نوژنها)، در مورد تجارب خود در حوزەی زبان و ادب کوردی، تحت فشار قرار گرفتنش توسط نیروهای امنیتی، چگونگی روند بازجویی‌ها و همچنین اهداف و فعالیت‌هایش در خارج از کشور می‌گوید.

 

بازداشت آنیسا در دو مقطع زمانی مختلف و بە بهانەهای واهی توسط اطلاعات

آنیسا در ابتدا بە بازداشت‌های مکرر خود در دو مقطع زمانی مختلف اشارە می‌کند و می‌گوید: سال ٢٠١٩ از طرف اطلاعات سپاە بازداشت شدم، همچنین سال ۲۰۲۰ بار دیگر از سوی وزارت اطلاعات بازداشت و  به مدت ۱۷ روز در بازداشت بودم. دلیل بازداشت من و بسیاری دیگر از بازداشتی‌ها در کرماشان و مناطق مختلف، فعالیت‌های ادبی، فرهنگی و زبانی است.

آنیسا با اشارە بە بازداشت خود بە دلیل فعالیت‌های فرهنگی و ادبی می‌گوید " اتهاماتی که علیە این فعالین مطرح می‌شود سیاسی است و حکم جلب و پروندەی آنها  تحت همین عنوان است"، آنیسا می‌گوید: "هر دوباری کە بازداشت شدم، بە اتهام اقدام علیه امنیت ملی و عضویت در احزاب سیاسی کوردی مورد بازجویی قرار گرفتم".

بە گفتەی آنیسا، رژیم جمهوری اسلامی ایران، در قوانین خود خط قرمزها و چهارچوب‌هایی تعیین کردە است که اگر فعالین مدنی از این چارچوب فراتر روند، بازداشت و تحت نظر قرار می‌گیرند.

آنیسا در ادامه می‌گوید: مسئلە‌ی هویت‌خواهی با مسائل زبان شناسی و ادبیات و فرهنگ ادغام شدە، بسیارند افرادی که به زبان مادری شعر و داستان می‌گویند، اما در این میان افرادی کە بر هویت‌خواهی تاکید می‌کنند، دستگیر می‌شوند.

 

"دستگیری فعالین حوزەی فرهنگ و ادب، غیر قانونی است"

آنیسا دستگیری‌های فعالین حوزەی ادبیات و زبان را غیرقانونی دانستە و در این بارە می‌گوید: در واقع دستگیری‌های وزارت اطلاعات و سپاه غیرقانونی است و نیروهای امنیتی هیچ دلیل و مدرکی دال بر مجرم بودن بازداشت‌شدگان ندارند و تنها از طریق بازجویی‌ها تلاش می‌کنند فرد را مجبور بە اعتراف کنند.

وی از تجربیات خود در روند بازداشت می‌گوید کە دادستان هیچ مدرکی علیە وی نداشتە و می‌گوید همەی کسانی کە بازداشت می‌شوند اینچنین هستند.

وی همچنین با نقش رسانەها در کاهش مدت بازداشت فعالین اشارە کردە و می‌گوید "فعالینی کە بازداشت آنها رسانەای می‌شود، معمولا مدت کمتری در بازداشت هستند، اما فعالین مدنی بسیاری نیز هستند که رسانەها از بازداشت آنها اطلاعی در دست ندارند و مدت طولانی‌تری در بازداشت می‌مانند و پس از اتمام دوران بازجویی با قرار وثیقه و تا زمان برگزاری دادگاه آزاد می‌شوند."

پرونده‌ی کسانی که فعالیت‌های رسمی و زیادی ندارند در دادسرا بسته می‌شود، ولی پرونده‌ی کسانی که تبرئه نشده‌اند به دادگاه ارجاع داده می‌شوند، کە پروندەی خود آنیسا نیز بە دادگاە ارجاع دادە شدە و با وجود رای قاضی مبنی بر تبرئە شدن آنیسا، اما دادستان اعتراض کردە و پروندەی وی بە دادگاە تجدیدنظر ارجاع داده شده‌است.

 آنیسا با تفکیک ماموران سپاە و اطلاعات، از ماموران و یا کارمندان زندان، از شیوەی برخورد آنها با بازداشتی‌ها و تجارب خود در این مورد سخن می‌گوید: ماموران اطلاعات سپاه و یا وزارت اطلاعات به صورت وحشیانه وارد منزل فعالین می‌شوند، اکثر اوقات بدون ارائەی مدرک و حتی توضیح در مورد علت بازداشت با ایجاد رعب شدید، مسلح وارد خانە می‌شوند و از لحظه‌ی ورود به منزل تا بازداشت فرد مورد نظر فیلم‌برداری می‌کنند و بدون ارائه‌ی مدرکی منزل را تفتیش و وسایل شخصی افراد خانواده را هم با خود می‌برند.

