«زنان دیگر حاضر بە قبول کردن موانع و تبعیض‌ها نیستند»
س.ک هنرمند ایلامی می‌گوید: چطور می‌شود انسان را از آنچە کە باعث رشد روح می‌شود منع و این ممانعت را توجیە کرد؟! نواختن ساز و آواز خواندن اگر حذف شود فاجعە رخ خواهد داد. زنان دیگر حاضر بە قبول کردن این موانع نیستند و بە شدت در حال مبارزە کردن هستند.
ژوان کرمی
ایلام - در گفت‌وگویی با س.ک زن هنرمند ایلامی که نوازندەی سنتور است، به بررسی حضور زنان در عرصەهای هنری به ویژه موسیقی، موانع ورود به این عرصه، ممنوعیت آوازخوانی و برگزاری کنسرت توسط زنان و موضوعات دیگری در همین حوزەها پرداختەایم. وی با دیدگاهی انتقادی در این خصوص صحبت کرده و از ادامەی مبارزه و مقاومت زنان سخن گفت.
بدون استناد به آماری دقیق و از طریق مشاهدات هم می‌توان هر روز حضور پررنگتر زنان در همەی عرصەهای هنری به ویژه موسیقی را به وضوح دید. نظر شما در این مورد چیست؟
کاملا همین‌طور است. شبکەهای اجتماعی بستر نشان دادن و به نمایش درآوردن فعالیت زنان در عرصەی موسیقی را هموار ساخته است و به صورت مداوم شاهد ذوق و علاقەی زنان بە دانش و علم موسیقی هستیم. این نشان از آگاهی و بیداری زنان جامعەی امروز است. دیدگاەها تغییر کردە است و موسیقی را صرفا یک تفریح و سرگرمی به حساب نمی‌آورند. خیلی از آنان می‌دانند که برای یاد گرفتن زبان موسیقی همانند هر رشتەی تحصیلی دیگری باید تلاش کرد. مسئلەی مهمتر این است کە آنها توانستەاند در مقابل مخالفت‌ها و دیدگاەهای کهنە و قدیمی مردان خانواده و جامعەشان مقاومت کنند.
به باور شما چه عواملی در این حضور چشمگیر زنان مؤثر بوده است؟
مهمترین عامل، باور و اعتماد زنان بە خود در این عرصه بوده است. اگر زنی اعتماد بە نفس کامل در آموزش دیدن یا آموزش دادن یک حرفە را نداشتە باشد، قطعا ادامەی مسیر مشکل خواهد بود. اما در سال‌های اخیر زنان با اعتماد بە خود توانستەاند با خیلی از مشکلات مبارزە کنند. دومین عامل تغییر دیدگاه و نگرش مردان جامعە بە داشتن حرفەی موسیقی بودە است و مردان زیادی هستند کە راه پیشرفت دختران و خواهران و همسرانشان را باز کردەاند و همچون تکیەگاهی قوی در این مسیر کمک‌رسان بودەاند.
آیا هیچ منطقی در پس منع زنان از عرصەهای عمومی و به ویژه عرصەهای هنری با توسل به شرع، سنت، قانون و یا دلایل فیزیولوژیک و سایکولوژیک وجود دارد؟ آیا زنان دیگر حاضر به قبول این موانع و توجیهات هستند؟
بە نظر من هیچ منطقی نمی‌تواند مانع فعالیت زنان در زمینەی هنری شود. هنر در روح آدمی جریان دارد. زندگی اگر یک جسم و یک روح داشتە باشد، هنر روح آن زندگیست. چطور می‌شود انسان را از آنچە کە باعث رشد روح می‌شود منع و این ممانعت را توجیە کرد؟! نواختن ساز و آواز خواندن اگر حذف شود فاجعە رخ خواهد داد. زنان دیگر حاضر بە قبول کردن این موانع نیستند و بە شدت در حال مبارزە کردن هستند.
آوازخوانی و صدای زنان برای قرن‌های متمادی حرام بوده و زنان از این هنر منع شدەاند، اما اکنون وقتی به تاریخ می‌نگریم زنان هنرمند بسیاری را می‌بینیم که این تابوها را شکستە و نامشان در تاریخ ماندگار شده است. وضعیت کنونی زنان در عرصەی آوازخوانی و خوانندگی را چگونه می‌بینید؟
پیش از انقلاب ١٣۵٧ زنان در تمام عرصەهای هنری کە یکی از شاخەهای آن موسیقی می‌باشد، بە صورت آزادانە فعالیت داشتند. در واقع دختران کوچک از همان سنین پایین کلاس‌های آواز را با اساتید مجرب شروع می‌کردند و بعد از آمادگی بە صورت آزادانە و بدون وجود هیچ مانعی بر روی سن حضور می‌یافتند و کنسرت‌های متعددی اجرا می‌شد کە در آن زنان خواننده و نوازنده با پوشش آزادانە و مناسب محیط، شروع بە نواختن و آواز می‌کردند. اما پس از انقلاب و به ویژه با تحولات موسوم به انقلاب فرهنگی، رفتە رفتە محدودیت‌های بی‌شماری برای زنان این سرزمین اعمال شد کە یکی از آنها خواندن آواز می‌باشد. اکنون زنان در صورت آوازخوانی و شنیده شدن آن از سوی نامحرم مجرم شناخته شده و مجازات می‌شوند و به همین خاطر چند دهە است که برگزاری کنسرت توسط زنان و روی سن رفتن زنان خواننده ممنوع است.
سال‌ها زنان از حضور در عرصەی اجتماعی یا بازار کار منع شدند، اما به دلیل مقاومت زنان اکنون می‌بینیم که این دیدگاەهای مردسالار و تبعیض‌آمیز عقب نشستەاند. در سینما، تئاتر، رقص و انواع رشتەهای ورزشی نیز همین روند را شاهد بودەایم. در آخرین مورد می‌توان به منع زنان از ورود به ورزشگاەها اشاره نمود که این دیوار نیز شکسته شد. آیا می‌توان به روی صحنه رفتن و اجرای کنسرت زنان خواننده در ایران نیز امیدوار بود؟
در حال حاضر این امکان برای زنان فراهم نشدە است و همە چیز بستگی بە تغییر قانون دارد. تلویزیون ایران حتی نشان دادن تصاویر زنان نوازندە را منع کردە است و زنان باید با پوشش‌های بسیار بستە و آزاردهندە و دست و پاگیر روی سن اجرا داشتە باشند. صدای آواز زنان بە صورت تکخوانی امکان پذیر نیست. حتی حق تحصیل در رشتەی موسیقی هنرستان از دختران این سرزمین گرفتە شدە است. آواز خواندن، نواختن، ساز با پوشش دلخواه، بە تصویر کشیدن هنر موسیقی حق همەی زنان است و تا زمانی کە این موانع از بین نروند پیشرفت موسیقایی برای زنان سرزمین کماکان بە کندی صورت خواهد گرفت.