شهلا محمدی

مرکز خبر – قتل و خشونت علیە زنان از جملە پدیدەهای رایج در ایران است کە بە ویژە در سال‌های اخیر بە صورت چشمگیری افزایش یافتە است. زنانی کە در معرض خشونت قرار می‌گیرند گاهی از خانەهای خود فرار می‌کند اما چون مکانی امن برای خود نمی‌یابند پس یا خود مجبور بە بازگشت بە همان خانەای می‌شوند کە اکنون زندگیشان را تهدید می‌کند و یا افراد خانوادە با متوسل شدن بە زور آنها را ناچار بە  بازگشت می‌کنند. قتل منا حیدری زنی جوان کە خود قربانی کودک‌همسری بود از جملە نمونەهایی است کە باید بە آن پرداختە شود. منا ناچار شد خانە را ترک کند تا جایی مناسب برای زندگی بیابد اما نە تنها جایی مناسب نیافت بلکە با ترفند دیگر اعضای خانوادە بە خانە برگرداندە شد و زمینەی قتل او توسط عمو و پدرش فراهم شد.

قتل فجیع منا بسیاری را بە این فکر واداشت کە چگونە می‌توان مکانی امن برای زنان آسیب‌دیدە و در معرض خشونت فراهم کرد؟ آیا در ایران خانەای امن برای این زنان وجود دارد؟ و آیا در این مورد اطلاع‌رسانی می‌شود؟ خانەهای امن چگونە حمایت و مدیریت می‌شوند و آیا توانایی تامین امنیت زنان را دارند؟

شمارەی اورژانس اجتماعی ١٢٣ شمارەای است کە برای افراد در معرض خشونت خانگی فراهم شدە و افراد در معرض خشونت از طریق ارتباط با این شمارە می‌توانند درخواست کمک کنند اما آیا پس از درخواست کمک از این شمارە چە تغییراتی در زندگی فرد در معرض خشونت ایجاد می‌شود. در اینجاست کە نقش خانەهای امن در تامین امنیت زنان در معرض خشونت مورد توجە قرار می‌گیرد.

براساس آماری کە از سوی معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی در سال ٢٠١٧ منتشر شد ٢٢ خانەی امن در ایران وجود دارند و زنان در معرض خشونت‌های خانگی و بە ویژە همسرآزاری در این خانەها اسکان می‌یابند کە با توجە بە حجم بالای خشونت‌ها در ایران و روند افزایش جمعیت این تعداد از خانەها نمی‌توانند جوابگوی همەی زنان در معرض خشونت باشند و بە گفتەی معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی مراکز اورژانس اجتماعی نیز بە مکانی برای اسکان زنان در معرض خشونت تبدیل شدەاند.

خبرگزاری زن برای بررسی بیشتر محدودیت‌ها و مشکلاتی کە خانەهای امن ایران با آن مواجە هستند با دکتر رضوان مقدم پژوهشگر، فعال حقوق بشر و فعال حقوق زنان گفت‌وگویی انجام دادە است.

         

        

«قتل‌های تحت عنوان قتل ناموسی در ایران تبدیل بە بحران شدە است»

دکتر رضوان مقدم در آغاز سخنان خود ضمن تبریک سال نو نوروز بە همەی مردم ایران و کوردستان ابراز امیدواری کرد کە سال نو سالی بهتر برای همەی ملت‌های تحت ستم و کشورهایی باشد کە اکنون در آن جنگ وجود دارد و شاهد خبرهای بهتری برای این ملت‌ها باشیم.

دکتر رضوان مقدم با اشارە بە ضرورت ایجاد خانەهای امن در ایران با توجە بە افزایش قتل‌های تحت عنوان قتل ناموسی و خودکشی‌هایی کە در واقع قتل هستند گفت: «این قتل‌ها امروز در ایران تبدیل بە یک بحران شدە است. برخی از این خودکشی‌هایی کە تحت عنوان خودکشی می‌شنویم، توسط مردان فامیل درجە یک زن یا وادار بە خودکشی می‌شوند و یا اینکە کشتە می‌شوند و بعد تحت عنوان خودکشی نامگذاری می‌شوند.»

