یسری احمد

رقه- زنان به دلیل تلاش برای حفاظت از انواع گوناگون هنرها و انتقال آن‌ها به نسل‌های بعد شناخته می‌شوند. از جمله این هنرها می‌توان به کارهای دستی اشاره کرد که با گسترش روزافزون بهره‌گیری از ماشین‌آلات، در حال منسوخ شدن هستند.

جولیه ابوزر و خدیجه مزعل اهالی استان رقه در منطقه شمال و شرق سوریه، با ساخت زیورآلات و بندهای زیبای مویی و همچنین نقاشی‌های رنگارنگ، علی‌رغم غلبه مدرنیته و صنعت ماشینی، همچنان در تولید کارهای دستی مهارت بالایی دارند. جولیه ابوزر که از ارامنه و در دهه چهارم عمر خود است، می‌گوید: من از کودکی با کمک مادربزرگم هنرهای دستی مانند بافتن تسبیح، قالیچه و فرش دست‌باف را فرا گرفتم و به یکی از دخترانم نیز آموزش دادم تا به من در تأمین نیازهایمان یاری رساند. من این هنر منحصر بە فرد را به دلیل علاقه‌ام برگزیدم و می‌خواستم آن را حفظ کنم. با وجود پیشرفت صنعت و کارخانجات، ما زنان تلاش می‌کنیم کارهای دستی را حفظ کنیم تا منسوخ نشود. عصر حاضر شاهد دگرگونی‌ها و تحولات بنیادینی بوده است، به ویژه پس از تسلط مدرنیته صنعتی و پیشرفت‌های فناورانه. علی‌رغم این مسئله، به دلیل زیبایی و ظرافتی که این آثار دارا می‌باشند، همچنان تقاضای گسترده‌ای برای صنایع دستی وجود دارد.

 جولیه ابوزر در گفت‌وگویی با خبرنگار ما، ضمن بیان جزئیاتی از آغاز فعالیت خود در عرصه صنایع دستی، اظهار داشت: ابتدا فعالیت خود را به صورت خانگی آغاز نمودم و یک کارگاه کوچک مبتنی بر ابزارهای ساده راه‌اندازی کرده بودم. محصولاتی که تولید می‌کردم بر اساس سفارش زنان محل و بستگانی که از من خریداری می‌نمودند، تهیه می‌شد. هنگامی‌که مشاهده نمودم تقاضای فراوانی برای این محصولات وجود دارد، تصمیم گرفتم پروژه خود را توسعه دهم. به همین منظور به مرکز هلال زیرین ملحق شدم که به حرفه‌ها و صنایع دستی زنانی توجه ویژه‌ای دارد و در پی توسعه و ارتقای آنهاست. من در بسیاری از نمایشگاه‌ها و رویدادهای گوناگون حضور یافته‌ام و آثارم مورد توجه شرکت‌کنندگان قرار گرفته و مورد تحسین واقع شده است.

وی ضمن بیان فرایند ساخت دستبندهای مرواریدی، خاطرنشان می‌کند: در ابتدا لازم است تا اندازه قطعه مورد مشخص شود، چرا که اندازه دستان افراد، متفاوت است. سه رشته ابریشم را می‌بندم و یک عدد سوزن را در آنها قرار می‌دهم بر روی تخته‌ای چوبی کوچک که انتخاب کرده‌ام. سپس برای هر رشته، رنگ خاصی از مرواریدها را بر می‌گزینم. پس از آن، رنگ‌ها را به صورت متناوب ترکیب می‌کنم با اینکه هر سوزن را به تنهایی و به شکل منظم قرار می‌دهم، بسته به الگوی مورد نیازی است که طراحی کرده‌ام. همچنین الزامی است تا اطمینان پیدا ‌کنم، اندازه مرواریدها یکسان باشد تا اندازه قطعه مورد نظر، یک دست شود. در نهایت، یک قفل کوچک را در دو سر قطعه کارشده، نصب می‌کنم.