وی می‌گوید آنها نە تنها مدرکی ارائە نمی‌دهند، بلکە گاهی خود را با عناوین مختلف معرفی می‌کنند تا بتوانند وارد منزل شوند کە در مورد خود او، عوامل وزارت اطلاعات خود را بە عنوان کارمند پست معرفی کردەاند، اما پس از باز شدن در منزل بە روی آنها، گروهی بە خانەی آنها وارد شدە و ضمن تصویربرداری و ضبط وسایل شخصی، او را بازداشت کردەاند.

 آنیسا اما بە دلیل آنکە کمترین زمان را در زندان زنان بودە است، نمی‌تواند بحث جامعی در مورد رفتار ماموران و کارمندان زندان داشتە باشد.

 

افراد بە اتهام سیاسی بازداشت می‌شوند، اما فعالیت‌های فرهنگی آنها مورد بازجویی قرار می‌گیرد

وی از دلایل بازداشت خود می‌گوید، کە هرچند بە اتهام عضویت در احزاب کوردی بازداشت شدە بود اما هنگام بازجویی تنها از فعلایت‌های زبانی و ادبی وی سخن گفتە شدەاست.

سری نخستی کە بازداشت شدە است، در فصل‌نامەی فرهنگی و ادبی کار کردە کە در شمارەی اول و دوم آن آنیسا بە عنوان دستەی نویسندگان و وایراستار کار می‌کردە و همچنین مقالات ادبی نیز داشتە کە در جریان بازجویی‌ها بسیار تاکید شدە است کە این فعالیت‌ها باید متوقف و نشریە نیز بستە شود.

آنیسا می‌گوید "نخستین بازداشت من بیشتر یک تهدید بود و بە من گفتە شد این فعالیت‌ها را ادامە ندە تا با مشکل مواجە نشوی"،  با وجود همەی این تهدیدها اما آنیسا پس از آزادی، فعالیت‌های زبانی و ادبی خود بە ویژە کار در نشریە را ادامە دادە و بە دلیل اینکە موضوع نشریە مرتبط با رشته‌ی دانشگاهی وی در رشتەی زبان‌شناسی بودە، در شمارەی ٣ این نشریە بە عنوان سردبیر بە فعالیت خود ادامە دادە است.

وی در ادامە‌ی سخنان خود بە تجربەی خود از دومین بازداشت در سال ٢٠١٩ پرداختە و می‌گوید: هنگامی کە دومین بار نیز بازداشت شدم مسالە همین بود و با وجود اینکە طی این دو سە سالی کە احضار می‌شدم، تحت نظر بودم و یا بازجویی می‌شدم، هیچ مدرکی مبنی بر فعالیتم علیە نظام در دست نداشتند، اما باز بر این تاکید داشتند کە کارهای من علیە جمهوری اسلامی ایران است.

وی همچنین بە مشکلاتی اشارە می‌کند کە برای دانشجویان و فعالین فرهنگی ایجاد می‌شود تا جایی کە حتی پایان‌نامەی این افراد نیز کنترل و مورد بحث قرار می‌گیرد، بدون شک پایان‌نامەی آنیسا نیز از جملە موضوعات دیگری است کە از سوی وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاە بر عدم ادامەی این کار تاکید شدە است.

با وجود اینکە موضوع پایان‌نامەی آنیسا توسط اساتید و دانشگاە تایید شدە بود، اما مفاهیم موضوع پایان‌نامە توسط اطلاعات سپاە، مضامینی حزبی توصیف شدە و با این بهانە خواستەاند از ادامەی کار وی بر روی پایان‌نامە جلوگیری کنند.

فعالیت‌های محیط‌زیستی از جملە دیگر فعالیت‌هایی است کە بر آن تاکید شدە، آنیسا در این مورد می‌گوید، " در حالی کە حفاظت از محیط‌زیست وظیفەی انسانی هر فرد می‌باشد، اما جمهوری اسلامی بسیاری از فعالینی کە صرفا فعالیت محیط‌زیستی دارند را دستگیر می‌کند و حتی فعالین ادبی، فرهنگی و مدنی کە دستگیر می‌شوند مورد تهدید قرار می‌گیرند و از آنها خواستە می‌شود در صورت داشتن فعالیت محیط‌زیستی از ادامەی این فعالیت‌ها دست بکشند".

جشن نوروز و اعیاد ملی مذهبی از جملە دیگر مسائلی است کە از سوی رژیم ایران بە عنوان "تهدید علیە امنیت ملی" مورد ارزیابی قرار گرفتە و افرادی کە در این مراسم و اعیاد حضور می‌یابند، مورد بازجویی و بازخواست قرار می‌گیرند، آنیسا نیز تجربەی مشابهی دارد و می‌گوید "حضور در جشن نوروز از جملە دیگر مسائلی است کە بە عنوان مسئلەای سیاسی شناختە شدە و افراد بدین علت مورد بازجویی و بازخواست قرار می‌گیرند."

