بریدن سر و چرخاندن سر در خیابان‌ها تجسم اقتدار مردانە است!
قتل ناموسی بە عنوان پدیدەای اجتماعی کە اکنون در بسیاری از جوامع وجود دارد، عوامل مختلفی در افزایش آن تاثیر گذارند. زن‌ستیزی نە تنها از سوی فرهنگ بلکە گاهی از سوی رژیم‌ها و قوانین زن‌ستیز آنها نیز بر جامعە تحمیل می‌شود. از سویی هیفا اسدی فعال حقوق بشر معتقد است، تبعیض علیە ملل غیر فارس در ایران باعث افزایش خشونت و بە ویژە قتل ناموسی در بین اتنیک‌ها شدە است. وی بریدن سر و چرخاندن آن را تجسم اقتدار مردانە می‌داند و همچنین معتقد است خشونت در ایران رابطەی مستقیمی با ملی‌گرایی، وطن‌پرستی کە با محوریت فارس تعریف شدە، دارد. بە گفتەی هیفا رضا خان کە موسس ایران مدرن امروز است وقتی کە سر میرزا کوچک خان جنگلی را بریدند و برایش فرستادند، عکس مشهور خود را با وی گرفت پس وطن‌پرستی وملی‌گرایی ایرانی رابطەی مستقیمی با ناموس دارد.
شهلا محمدی
مرکز خبر- قتل ناموسی از جملەپدیدەهایی است کە اکنون جوامع مختلف از جملە جامعەی ایران با آن گریبانگیر هستند. زنان قربانیان قتل‌های ناموسی هستند، فعالان مدنی و دولت‌ها با ارتقای فرهنگی و آگاەسازی جامعە و همچنین قانون‌گذاران با وضع قوانین برای ریشەکن کردن این پدیدە اجتماعی تلاش می‌کنند.
ایران بە عنوان یکی از کشورهایی کە سالانە شاهد قتل‌های ناموسی است اما دولت نە تنها تلاشی برای کاهش این پدیدە انجام نمی‌دهد بلکە با وضع قوانین زن‌ستیز و لغو قوانین مفید بە اینگونە قتل‌ها دامن زدە است. مردانگی، مردگرایی و جنسیت‌گرایی از سوی موسسات و نهادهای وابستە بە دولت و بە ویژە وابستە بە حوزەی علمیە، ترویج و تبلیغ می‌شود. معمولا مردانگی بە عنوان غیرت، شرف و ناموس بازتعریف و بر جامعە تحمیل می‌شود.
قتل وحشیانەی مونا حیدری، قربانی کودک‌همسری و قوانین زن‌ستیز ایران، از جملە قتل‌هایی است کە نظیر آن در دوران جدید معدود می‌باشد. اهواز بە عنوان شهری عربی با فرهنگی مردسالار، ساکنان آن سال‌ها است با تبعیض و خشونت از سوی رژیم‌های مختلف ایران روبرو بودەاند و حکومت‌های ایران نە تنها تلاش نکردەاند فرهنگ مردسالار و قبیلەگرای این منطقە را کاهش دهند بلکە با روش‌های گوناگون بە آن دامن زدە و همین باعث افزایش خشونت‌های ناموسی و بە ویژە قتل در این منطقە شدە است. نە تنها اهواز بلکە همەی مناطقی کە ساکنان آن جزو اتنیک‌های غیرفارس هستند با همین مسئلە گریبانگیر هستند.
برای بررسی بیشتر نقش حکومت در افزایش قتل‌های ناموسی، سیستماتیک بودن تبعیض و تاثیر آن بر چنین قتل‌ها و فرهنگ مردسالار جوامع، خبرگزاری زن با هیفا اسدی فعال حقوق بشر گفت‌وگو می‌کند.
هیفا اسدی، فعال حقوق زنان و بزرگ شدەی جامعەی اهواز است، جامعەای کە روزهای گذشتە شاهد قتل فجیع مونا حیدری بود. این قتل را از دید هیفا اسدی مورد بررسی قرار خواهیم داد.