جولیه ابوزر در خصوص آثار دستی که تولید می‌نماید، اظهار داشت: دستبندهایی از دانه‌های رنگارنگ مروارید می‌سازم که الگوها و نقش‌های متنوعی دارند. همچنین تسبیح‌های کوچک و بزرگ، بند مو و پارچه‌های ابریشمی تزئین شده با دانه‌های نرم مروارید را تولید می‌کنم و به طور مداوم تلاش می‌کنم تا با ترکیب رنگ‌های هماهنگ، الگوهای نوآورانه و منحصر بە فردی خلق نمایم. دستبندها با طرح‌ها و رنگ‌های جذابشان، حاوی نشانه‌ها و اشاراتی با مفاهیم ویژه‌ای هستند. این کار نیازمند صبر، خلاقیت، تمرکز و دقت بالا می‌باشد.

 جولیه ابوزر در ادامه سخنان خود، در خصوص برخی آداب و رسوم رایج در میان ارامنه،  گفت: بر اساس رسم متداول، یک دختر باید پس از بلوغ، ساخت انواع کارهای دستی را به خوبی فرا گیرد؛ چراکه وظیفه اوست تا اقلامی را که پس از ازدواج به همراه خود می‌برد، آماده کند. وی این موارد را به دوستان و خویشاوندان همسرش ارائه می‌دهد و برخی از آنها را به عنوان هدیه به آنها تقدیم می‌نماید.

وی همچنین در مورد بارزترین مشکلاتی  که در این حرفه با آن روبروست، اظهار کرد: نشستن برای ساعات متوالی و طولانی روزانه و استفاده از سوزن بسیار ریز، بسیار خسته‌کننده است. با گذشت زمان باعث آسیب به چشم و کمر می‌شود. بنابراین مکرراً استراحت‌های کوتاهی انجام می‌دهم.  در روز بیش از یک دستبند می‌سازم که بستگی به الگوها دارد و اغلب آن‌ها نیاز به زمان طولانی دارند. علاوه بر این، وضعیت دشوار اقتصادی و کاهش ارزش پول ملی و گران شدن مواد و ابزارهای مورد نیاز، مشکل‌ساز بوده است.

موادی که  بیشتر استفاده می‌کنم شامل نخ‌های ابریشمی، دو نوع مروارید زبر و نرم به نام نمنم و سوزن‌هایی با اندازه و ضخامت‌های مختلف است. تعداد سوزن مورد نیاز برای ساخت هر قطعه بستگی به اندازه و رنگ طرح دارد. قیمت این مواد در بازار افزایش یافته است.

 جولیه ابوزر در پایان گفت‌وگو با خبرنگار ما، بر لزوم ادامه راه و تلاش بی‌وقفه زنان درگیر با صنایع دستی به منظور جلوگیری از منسوخ شدن این هنرهای ارزشمند و منتقل ساختن آن به نسل‌های بعدی تأکید کرد و گفت: زنان نقش بسزایی در حفظ میراث فرهنگی و هنری دارند و باید بکوشند تا این سرمایه‌های گران‌بها از میان نرود. وی در ادامه افزود: احساس مباهات و افتخار می‌کند که توانسته است صنعتی را که از مادربزرگش به ارث برده، علی‌رغم همه سختی‌ها، فراگرفته و حفظ نماید.

خدیجه مزعل، طراح و سازنده زیورآلات و هنرمند نقاش در گفت‌وگو با خبرنگار ما اظهار داشت: از کودکی همه موضوعات مرتبط با هنرهای دستی، صنایع دستی و هنر برایم بسیار جذاب بوده است. در آغاز کار، این محصولات را در منزل تولید می‌کردم و از طریق اینترنت به فروش می‌رساندم. همچنین سفارشات متعددی از فروشگاه‌های زیورآلات را انجام می‌دادم. این فعالیت حدود سه سال ادامه یافت. اما با افزایش روزافزون تقاضا، ضروری بود کسب و کار خود را در مقیاس وسیع‌تری گسترش دهم. بدین منظور کارگاه شخصی خود را راه‌اندازی کردم که یک فروشگاه کوچک به شمار می‌رفت. در آنجا، استعداد نقاشی و طراحی زیورآلات خود را به کار گرفتم که نوعی دیگر از انواع هنرهای خلاقانه به شمار می‌رود و آن را برای تبلور ایده‌هایم به شکل آثاری تزئین‌شده با مهارت‌های هنری و خلاقانه‌ام به کار گرفته‌ام.

