سروشا آمین

مرکز خبر- در سپتامبر ۲۰۱۵ (شهریور ۱۳۹۴) رؤسای دولت‌ها، نمایندگان بلندپایه نهادهای تخصصی سازمان ملل متحد و جامعه مدنی گرد هم آمدند و در مجمع عمومی سازمان ملل ، دستورکار سند ۲۰۳۰ را تصویب کردند و به این ترتیب این سند جایگزین اهداف توسعه هزاره شد.

سند ٢٠٣٠ یونسکو شامل ۱۷هدف اصلی و ۱۶۹ هدف ویژه است که نقشه راه جامعه بین‌المللی را در زمینه توسعه پایا برای تحقق حکومت یک‌پارچه در سازمان ملل برای پانزده سال آینده ترسیم می‌کند. ایران نیز از کشورهای شرکت‌ کننده در این اجلاس بود که متعهد به اجرای این سند شد.

 

اهداف اصلی توسعه پایا مورد توافق ۱۹۳ کشور عبارتند از:

پایان ‌فقر: به تمام انواع فقر در هر کجا باشد پایان دهیم. تأکید بیشتر بر فقر دانش.

ریشەکن کردن‌گرسنگی: به تمام گرسنگی پایان دهیم، به امنیت غذایی و تغذیه سالم برسیم، و کشاورزی پایا را ارتقاء دهیم.

سلامتی مطلوب: زندگی سالم را تضمین کنیم و برای همه در همه سنین سطح سلامتی را بهبود بخشیم.

کیفیت آموزش: آموزش با کیفیت برای همه میسر و مساوی باشد و فرصت‌های یادگیری برای همه در تمام طول عمر فراهم شود.

برابری جنسیتی: به برابری جنسیتی برسیم و تمامی دختران و زنان قدرتمندتر گردند.

آب سالم و بهداشت: آب تصفیه شده و سالم در دسترس همه قرار گیرد و امکانات بهداشتی برای همه فراهم باشد.

انرژی ارزان و تجدیدپذیر: دسترسی به منابع انرژی ارزان، مطمئن، پایا و مدرن برای همه فراهم شود.

 

کار و اقتصاد خوب: رشد اقتصادی پایا، فراگیر و با ثبات.

زیرساخت خوب و نوآوری: ساخت زیر ساختار مقاوم، ارتقای صنعت پایا و عمومی، و ارائه نوآوری.

کاهش نابرابری: کاهش نابرابری در کشورها و بین آن‌ها.

شهرها و جوامع پایا: شهرها و اقامتگاه‌های بشری را عمومی، امن، مقاوم و پایا سازیم.

استفاده امن از منابع: تضمین مصرف پایا و الگوهای مصرف.

اقدام دربارهٔ آب وهوا: اقدامات فوری برای مبارزه با تغییر آب و هوا و عوارض ناشی از آن با کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای.

اقیانوس‌های پایا: حفظ و استفاده پایا از اقیانوس‌ها، دریاها و منابع دریایی برای توسعه پایا.

استفاده پایا از زمین: حفظ، بازیابی و بهبود استفاده پایا از اکوسیستم‌های خاکی، مدیریت پایا جنگل‌ها، مبارزه با بیابان‌زایی، متوقف کردن یا معکوس کردن روند تخریب زمین و متوقف کردن روند از دست رفتن تنوع زیستی.

صلح و عدالت: ارتقای جوامع صلح‌آمیز و فراگیر برای توسعه پایا، فراهم کردن دسترسی به عدالت برای همه و ساخت موسسات کارا، قابل اعتماد برای همه و در همه سطوح.

همکاری‌ها در توصعه پایا: تقویت ابزارهای پیاده‌سازی و احیای همکاری‌های جهانی برای توسعه پایا تحت نظارت سازمان ملل.

این دستورکار وعده‌هایی است که توسط رهبران کشورها به مردم سراسر جهان داده شده‌ است. این سند دستورکاری برای مردم، پایان بخشیدن به فقر در همه اشکال آن و برای کره زمین، خانه مشترک همه انسان‌هاست.

اهداف این دستورکار باید از اول ژانویه ۲۰۱۶ در کشورها عملیاتی می‌شد و راهنمای تصمیمات برای پانزده سال آینده قرار می‌گرفت. همچنین همه باید برای اجرای این دستورکار با توجه به ظرفیت‌ها و واقعیت‌های ملی و سطوح توسعه در کشورهای خود و احترام به سیاست‌ها و اولویت‌های ملی، منطقه‌ای و جهانی کار می‌کردند.

اما سیدعلی‌خامنه‌ای در آخرین مراحل جلوی پیوستن ایران به این سند را گرفت و در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۶ مخالفت خود را با مفاد سند ۲۰۳۰ یونسکو؛ از قبیل برابری جنسیتی، گسترش آموزش‌های دوزبانه و چندزبانه در جوامع چند زبانه و نیز چگونگی آموزش و یادگیری مادام‎‌العمر اعلام کرد. همچنین بار دیگر روز ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۶ از «اجرای بی‌سر و صدای» این سند در ایران انتقاد کرد و اجرای آن را «غیرمجاز» دانست و اعلام کرد که جمهوری اسلامی تسلیم سندهایی مانند سند ۲۰۳۰ یونسکو نخواهد شد. وی گفت: «این سند ۲۰۳۰ یونسکو چیزی نیست که جمهوری اسلامی تسلیم آن شود. اصل کار غلط است؛ این‌که برویم سندی امضا کنیم و بعد بی‌سروصدا آن را اجرا کنیم؛ مطلقا مجاز نیست».

