سارا ارومیه

در فاصله‌ی ۲۰ کیلومتری دریاچه‌ی ارومیه و بین ارتفاعات کوه سیر، کوه قیز قلعه، کوه جهودها، کوه چهل مر، کوه ماه، کوه علی پنجه‌سی و کوه علی ایمان، دشتی وجود دارد که ارومیه در آن قرار گرفته است.

ارتفاع ارومیه از سطح دریا ۱۳۳۲ متر است، تابستان ارومیه معتدل و زمستان آن سرد است، اطراف ارومیه پر از کشتزارها و باغ‌های انگور و سیب است، پارک ملی و مناطق حفاظت شده، چشمه‌ها، کوه‌های سربه‌فلک‌کشیده، مراتع ییلاقی و از همه مهم‌تر دریاچه‌ی ارومیه با جزایر متعدد و پرندگان گوناگونی که ساکن آن هستند، این شهر را از نظر طبیعی متمایز کرده است.

تاریخ ارومیه به گذشته‌های بسیار دور بر می‌گردد، در برخی از آثار تاریخی، نام باستانی ارومیه ''چی‌چیست'' و ''چی چستا'' عنوان شده است، سریانیان به آن ''اورمیا''، کوردها بە آن '' ورمێ''، آذری‌ها ''اورمو یا اورمیه''، ارمنی‌ها ''اورمی'' و در زمان پهلوی ''رضائیه'' می‌گفتند.

شواهد و آثار باستانی گویای این هستند که ارومیه در زمان حکومت مادها محل سکونت بسیاری از مردم بوده، بنابە برخی از منابع نبش قبرهای کشف شده در اطراف ارومیه نشان می‌دهد که قدمت این شهر به بیش از چهار هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد.

شهر ارومیه با داشتن اتنیک‌های متنوع از جمله، کورد، آذری، ارمنی، سریانی، عاشوری و مسیحی دارای تنوع فرهنگی بسیار غنی است، همزیستی این اتنیک‌ها در کنار هم طی سالیان متمادی، سبب شده که اشتراکات فرهنگی، زبانی و هنری بسیاری باهم داشته باشند، تنوع صنایع دستی، هنرموسیقی، رقص، خط و نقاشی و خوراکی‌های بسیار متنوع  خود گواه این غناست. 

بخش مهمی از فرهنگ اتنیک‌های ارومیه موسیقی و رقص است که در فستیوال‌های سالانه در معرض عموم به نمایش گذاشته می‌شود، در بین آذری‌های این شهر موسیقی باستانی و ویژەای به‌نام مکتب عاشیقی وجود دارد که از اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین مکتب موسیقی این اتنیک بەشمار می‌رود و طرفداران بسیار زیادی حتی در بین سایر اتنیک‌ها دارد. تئاتر نیز از هنرهای اصلی و قدیمی این شهر است، تئاتر کوردی ارومیه با نقش‌آفرینی هنرمندان کورد ‌شهرت زیادی دارد و زمان پخش نمایش افراد بسیاری از شهرهای مختلف برای دیدن آن راهی ارومیه می‌شوند.

صنایع دستی ارومیه

هنر در ارومیه فقط به موسیقی و تئاتر ختم نمی‌شود مردم ارومیه در قالی‌بافی، رودوزی، پیکرتراشی، گلیم‌بافی، معرق‌کاری، منبت‌کاری، حصیربافی، مس‌گری وسفال‌گری نیز تبحر دارند.

 

سوغاتی‌های خوراکی ارومیه

انواع نقل بیدمشک (ابریشمی، گردویی، زعفرانی و ...) و حلوای گردو و حلوای هویج را می توان از جمله مشهورترین سوغاتی‌های ارومیه نام برد.

علاوه بر آن عرق بیدمشک و عرق بادرنجبو از شهرت ەبسزائی برخوردار است. عرقیات بیدمشک و بادرنجبو علاوه بر خاصیت پزشکی برای خوشبو و خوش طعم کردن شربت‌های گوناگون مورد مصرف قرار می گیرد.

حلوای نثار و تره حلوا ، تنور شیرینی سی، قرابیه، باقلوا و نوقا و دوشاب از دیگر خوراکی‌های سوغات ارومیه است.

نقل: معروف‌ترین سوغات استان ارومیه، نقل است که تولید آن در استان، سابقه‌ای دیرینه دارد. نقل نوعی شیرینی مغزدار است که روکش بیرونی آن از شیره‌ی شکر که با جوشاندن شکر در آب به دست می‌آید، تهیه می‌شود. نقل‌ها بر اساس مغز به کار رفته در آنها و همچنین طعم‌دهنده‌ی روکش بیرونی، انواع گوناگونی دارند. مشهورترین نقل ارومیه، نقل بیدمشکی یا ابریشمی است. در این نوع نقل، مغز داخلی خلال‌های بادامی است که با گل‌های بیدمشک معطر شده است و طعم‌دهنده‌ی روکش آن نیز عرق بیدمشک است.

 

حلوای هویج: این حلوا از قدیمی‌ترین حلواهای محلی ارومیه است که تهیه‌ی آن برای مراسم شب یلدا، بسیار رواج دارد و علاوه بر پخت آن در منازل در کارگاه‌های حلواپزی نیز به صورت عمده تولید می‌شود. این نوع حلوا بدون استفاده از آرد و با هویج و گردو پخته شده و با شیره‌ی انگور شیرین می‌شود و طعم‌دهنده‌ی آن، پودر هل و گلاب است.