ریشەی قتل‌های ناموسی و چرایی گرفتار بودن جامعە با چنین پدیدەی اجتماعی
هیفا اسدی در آغاز سخنان خود بە چگونگی برخورد جوامع متمدن با جرم و جنایت می‌پردازد و معتقد است جرم و جنایت تنها یک ریشە ندارد بلکە عوامل مختلف با هم باعث افزایش جرم و جنایت می‌شوند کە باید این عوامل از سوی روانشناسان و تحلیل‌گران مورد بررسی قرار گیرد. پیشینەی زندگی قربانی و سختی‌هایی کە در کودکی با آن روبرو بودە است و عوامل دیگری کە منجر بە چنین جنایتی شدە باید در نظر گرفتە شود.
هیفا اسدی در ادامەی سخنان خود با اشارە بە قتل مونا و همەی زنانی کە در جهان و بە ویژە در جغرافیای ایران بە قتل می‌رسند می‌گوید: بسیار مهم است کە بە شرایط خاصی کە زنان در آن جامعە با آن مواجە هستند توجە کرد، کە مهم‌ترینش قوانین زن‌ستیزانەای است کە از سوی جمهوری اسلامی ایران وضع شدە کە یکی از آنها قانون ازدواج کودکان است.
"براساس این قانون، ازدواج کودک با اجازەی ولی ممکن است و رضایت دختر در آن مد نظر گرفتە نمی‌شود، حتی اگر قرار باشد کە دختر نیز رضایت دهد اما آخر سر ولی او است کە صلاح می‌داند و مشخص می‌کند کە آیا این دختر می‌تواند ازدواج کند یا نە؟"
وی همچنین بە مادەی دیگری از قوانین زن‌ستیز ایران اشارە می‌کند کە بە مرد اجازە می‌دهد "زن را بە جرم خیانت بە قتل برساند".
تجاوز در بستر زناشویی از جملە دیگر موضوعاتی است کە هیفا ضمن پرداختن بە آن می‌گوید، این تجاوز در ایران مفهومی ندارد و اساسا تعریف نشدە است، بە همین دلیل مردی کە با دختر بچەای ازدواج کردە است، بە صرف اینکە دختر بچە بە عقدش درآمدە و در شناسنامەاش بە عنوان همسرش ثبت شدە است هر وقت دلش بخواهد می‌تواند وی را مورد تجاوز قرار دهد و رابطەی زناشویی نام گرفتە است.
هیفا اسدی بە قوانین رانندگی و حق رای می‌پردازد کە براساس آن فرد زیر سن ١٨ سال نمی‌تواند گواهینامە و یا حق رای داشتە باشد و می‌گوید: از دختری ١٠ یا ١٣ سالە انتظار می‌رود بە حدی از تکامل رسیدە باشد کە بتواند مسئولیت یک زندگی رابطەی زناشویی را بر عهدە گیرد!
خبرگزاری زن: اما مقامات حکومت قتل ناموسی و کودک همسری را دو مسئلەی متفاوت می‌دانند و معتقدند کە این پدیدە قبلا نیز وجود داشتە است؟
هیفا در ادامە و با اشاره بە توجیهات مقامات برای قتل‌های ناموسی و عدم ارتباط آن با کودک همسری، می‌گوید سخنان آنها نە تنها کارشناسی نیست بلکە حتی متضاد با قوانین خود آنها است چرا کە براساس قوانین خود آنها فرد زیر ١٨ سال سن، توانایی عقلی برای شرکت در انتخابات و یا داشتن گواهینامه ندارد پس چگونە کودکی ١٣ سالە می‌تواند بار سنگین زندگی را تحمل کند و مسئولیت آن را برعهدە گیرد!
