زرتشتیان در روز نوزدهم فروردین، روز جشن فروردینگان، مراسم خاصی برای بزرگداشت روان درگذشتگان برگزار می‌کنند که به آن جشن فروردینگان می‌گویند، این جشن باستانی در حال حاضر نیز در میان پیروان آیین زرتشتی برگزار می‌شود.

 

مرکز خبر

فروردینگان یا فرودگ یکی از جشنهای ماهانه‌ی زرتشتی است، روز برگزاری این جشن نوزدهم فروردین‌ماه است. فروردینگان جشنی است برای یادبود درگذشتگان و از آنجا که در دین زرتشت، آیین‌های سوگواری به اشکالی که می‌شناسیم، وجود ندارد. این مراسم به صورت جشن برگزار می‌شود و مردم روان درگذشتگان را هم در شادی خود شرکت می‌دهند.

 

جشن‌های باستانی

در ایران باستان، به مناسبتهای گوناگون جشنی برگزار می‌شد و از آنجا که جشن نوعی عبادت به‌شمار می‌آمد، برگزاری آن رنگ دینی به خود گرفته بود.

 در باورهای مردمان باستان، برخی از این جشن‌ها واجب و می‌بایست در زمان خود اجرا می‌شد، مانند ''گاهنبارها'' که جشن‌های سالگرد آفرینش‌های شش‌گانه (آسمان، آب، زمین، گیاه، چارپای مفید و انسان) هستند و برخی جشنهای مستحب، مانند جشن‌های برابری نام روز و ماه که جشن‌های ماهانه خوانده می‌شود.

در گاهشمار زرتشتی هر روز ماه با نام یکی از ''امشاسپندان'' و ''ایزدان'' نامیده می‌شود. در هر ماه، در روزی که با نام آن ماه هم‌نام شود، جشنی برگزار می‌شود. برخی از این جشنها از عمومیت و اهمیت زیادی برخوردارند و تا به امروز اعتبار و اهمیت خود را حفظ کرده‌اند، مانند جشن فروردینگان (۱۹ فروردین)، جشن تیرگان (۱۳ تیر)، جشن مهرگان (۱۶ مهر) و جشن اسفندگان ( ۵ اسفند).

 

ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه از هر دو جشن ماهانه‌ی فروردینگان و از جشن ده روزه‌ی جشن همسپثمیدیه، که از اشتاد روز (۲۶ اسفند) تا انیران روز (۳۰ اسفند) و پنج روز گاتا یا همان پنجه دزدیده (پنج روز اول فروردین) برگزار می‌شده با نام فروردگان یاد کرده است.

جشن فروردگان یا جشن همسپثمیدیه، مربوط به 'فروشیها' از آخرین گاهنبار شروع می‌شد. در دوران باستان، فروردگان جشن فروهرها بود و ظاهراً در آن هنگام ده روز و ده شب برگزار می‌شد. بعدها جشن همسپثمیدیه به یادبود آفرینش انسان تخصیص یافت. جشنهای نوروزی و ماه فروردین با فروهرها پیوند خورده‌است، چون عقیده بر این است که در این ایام سال، فروهرها به زمین فرود می‌آیند و به خانه‌های سابق خویش می‌روند. پس مردم باید برای پیشواز آنان خانه را پاکیزه کنند، برای هدایت آنان آتش بیفروزند و در این روزها، بویهای خوش در آتش نهند و روانها را ستایش کنند و اوستا بخوانند تا روانها آسایش داشته باشند و با شادی و نشاط باشند و برکت ارزانی دارند. در این روزها، به هیچ کاری نباید دست زد، مگر انجام وظایف و کار نیک تا اینکه فروشی‌ها با رضایت خاطر به جایهای خویش برگردند و خوبی بخواهند و در پایان جشن، روانها را بدرود می‌گویند.