وی همچنین با اشارە بە اینکە خانەهای امن در بسیاری از کشورهای پیشرفتە نیز وجود دارند گفت: «بحرانی کە کشورهایی مثل کشور ما امروزە با آن مواجە هستند در کشورهای اروپایی کم‌تر است اما تعداد خانەهای امن در این کشورها چشمگیر است و اینقدر قابل وصول و در دسترس است کە اگر زن کوچک‌ترین خشونتی را احساس کند می‌تواند تماس بگیرد و بلافاصلە خود و فرزندانش در آنجا بماند تا هنگامی کە جای امنی برای زندگی بیابد.

 

«وقتی دولت مسئولیت قبل نمی‌کند مردم دخالت می‌کنند»

وی تعداد ٢٢ خانەی امن را برای ایران کم می‌داند اما از آنجا کە تنها ۶ خانەی امن در ایران دولتی هستند از دو جنبەی مختلف بە بررسی وجود خانەهای امن خصوصی پرداخت کە از جهتی مثبت و از جهتی دیگر منفی است. بە گفتەی رضوان مقدم وقتی کە دولت مسئولیت قبول نمی‌کند مردم دخالت می‌کنند و فعالین مدنی و اشخاص متخصص خانەهای امن را تاسیس می‌کنند کە این می‌تواند مثبت باشد.

اما از جهتی خانەهای امن خصوصی با مشکلات بسیاری مواجە هستند «افراد با بحران مالی هم برای تاسیس و هم برای ادارەی این خانەی امن مواجە می‌شوند در حالی کە باید تامین مالی بشوند.»

وی همچنین وجود٢٢ خانەی امن با توجە بە حجم خشونت وحشتناکی کە در ایران وجود دارد را کم می‌داند؛ «تنها درمناطق ٢٢ گانەی تهران فقط ٢٢ خانەی امن وجود داشتە باشد هنوز کم است چون بە نسبت جمعیت هر چە قدر نسبت جمعیت شهری بیشتر باشد مسلما میزان خشونت‌ها و قتل‌ها بیشتر خواهد بود. با توجە بە تحقیقی کە خود من روی ١٢٢٠ قتل ناموسی انجام دادم فقط ٣۶٠ تا از این قتل‌ها در تهران اتفاق افتادە بود و این نشان می‌دهد کە تهران چون کلان شهر بوده این مسائل در آن بیشتر است و در برخی شهرهای دیگر بنابر میزان خشونتی کە در این شهرها وجود دارد باید بیش از دو یا سە خانەی امن وجود داشتە باشد.»

وی در ادامەی سخنان خود تاکید می‌کند «خانەهای امن قطعا می‌تواند بە کاهش قتل‌های ناموسی کمک کند، وقتی زنی مورد خشونت قرار می‌گیرد و احساس خطر می‌کند می‌تواند با مراجعە با اورژانس ١٢٣ اعلام کند کە در خطر هستش و آنجا بە خانەای امن هدایت شود.»

«علاوەبر اسکان زنان در خانەهای امن باید فرد تهدیدکنندە نیز آموزش دادە شود»

دکتر رضوان مقدم بە بهترین روش برای اسکان زنان در خانەهای امن بە منظور کاهش تهدید علیە آنان پرداخت و گفت: «راە درستش این است کە زن در معرض خشونت بە خانەی امن در همان شهر بردە نشود. مثلا فرض کنید اگر زنی در مریوان تحت خشونت قرار دارد باید بە خانەی امنی در یکی دیگر از شهرهای استان کوردستان بردە شود، این با درایت انجام شود و آدرس هیچ خانەی امنی نباید در دسترس باشد.»