خامنه‌ای در تاریخ ۱۸ خرداد ۱۳۹۶ نیز با انتقاد دوباره از امضای سند آموزشی یونسکو در پاسخ به اظهارات حسن روحانی رئیس جمهور وقت مبنی بر این که درباره این سند گزارش دروغ به رهبر داده شده گفت: «برداشت افرادی که خیال می‌کنند ما در این موضوع گزارش‌های درستی نگرفته‌ایم، برداشت درستی نیست. برخی می‌گویند ما در این خصوص تحفظ داده‌ایم و گفته‌ایم فلان بخش آن را قبول نداریم، در حالی که حتی اگر هیچ مورد واضحِ خلاف اسلام در آن وجود نداشت، باز هم نظام آموزشی نباید در بیرون از کشور نوشته شود، حال آن که موارد خلاف اسلام نیز در آن سند وجود دارد».

پس از ادامه اعتراض خامنه‌ای و امامان جمعه ایران به اجرای سند ۲۰۳۰ یونسکو، درتاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۹۶ حسن روحانی تصویر مصوبه دولت درباره این سند را در شبکه اینستاگرام خود منتشر کرد. وی در این پیام با عنوان «دروغ‌های بزرگ دربارهٔ سند ۲۰۳۰» از جمله نوشت: «فریبکاران حتی به رهبری هم گزارش دروغ دادند و مدعی هستند دولت مصرانه به دنبال اجرای این سند است».

این سند به تاریخ ۲۵ شهریور ۱۳۹۵ نشان می‌داد دفتر خامنه‌ای و دیگر قوا از این مصوبه اطلاع داشته‌اند و رونوشت این مصوبه یک سال پیش، به دفتر خامنه‌ای، مجلس ، قوه قضائیه، سازمان بازرسی کل کشور ، دیوان محاسبات و دیگر نهادهای انقلاب اسلامی ارسال شده ‌بود.

رسانه‌ها و چهره‌های نزدیک به محافظه‌کاران در ایران، این سند را توطئه‌ای برای نفوذ خواندند. در حالی که حامیان این برنامه، آن را استفاده از تجربه‌های بین‌المللی برای توسعه و مدرن کردن آموزش کشور می‌دانستند.

روز سه شنبه ۲۳ خرداد ۱۳۹۶ جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی برای بررسی سند ۲۰۳۰ با حضور حسن روحانی رئیس‌ جمهور برگزار شد. طی این جلسه اکثریت اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب کردند که مبنای عمل در کشور اسناد بالادستی مصوب در شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس شورای اسلامی و سایر مراجع قانونی بوده و در حوزه آموزش و پرورش و تعلیم و تربیت، سند اساسی و ملی، «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» خواهد بود که این سند در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده‌ است و هر سند، بیانیه یا موضوع دیگری که مغایر با این سند باشد، ملغی است. و در نهایت در تاریخ ۲۲ شهریور سال ۱۴۰۰ ابراهیم رئیسی در اوایل دوره ریاست جمهوری خود دستور به لغو این سند داد.

اما دلایل مخالفت رهبر جمهوری اسلامی با سند ٢٠٣٠ این بود که، این سند در برابر «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» قرار گرفته است.

محمود احمدی‌نژاد، در دوره دوم رئیس جمهوری خود از سند تحول بنیادین آموزش و پرورش رونمایی کرد. این سند بیشتر بر آموزه‌های اسلامی تاکید دارد و اولین هدف کلان این سند تربیت انسانی موحد، مؤمن و معتقد به معاد است.

یکی از اختلاف‌های عمده بین سند مورد نظر رهبر ایران، و سند یونسکو، آموزش زنان است. در حالی که در سند مورد نظر رهبر ایران، نامی از جنسیت و «زن» نیامده، در سند مورد نظر طبق هدف‌های سازمان ملل، یکی از سرفصل‌ها «برابر سازی فرصتهای آموزشی برای زنان و دختران» است.

در سند یونسکو که مورد تأیید دولت‌ها است، به تحصیص بورس‌های تحصیلی و توسعه همکاری‌های علمی و بین‌المللی در آموزش عالی و مهندسی و همکاری‌های بین المللی برای آموزش معلمان تأکید شده و سرفصلی هم به آموزش شهروندی اختصاص دارد. اما سند مورد نظر رهبر ایران، نگاهی داخلی دارد، و درآن نشانه‌ای از آموزه‌های علمی و بین‌المللی ‌نیست.

یکی دیگر از دلالیل مخالفت با سند ٢٠٣٠، آموزش‌های بین‌المللی معلمان بود. در سند‌های اصلی سازمان ملل، مخصوصا بر آموزش معلمانی که با دانش آموزان ناتوان، معلول یا دارای مشکلات خاص تاکید شده است تا آموزش "فراگیر" باشد.  همچنین بر انتقال تکنولوژی‌ها و تجربه‌های آموزشی و در مجموع علم آموزش میان کشورهای عضو سازمان ملل تاکید شده است. اما اعضای عالی شورای انقلاب فرهنگی، آن را نظارت مستشاران خارجی بر آموزش و پرورش ایران خواندند .

در حال حاضر چنین به نظر نمی‌رسد که سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش ایران، مشکلاتی را که سند یونسکو در رابطه با نابرابری‌های اجتماعی مطرح کرده، حل خواهد کرد زیرا نابرابری‌ها در تمام زمینه‌ها‌ی تحصیلی، اقتصادی و غیره روز به روز در ایران در حال افزایش است.