 

اجرای مراسم جشن فروردینگان

در روز نوزدهم فروردین، روز جشن فروردینگان مراسمی در بزرگداشت روان درگذشتگان برگزار می‌شد که هنوز در میان هموطنان زردشتی، بخصوص در یزد، با تشریفات خاصی برگزار می‌شود. در این جشن که امروزه بیشتر به جشن فرودگ (فرورد) معروف است، زردشتیان بر سر مزار درگذشتەگان خود می‌روند و برای خشنودی روان آنها عود و کندر آتش می‌زنند و گل و گیاه و میوه و شمع و لرک بر سر مزار می‌گذارند.

 لرک مخلوطی است از هفت میوه خشک خام از قبیل پسته خام، بادام خام، فندق خام، برگه، انجیر خشک، خرما، توت.

در جشن فرودگ، هفت موبد وارد می‌شوند و لرکها را در چادرشب‌هایی می‌ریزند و در مقابل موبدان می‌گذارند. چند ''موبدیار'' هم حضور دارند. قبل از اجرای مراسم موبدان و سایرین دست و صورت خود را می‌شویند که به آن ''پادیاب'' می‌گویند و سپس موبدان شروع به اوستاخوانی می‌کنند، بیشتر هم سرودهایی از فروردین‌یشت می‌خوانند و به این ترتیب، لرک را تبرک می‌گویند، سپس موبدیاران چادرشبها را به کمر می‌بندند و لرک را بین مردم تقسیم می‌کنند.

در این روز نان مقدس ''درون'' که در اوستا به آن ''دره‌ئونه'' می‌گویند به مردم می‌دهند و علاوه بر این، نان گردی به نام سورک را که تهیه شده از روغن کنجد است را  در بین مردم پخش می‌کنند.

این مراسم در واقع گونەای دعا یا در اصطلاح مسلمانان، فاتحەی دسته جمعی برای شادی ارواح درگذشتگان است. در یزد، این مراسم از ساعت چهار بعد از ظهر نوزدهم فروردین به‌طور مفصل برگزار می‌شود.

 

جشن‌های مشابه به جشن فروردینگان

در دین زردشت آیین‌های سوگواری وجود ندارد بنابراین برای یادبود درگذشتگان مراسم به صورت جشن برگزار می‌شود، در ادیان دیگر نیز نظیر این جشن وجود دارد و آن ‌را جشن اموات می‌نامند.

ستایش نیاکان در هند، شبیه فروردینگان زرتشتی است. رومی‌ها نیز عیدی برای مردگان در ماه فوریه در گورستان‌ها برگزار می‌کردند. اول ماه نوامبر نیز در نزد مسیحیان کاتولیک، عید اموات وجود دارد و از درگذشتگان در آن روز یاد می‌کنند و با گل مزار آنان را می‌آرایند.

 

فروهر چیست؟

فروهر در آیین زرتشتی به معنای ''نوری‌ست سرچشمه گرفته از خداوند که در بدن هر یک از آدمها وجود دارد و روح محافظ اوست و از آن جز روشنایی و راهنمایی چیزی دیگری تراوش نمی‌کند. فروهر روح محافظ انسان است که پیش از تولد وجود دارد و پس از مرگ نیز باقی می‌ماند یعنی فروهر هر انسان پس از مرگ به سرچشمه‌ی خود می‌پیوندد''.

برخی دیگر معنی ''فروهر'' را ''نگاهبان، پشتیبان'' می‌دانند و ''ور'' را ''پوشاننده، در برگیرنده'' معنا می‌کنند. ''ور'' به معنای ''آبستن کردن'' است و ارتباط فروهرها با زاییدن این است که در باور مردم در گذشته، ارواح نیاکان باعث آبستنی زنان می‌شد.

 فروردین به معنای فروهر که صورت اوستایی آن فروشی (Fravashi) و صورت باستان آن فرورتی (Fra-vrti-) است، یکی از موجودات اساطیری و از بحث‌انگیزترین آنهاست، که در باور زرتشتیان یکی از عناصر پنج‌گانەی تشکیل‌دهنده‌ی هر انسانی است این پنج عنصر عبارتند از: روان، جان (اساس زندگی)، فروشی («خود» آسمانی او)، وجدان و تن.