هیفا در ادامە بە موضوع فرهنگ و تبعیض ملی کە بر اتنیک‌های ایران تحمیل شدە می‌پردازد و می‌گوید: بە مدت ١٠٠ سال مردم عرب بە شکل سیستماتیک از دسترسی بە تمام منابعی کە می‌تواند بە آنها از لحاظ اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کمک کند محروم شدەاند. یعنی ملت عرب بە شکل سیستماتیک ونظام‌مند از چرخەی توسعە در ایران حذف شدەاند.
وی همچنین با اشارە بە موانعی کە برای فعالین فرهنگی ایجاد می‌شود اشارە کردە و بە بازداشت، زندانی شدن و اعدام موسسان موسسەی الحواز پرداختە و می‌گوید: دو نفر از موسسان موسسەی الاحواز کە معلم نیز بودند اعدام شدند و نفر سوم هنوز در زندان است و این‌ها فعالان فرهنگی هستند کە همانند زهرا محمدی فعال فرهنگی کورد، موسسەای برای شرح مفاهیم درسی کە کودکان عرب نمی‌توانند بە زبان فارسی درک کنند ایجاد کردند تا آن را بە زبان عربی برای آنها توضیح دهند،کلاس درسی رایگان ایجاد کردە بودند، این‌ها بە جرم اقدام علیە امنیت ملی زندانی و کشتە شدند.
هیفا بە ترویج و تبلیغ قبیلەگرایی از سوی جمهوری اسلامی پرداختە و معتقد است، جمهوری اسلامی بە صورت سیستماتیک بر ازرش‌های قبیلە سرمایەگذاری می‌کند تلاش می‌کند این ارزش‌ها بیشتر حفظ شوند.
بە گفتەی هیفا "در چنین شرایطی کە فعالان فرهنگی عرب و موسسات فرهنگی عربی در اهواز اجازەی فعالیت ندارند و هم اکنون در بسیاری از کتاب‌خانەهای عمومی شهر کتاب‌های عربی جمع‌آوری شدەاند یعنی حتی بە مردم اجازەی مطالعە بە زبان خودشان نمی‌دهند، حکومت جمهوری اسلامی نە تنها در قبال قبیلەگرایی اقدامی انجام نمی‌دهد بلکە حتی قبیلەگرایی را ترویج و تبلیغ می‌کند."
هیفا اسدی قبیلەگرایی کە اکثرا از سوی شیوخ فاقد تحصیلات دانشگاهی و منفعت‌طلب ادارە می‌شوند را مانع شکل گرفتن مفهوم ملت می‌داند و می‌گوید: در خاک اهواز جایی کە فعالین فرهنگی سرکوب می‌شوند قبیلەگرایی تبلیغ می‌شود و این با هدف سیاسی انجام می‌شود چرا کە قبیلەگرایی همگرایی بین ملت را از بین خواهد برد.
"تلاش برای زدودن هویت باعث می‌شود کە مردم بیشتر بە پدیدەهایی اهمیت بدهند کە نشان‌دهندەی هویت آنها است و قبیلەگرایی در شرایطی کە مردم نمی‌توانند بە شیوەای دیگر هویت خود را بروز دهند بە ارزش تبدیل می‌شود."
وی همچنین تاکید می‌کند کە ١٠٠ سال پیش همەی ملل جغرافیای ایران زن را بە عنوان ناموس و شرف خود می‌دانستند اما تبعیض دولت‌ها باعث شدە این پدیدە در میان ملل غیر فارس بە عنوان یک ارزش حفظ شود.