 

حلوای گردو: حلوای گردویی ارومیه خاص، خوشمزه و طعم لذیذی دارد، این سوغاتی شیرین ارومیه با بسیاری از حلواهای دیگر تفاوت داشته و ارزش غذایی آن بالاست.

 

باستخ (لوزانک): پخت این شیرینی سنتی و ساده برای پذیرایی از مهمانان در ایام نوروز و همچنین شب یلدا در مناطق مختلف استان ارومیه مرسوم است. این شیرینی را با استفاده از نشاسته، شیره‌ی انگور، هل و گلاب می‌پزند و بعد از برش به قطعات دلخواه، با گردوی خردشده تزیین می‌کنند.

 

تنور شیرینی سی: آرد سفید را با ماست خمیر کرده و مقداری شکر روی آن می ریزند و با دست به آن شکل می دهند و روی آن زرده تخم مرغ می‌مالند. خمیر را در سینی پهن کرده و آن را داخل تنور می‌گذارند.

 

سوجوق: سوجوق از محبوب‌ترین و قدیـی‌ترین شیرینی‌های ارومیه است که از شاسته، شیره‌ی انگور و گلاب درست می‌شود.

 

 

نان‌ها

ارده: آرد را با شیر مخلوط کرده و به صورت خمیر در می‌آورند. آن‌گاه این خمیررا به گلوله‌های کوچک تقسیم می‌کنند و آن‌ها را با زرده‌ی تخم مرغ آغشته کرده و در روغن سرخ می‌کنند.

 

یاغلی چوره: شیر و آرد گندم را مخلوط کرده و روی آن زرده تخم مرغ می زنند و در تنور به صورت چانه ای می پزند.

 

تاواچوره: آرد گندم، گردو و آب را با هم مخلوط کرده و آن را در سینی که در تنور قرار دارد، پهن می‌کنند.

 

 

عرقیجات ارومیه: با توجه به شرایط آب و هوایی مساعدی که در شهر ارومیه وجود دارد، گیاهان متعددی در ارتفاعات آن رشد می‌کنند که برخی از آن‌ها دارای خاصیت دارویی هستند و برای درمان بسیار از بیماری‌ها مفید و موثر هستند. از معروف ‌ترین عرقیات ارومیه می‌‌توان به عرق بیدمشک و بادرنجبویه اشاره کرد، از دیگر عرقیجات مفید این منطقه می‌توان به عرق گلاب، بومادران، برگ بید، برگ گردو، بابونه، پونه، ترخون، پیچک، خاکشیر، شاتره، شوید، شنبلیله، گل‌گاوزبان، کلپوره، کیالک، کاکوتی، کاسنی، کرفس، مرزه، نسترن، کاهو، هندوانه کوهی، یونجه و هفت گیاه اشاره کرد.

دوشاب انگور ارومیه: از اواسط شهریورماه تا اوایل مهر با آغاز فصل برداشت انگور زمان دوشاب پزی در ارومیه شروع می‌شود

برای تهیه‌ی دوشاب ابتدا انگورها را به خوبی شست‌وشو می‌دهند و داخل تشت بزرگی که مخصوص دوشاب‌گیری است ریخته می‌شود و در روش سنتی  با پا کیسەای که حاوی انگوراست را له می‌کنند و آبشان را می‌گیرند و در ظرف مخصوصی با خاک مخلوط می‌کنند و بعد از گذشت یک روز این خاک ته‌نشین شده و در این مرحله آب انگور را در ظرف بزرگی به نام تیان می‌ریزند.

تیان را روی هیزم می‌گذارند تا آب انگور به جوش بیاید و این پروسه به چند ساعت به طول می‌انجامد تا شیره انگور به غلظت مورد نظر برسد و آماده استفاده شود، این شیره به‌دلیل داشتن طبع گرم در فصول سرد سال برای پیشگیری از سرماخوردگی و دیگر بیماری‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد.

 

غذاهای محلی

غذا یکی از مهم‌ترین شناسەهای فرهنگی و آداب و روسوم یک منطقه است، ارومیه با داشتن اتنیک‌های متنوع غذاهای بسیار متنوع نسبت بە سایر شهرهای ایران دارد، حدود ٢٠ نوع آش، انواع سوپ، انواع پلو، آبگوشت، چلو کباب، و انواع خورشت نمایگر این تنوع است.

 کوفته، دلمه، آش دوغ و آش کلەدوش از معروفترین غذاهایی است که در جشنوارەهای غذا طرفداران بسیاری دارد.

 

ترشی‌ها: مردم ارومیه معمولاً غذاهای گوشتی را با ترشی (به اعتقاد آنها برنده صفرا است) مصرف می‌کنند. به همین دلیل در اواخر تابستان تهیه‌ی انواع ترشی‌ها رواج دارد.

 

مرباها و شربت‌ها و میوەهای خشک و لواشک : به دلیل وفور میوه‌های مختلف در ارومیه، پخت انواع مربا، شربت، رانی، لواشک و میوەی خشک مانند سیب، به، آلبالو، گیلاس، زردآلو، توت فرنگی، گل محمدی، انجیر، توت، هویج و هلو رایج است.

همچنین از نوشیدنی‌های رایج مردم در فصل گرما می‌توان به شربت های آلبالو، گلاب، بادرنجبویه، بیدمشک و شاهسترم اشاره کرد.