 

شیوەی بازجویی زندانیان و آنچە آنیسا هنگام بازجویی تجربە کردە است

آنیسا می‌گوید: یک نفر بازجو نیست، بلکه در هر بازجویی تغییر می‌کنند و هر کدام از آنها روش خاص خود را دارند.

وی ادامە می‌دهد "در مراحل اول بازجویی از صحبت کردن و لهجه‌ی آنها متوجه می‌شوی‌ که بومی هستند، اما هرچە بیشتر پیش می‌رفت بازجوها تغییر کردە و هر بازجو سیاست کاری خاص خود را پیش برده و بە شیوەای خاص عمل می‌کرد."  

وی می‌گوید: سوالات، حرف زدن و حتی مودبانە حرف زدن و یا توهین کردن روش خاص هریک از آنها بود، اما از روی لهجەی آنها مشخص بود کە بازجوها بومی هستند. تنها بازجوی غیربومی کە بازجوی اصلی نیز بود، پس از چند روز وارد ماجرا شد و بیشترین میزان توهین‌ها و تهدیدها از جانب این بازجوی غیربومی صورت گرفت.

 ایجاد بی اعتمادی در بین فعالین از جملە شیوەهایی است کە اطلاعات  از دیرباز برای گرفتن اعتراف از فعالین مورد استفادە قرار می‌دهد، کە این مورد در بازجویی آنیسا نیز مورد استفادە قرار گرفتە شدە است "در دوران  بازجویی سعی می‌کنند افراد را بە همدیگر بدبین کردە و با نوشتن اعترافات، شکایات و یا اعتراضات جعلی علیه ما سعی می‌کنند فرد را مجبور بە اعتراف کنند، هرچند من متوجە بودم کە آن افراد هیچ گاە چنین کاری انجام ندادەاند، زیرا آنها افراد وابستە بە خود را بە این سادگی بە ما معرفی نخواهند کرد، چرا کە با انجام چنین کاری، آن فرد وابستە بە آنها مهرەای سوختە خواهد بود".

آنیسا با اشارە بە اینکە آنها تنها جهت تلاش برای ایجاد بی‌اعتمادی دست بە چنین کارهایی می‌زنند، می‌گوید البته کسانی هم هستند که با تهدید و یا پیشنهاد مالی که به آنها داده شده با اطلاعات همکاری می‌کنند و ادامە می‌دهد "در دستگیری‌های مکرری کە انجام می‌شود و با توجە بە اطلاعاتی کە در اختیار آنها قرار گرفتە است، متوجە می‌شوی کە افرادی نیز برای آنها کار کردەاند و فعالین باید بتوانند در این مورد هوشمندانە عمل کنند."

 

"می‌دانید چندین نفر اینجا کشتە شدند و برای ما مهم نبود؟"

آنیسا می‌گوید خود او نیز تحت فشار قرار گرفتە است تا در قبال اجازەی فعالیت با اطلاعات و سپاە همکاری کردە و برای آنها خبرچینی کند.

آنیسا در ادامە بە تجربەی خود از بازجویی‌ها و تحت فشار قرار گرفتن برای همکاری با اطلاعات سخن می‌گوید، "با وجود اینکە من اعتصاب غذا کردە بودم، اما بازجو بە من گفت: فکر می‌کنی برای ما مهم است کە اعتصاب کنی؟ می‌دانی چندین نفر اینجا کشتە شدند و برای ما مهم نبوده؟"

وی در ادامە تاکید می‌کند "حمایت سازمان‌های جهانی و رسانه‌ای شدن وضع بازداشت‌شدگان باعث کاهش دوران بازداشت می‌شود. این مسئلە در مورد خود من هم صدق می‌کند و من در خلال سخنان خود آنها فهمیدم کە حمایت این سازمان‌ها یکی از عوامل کاهش دوران بازداشت من بودە است."

یکی از فشارهایی که در دوران بازداشت من و همه‌ی زندانیان را آزار می‌دهد، اعترافات اجباری است، ماموران من را مقابل دوربین قرار داده و مرا مجبور به تکرار جملاتی می‌کردند که خواست من نبود و اطلاعی از آن نداشتم، البته من زیر بار اعترافات نرفتم.

آنها نوشتەای بە من دادند و از من می‌خواستند جلوی دوربین این نوشتە را بخوانم. هنگامی کە گفتم چنین اتفاقی نیافتادە و من از چنین موضوعاتی مطلع نیستم، بازجو جواب می‌داد ما اطلاع داریم، تو فقط بگو!" اما من حاضر به انجام چنین کاری نشدم.