"ملت فارس با استفادە از امکانات موجود، موسسات فرهنگی، بودجەهای هنگفت دولتی بە سطحی از توسعە رسیدند و توانستند تا حد زیادی مفهوم ناموس را ترک کنند و زنان بە آزادی‌های زیادی برسند. مجرد اینکە یک فرد فارس می‌تواند در مدرسە درس بخواند و مجبور نباشد اول زبان دیگری را یاد بگیرد تا او را متمکن کند و این باعث جلو بودن کودک فارس از دیگر ملت‌های داخل جغرافیای ایران است. ولی متاسفانە در مورد زنان عرب و کلا غیر فارس این مشکل وجود دارد کە کلا حذف شدەاند و از طرفی فرهنگ مردسالار نیز از سوی نظام حمایت می‌شود. "
"بریدن سر و چرخاندن سر در خیابان‌ها تجسم اقتدار مردانە است"
هیفا اسدی در ادامەی سخنان خود بە وجود قتل‌های ناموسی در شهرهای مرکزی ایران اشارە کردە و معتقد است قتل‌های ناموسی شهرهای مرکزی بە دلایل کاملا سیاسی رسانەای نمی‌شوند. "
حتی آمار جمهوری اسلامی هم نشان می‌دهد کە مثلا استان فارس یکی از بالاترین آمار قتل منتسب بە ناموس را دارا است، ولی این قتل‌ها زیاد رسانەای و بر آن تاکید نمی‌شود کە من دلیل آن را کاملا سیاسی می‌دانم."
وی با اشارە بە شکل گرفتن کمپین منو فارسی بە همگرایی و اتحاد بین ملت‌های غیر فارس در ایران می‌پردازد و معتقد است وجود چنین کمپین‌های باعث ایجاد ترس رژیم و مرکزگرایان شدە است و حوادث این چنین را بهانەای برای سرکوفت زدن بە ملت‌های تحت ستم قرار می‌دهند تا مانع آنها در رسیدن بە اهدافشان شوند.
"هم اکنون ملل غیر فارس بیشتر از همیشە بە حقوق خود آگاهی پیدا کردەاند و مطالبەی هویتی و حقوقی دارند و بیشتر از همیشە صدایشان بە گوش دنیا می‌رسد، مثلا همین اواخر کمپین منو فارسی کە بە همت فعالان غیر فارس تشکیل شد همگرایی بین ملل غیر فارس نشان داد کە تجربەی ستم مشترک تحت یک دولت ملت فارس محور آنها را بە هم نزدیک کرد."
هیفا اسدی در ادامە می‌گوید: قتل‌هایی همانند قتل مونا را بهانەای قرار می‌دهند و آن را بە فرهنگ و هویت اتنیکی ربط می‌دهند کە بگویند این فرهنگ و هویت اتنیکی کە شما خواهان آن هستید چیز خوبی نیست و اگر شما می‌خواهید از آن رهایی پیدا کنید تا می‌توانید آسمیلە و فارس شوید و دنبال آرمان‌های فارس‌گرایانە باشید و این تا جایی هم توانستە تاثیر گذار باشد."
وی بە زنانی کە تحت ستم فرهنگ مردسالار از هویت اتنیکی خود گریزان هستند اشارە می‌کند و می‌گوید چنین زنانی کە از ستم مردسالاری در محیط خود رنج می‌برند و نتوانستەاند آگاهی خود را نسبت بە شرایط افزایش دهند فکر می‌کنند این ستم نتیجەی کورد بودن یا عرب بودنشان است در حالی کە اینگونە نیست، این ستم از مردسالاری نشات گرفتە و موانعی کە رژیم تک محور جمهوری اسلامی در مقابل توسعەی این مردمان قرار دادە خود بزرگ‌ترین مانع است کە باید این موانع حذف شوند.
هیفا اسدی تاکید می‌کند "بریدن سر و چرخاندن سر در خیابان‌ها تجسم اقتدار مردانە است" و این اقتدار مردانە و قتدارگرایی را جمهوری اسلامی تعریف کردە و بە آن افتخار می‌کند.
"سر میرزا کوچک جنگلی را بە یاد آوردم وقتی سر بریدەی مونا را دیدم"
وی با اشارە بە ترویج خشونت از سوی جمهوری اسلامی حتی در کشورهای منطقە از جملە عراق، یمن، سوریە و لبنان و ... می‌گوید برای ترویج خشونت هزینەهای هنگفتی انجام می‌دهند و رسانەهای جمهوری اسلامی، میدیا، تلویزیون و روزنامە اقتدار را ترویج می‌کنند.
