مرکز خبر

 

تمدن چند هزار ساله کوردستان، میراث ماندگاری از صنایع دستی برای مردم، به یادگار گذاشته، که مجموعەی این آثار، نمودی از تاریخ ملت کورد است. این میراث، مظاهر و جلوەهای متنوع و متعددی دارد که هر یک از آنها به نحوی، گذشتەی درخشان و تمدن باستانی کوردستان را بازگو می کند. موج، یکی از صنایع دستی زیبای شرق کوردستان است، که بازگو کننده ی ذوق و هنر ملت کورد است.

 

موج بافی و تاریخچەی آن

 موج‌بافی یکی از صنایع‌ دستی و هنرهای سنتی شرق کوردستان است، که از قدمتی دیرینه برخوردار است؛ موج‌بافی بیشتر در بافت  رختخواب‌پیچ کاربرد دارد. موج، با نقوش هندسی و انتزاعی، یادآور زندگی، فرهنگ و سنت مردم کورد است.

موج، گلیمی است که در دو تکەی هم اندازه، که به شیوەی اریب بافی، متعادل و با طرح جناغی بافته می‌شود، سپس تکەها بهم دوخته شده و انتهایش را با منگوله تزئین می‌کنند. طول این دست بافت ۲/۵ و عرض آن را ۴ تخته باریک تشکیل می‌دهد، این۴ تخته، سر هم بافته می‌شود و ۹/۵ مترطول دارد.

در گذشته از موج، در ماه‌های سرد به عنوان روانداز و پوشش تزئینی روی کرسی استفاده می شد، این بافتەی بسیار جالب و منحصر به‌فرد به سیاه‌چادرهای عشایر رنگ و رویی زیبا می‌بخشید و هنگام کوچ نیز کاربرد بسیار زیادی برای آنها داشت.

صنعت موج بافی، در شرق کوردستان سابقەی زیادی دارد، در حال حاضر، موج‌بافی در منطقه اورامانات، جوانرود، شاباد و گیلانغرب بیشتر از سایر نقاط کرماشان، رایج است. در کرماشان، بازار چال حسن خان و فیض آباد، از معدود مکان‌هایی هستند که هنوزهم می شود، چند استاد کهنه کار موج باف را در آنجا پیدا کرد. در گذشتەی نه‌چندان دور استفاده از موج درجنوب کوردستان نیزمرسوم بود اما امروزه کمتر به چشم می‌خورد.

 موج بافی در لرستان، چهارمحال بختیاری و حتی در قزوین و اصفهان هم دیده شده است. اگر به سال های نه چندان دور برگردیم، می بینیم بسیاری از مردم این مناطق، استفاده از موج را در منازل خود، نوعی هنر اصیل و سنتی می‌دانستند.

در استان لرستان، نوعی پارچه به نام ماشته بافته می‌شود، که همانند موج است و همان کارکردها و شکل نهایی را دارد. با وجود شباهت ظاهری موج و ماشته، تکنیک بافت این دو، با یکدیگر متفاوت است، به همین دلیل نیز به عنوان دو بافتەی متفاوت در نظر گرفته می‌شوند.  بافت ماشته، با توجه به ضرورت و نياز آن در زند گی مردم آن منطقه، به سال‌های دور می‌رسد، در مورد پيشينەی تاريخی آن در لرستان، نمی‌توان به آسانی سخن گفت. اما با استناد به برخی متون از جمله کتاب "جغرافيای تاريخی بروجرد "  این دست بافته، از زمان سلجوقی– صفوی تا عهد قاجار از رونق به سزایی برخور دار بوده است. چنانچه دهکدەی کارخانه، در دشت سيلاخور محل اسکان کارگران بافنده بوده است.

 

موج، از جمله صنایعی است که، مانند پارچه های دستباف بافته می شود واین هنر در بین مردمان بعضی از مناطق چون پاوه و مناطقی از اورامانات رواج بیشتری دارد و اغلب به صورت خانوادگی بافته می شود. احرامی، رانکه و چوغه (نوعی شال کردی که از حدود٢٢ متر آن یک دست لباس تهیه می شود) ازانواع مختلف موج هستند، که برحسب کارکرد، نامگذاری شده است.

 

 

نقوش تزئینی موج

نقوش تزئینی موج، دارای ویژگی های مشابهی است، موج در نقش‌ها و رنگ‌های مختلفی بافته می‌شود، معروف‌ترین نقوش موج؛ قصری، ایلامی، چهل طوقی و کوردستانی می‌باشد.

طرح های موج، اصالت و سنت مردم مناطق بافنده را نشان می‌دهد،  نمونەای از این طرحها عبارتند از؛ پر طاووسی، چهارخانه، سیاه و سفید، تخت قرمز، شمشیری دولتی، حوض، دعا، محراب، چخماق، گل، کله کبکی، شانه، گنجشک، انگور (گل گله)، پروانه، بز کوهی، پرنده، قیچی، درخت و ماهی، ترنج دار گنبدی، برگ بیدی، چشم بلبلی (چشم خروسی)، بتروبند، دو کلکانه و خربزه ای (سیخی بافت).

 

ابزارهای موج‌بافی

چره؛ ابزاری است که پشم‌های گوسفندان را با آن می‌چینند، در واقع همان قیچی است.

ترکه‌های بلند؛ این ابزار از جنس چوب می‌باشد، برای ضربه زدن بر روی پشم می‌زنند تا الیاف، از هم دیگر جدا شوند.

تشی؛ ابزاری است از جنس چوب و به شکل دوک می‌باشد، که با این وسیله نخ را می ریسند و آن را تبدیل به،  ریسمانهای نازک می کنند.

دیگ‌ها و تیان‌های رنگرزی؛ برای رنگ کردن پشم استفاده می‌شود.

میله نئی؛ این ابزار ۷ سانتی‌متر طول دارد و کار کردن با آن به این صورت است؛ که نخ پشمی را دور آن می‌تابند و به جای ماسوره در ماکو استفاده می‌شود.

چووارچو؛ ابزاری است که نخ‌های تار به اندازهٔ رختخواب پیچ به آن بسته می‌شود.

 

مواد اولیەی موج

ماده اصلی این دست بافته، از پشم گوسفند می‌باشد، که بەوسیلەی دامداران تهیه و توسط بافندگان، نخ ریسی و رنگرزی می‌شود.

 

موج بافی در گذر زمان

باوجود لوازم زندگی مدرن، موج باف‌ها، با ورود بی رویەی کالاهای چینی و اجناس خارجی، اغلب بیکار شدەاند، این هنر در برخی از نقاط کوردستان، کم‌کم رو به فراموشی است. اما در بین مردم کرماشان بیشتر از سایر نقاط کوردستان و دیگر شهرهای ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد، رنگ‌آمیزی و نقش‌پردازی و همچنین به‌روزشدن این صنعت با توجه به تقاضای مشتریان، سبب شده که هر روز بر میزان کالاهای تولیدی موج‌بافی افزوده شود. اگر در گذشته موج‌بافی به بافت سجاده، روانداز و رختخواب‌پیچ ختم می‌شد، امروزه، شاهد تولید کالاهایی چون کیف، کفش، کیف موبایل، قاب آیینه و... هستیم، که گردشگران و علاقه‌مندان بسیاری را به‌سمت خود جذب می‌کند.