در دسترس نبودن آدرس خانەهای امن برای جلوگیری از تحت تعقیب قرار گرفتن این زنان توسط مردانی است کە آنها را تهدید کردەاند چرا کە ممکن است گاهی ساعت‌ها خانەای کە زن در آن اسکان دادە شدە تحت مراقبت فرد قرار ‌گیرد، پس باید آدرس و مکان این خانەها برای مردان جامعە قابل دسترس نباشد.

وی همچنین بە روندی کە باید برای تامین امنیت و کاهش خشونت زن طی شود هنگامی کە او در خانەی امن اسکان دادە شدە پرداخت و گفت: «برای تامین امنیت باید پلیس تهدیدکنندەها را مورد تعقیب قرار دهد، باید افرادی کە زن را مورد تهدید قرار دادەاند در این دورە آموزش دادە شوند و مشاورە شوند، تا زمانی کە شرایط امنی برای زن ایجاد شود.»

«مثلا فرض کنیم اگر کە مخالفت با طلاق زن وجود دارد آموزش‌هایی باید بە مردان خانوادە دادە شود از جملە بە پدری کە مخالف طلاق دخترش و یا مردی کە مخالف طلاق همسرش است. کلا این مسئلەای است کە مثل حلقەهای زنجیر با هم در ارتباط هستند یعنی باید یک تیم تخصصی در همەی این زمینەها کار کند.»

وی با اشارە بە آنچە در آلمان برای حفاظت از زنان در خانەهای امن در پیش گرفتە می‌شود گفت: «با توجە بە شناختی کە از كشور آلمان دارم اگر زنی اعلام کند از طرف همسرش در معرض تهدید قرار دارد فقط محلی برای زندگی بە او نمی‌دهند بلکە مرد هم احضار می‌شود همەی مسائل از جوانب مختلف دنبال می‌شود و مرد در این زمینە آموزش دادە می‌شود.»

         

        

«خانەهای امن در ایران رضایت بخش نیستند وباید ارتقا یابند»

 وی خانەهای امن در ایران را رضایت بخش نمی‌داند و در این مورد گفت: «اگر در ایران هم بە چنین شکل سیستماتیکی عمل شود قطعا جواب خواهد داد و یکی از راەحل‌ها واقعا وجود خانەهای امن است کە بسیار ضروری است در حال حاضر خانەهای امن در ایران چگونە هستند خوب و رضایت‌بخش نیست اما باید ارتقا دادە شوند، یعنی رضایت‌بخش نبودنش دلیل بر این نیست کە خانەهای امن را رد کرد.»

دکتر رضوان مقدم با اشارە بە اینکە افرادی کە دغدغەی داشتن جامعەای سالم را دارند باید توان مدیریتی خود را افزایش دهند گفت: «افرادی کە در این خانەها کار می‌کنند باید آموزش‌های مکمل ببینند چون ادارەی یک خانەی امن و رفتار با کسانی کە بە آن خانە روی آوردەاند به مهارت و دانش خاصی نیاز دارد و اگر اشکالی در این زمینە وجود دارد باید حذف شوند.»

در پایان با توجە بە اهداف کمپین قتل‌های ناموسی کە دو هدف اصلی آن فرهنگ‌سازی و تغییر قوانین زن‌ستیز و مشوق قتل‌های ناموسی است رضوان مقدم گفت: «در راستای مسئلەی خانەهای امن کە بخشی از فرهنگ‌سازی است کمپین در نظر دارد بە ایجاد ١٠ خانەی امن کمک کند و تلاش کمپین این است کە از لحاظ مالی مردم کمک کنند و کمک‌های مردمی بە حساب کمپین وارد می‌شود و افرادی کە مجوز ساخت خانەی امن دارند را می‌توان بە آنها کمک کرد کە خانەی امن را در شهرها و مکان‌هایی کە نیاز است تاسیس کنند.»