هیفا اسدی با یادآوری عکس معروف رضا خان با سر بریدەی میرزا کوچک خان جنگلی، بە رابطەی مستقیم ملی‌گرایی و قطن‌پرستی با خشونت می‌پردازد.
"خشونت رابطەی مستقیمی با ملی‌گرایی، وطن‌پرستی کە با محوریت فارس تعریف شدە دارد. در نظر بگیرید رضا خان کە موسس ایران مدرن امروز است وقتی کە سر میرزا کوچک خان جنگلی را بریدند و برایش فرستادند او هم عکس مشهور خود را با وی گرفت."
وی در ادامە می‌گوید: این وطن‌پرستی وملی‌گرایی ایرانی رابطەی مستقیمی با ناموس دارد، یعنی وطن را مشابە ناموس تعریف می‌کنند کە تجاوز بە خاک وطن یعنی تجاوز بە ناموس و اینکە کسی بە ناموست تجاوز کرد باید سرش را ببرید.
"سر میرزا کوچک جنگلی را بە یاد آوردم وقتی سر بریدەی مونا را دیدم."
هیفا در ادامە می‌گوید تبلیغ مردسالاری و مردگرایی در کنار وطن‌پرستی و بازتولید مفاهیم تجاوز در چارچوب مفاهیم وطنی و ملی‌گرایی بسیار موثر است و بسیار مهم است کە ما هم تعریفی از مفاهیم شرف و ناموس داشتە باشیم"
تا هنگامی کە چنین سیستم متمرکز و مردگرایی وجود داشتە باشد امیدی بە وضع قانون نیست
هیفا اسدی با اشارە بە لایحەی منع خشونت علیە زنان و عدم تصویب آن توسط مجلس می‌گوید: کلا سیستم قانونی و سیستم قضایی، قانون‌گذاری و سیستم اجرایی کشور دست بە دست هم دادەاند تا مانع حمایت از زنان شوند و تا وقتی کە ما چنین سیستم متمرکز و مردگرایی داریم امیدی بە وضع قانونی کە بتواند خشونت علیە زنان را منع کند نیست.
وی همچنین بە قوانین شرعی می‌پردازد و می‌گوید رژیم قوانین خود را از اسلام و شرع گرفتە است و قوانین اسلامی بە هیچ وجە قابل اصلاح نیستند بە ویژە کە رژیم خود را بە عنوان نظام اسلامی معرفی می‌کند.
وی با اشارە بە واکنش‌های شدید فعالین و جامعە بە این فاجعە آن را گامی مثبت جهت فشار مجازار مجرمان و اصلاح قوانین می‌داند.
"قشر روشنفکر از اقشار مختلف ملل فارس و غیر فارس در جغرافیای ایران هستند، چیزی کە من دیدم از زنان فمنیست و فعالین فمنیست این بودە کە قریب بە اتفاق در عین محکوم کردن این جنایت آن را بە قوانین زن‌ستیزانەی جمهوری اسلامی ربط می‌دهند و مطالبە می‌کنند کە قاتلان و مجرمان در این زمینەها مجازات شوند و قوانینی بە نفع زنان و بە نفع کودکان وضع شود."
هیفا اسدی از سویی بە عدم فعالیت مردان جامعەی عرب در حوزەی زنان پرداخت و این جنایت را عامل تلنگری برای مردان جامعەی عرب تلقی می‌کند
"اکنون مردان عرب خیلی تحت تاثیر قرار گرفتەاند و حرکاتی می‌بینیم و با چندتا از فعالان عرب در حال گفت وگو هستیم تا کمپین‌هایی راە بندازیم و در آن از همە بخواهیم شرکت کنند و این جنایت را محکوم کنند فکر می‌کنم چنین همگرایی از طرف تمام فعالان در دراز مدت منجر بە تغییراتی شود حتی اگر نتوانیم قانون را تغییر دهیم می‌توانیم در افزایش آگاهی عمومی تاثیرگذار باشیم."