خدیجه مزعل در ادامه گفت‌وگو با خبرنگار ما، در خصوص مواد به کار رفته در آثار خود، خاطرنشان کرد: این مواد شامل نخ سیلیکونی لاستیکی، چسب حرارتی، انواع  مروارید و الماس و خرده‌ریزه‌های توخالی و ابزارهای آهنی ویژه می‌باشد. وی در مورد نحوه ساخت بندهای موی دست‌ساز نیز بیان کرد: ابتدا به یک تکه پارچه ابریشمی کوچک نیاز دارم. سپس طرحی روی آن می‌کشم و آن را روی یک تکه آهن کوچک می‌چسبانم.سپس آن را با دانه‌هایی از الماس رنگی تزئین می‌کنم.

وی تأکید کرد: آنچه زیورآلات دست‌ساز را از صنایع مدرن تجاری متمایز می‌کند، ساخت حرفه‌ای و باکیفیت آنها و القای حس هنری و سلیقه‌ای به قطعه است که باعث زیبایی، جذابیت و تمایز آن می‌شود؛ چیزی که یک ماشین قادر به انجام آن نیست.

 خدیجه مزعل در ادامه ضمن توضیح جزئیاتی از فعالیت هنری خود، اظهار داشت:  بر روی ظروف سرامیکی همچون فنجان و لیوان پس از رنگ آمیزی، به نقاشی می‌پردازم و همچنین انواع نام‌ها و عبارات را با خطوط متنوع نقاشی ثبت می‌نمایم. تلاش می‌کنم تا استعداد نقاشی خود را با هنرهای دستی ترکیب نموده و به آثارم ظاهری زیباتر ببخشم. این هنر به من کمک می‌کند تا وقت فراغت خود را صرف فعالیتی سازنده نمایم که هم به خود و هم به جامعه سود می‌رساند. با باز کردن مغازه، کار به شکل بهتر و سریع‌تری پیش می‌رود، به ویژه در ارتباط با مشتریان که انتخاب محصولات مورد نظرشان را آسان‌تر می‌کند. همچنین با تأکید بر استقلال زنان و اشتغال آنها در هر حرفه‌ای، چه در منزل و چه در بیرون از آن، تا به خودکفایی دست یابند.

وی درباره فرصت‌های شغلی که مجموعه وی برای تعداد قابل توجهی از زنان فراهم آورده است، چنین توضیح داد: کارگاه‌های آموزشی متعددی برای آشنایی دختران با مهارت‌های لازم به منظور تولید حرفه‌ای و دقیق انواع صنایع دستی برگزار کرده‌ام. موفقیت این مجموعه باعث شده تا بسیاری از زنان نیز کسب و کارهای شخصی خود را راه‌اندازی نمایند، که این امر مرا تشویق به راه‌اندازی مجموعه‌های بیشتری به دست زنان کرده است. هر گام مثبتی که زنان به سوی موفقیت برمی‌دارند، به پیشرفت و شکوفایی جامعه یاری می‌رساند. وی  به چالش‌هایی که در مسیر فعالیت خود با آن مواجه است، اشاره کرد و گفت: مشکل اصلی من تأمین برخی ملزومات و ابزارهای ضروری همچون انواع خاص مروارید به دلیل محدودیت دسترسی در این منطقه است، بنابراین ناگزیرم آنها را از مناطق همجوار تهیه کنم که موجب تأخیر در اتمام به‌موقع سفارش‌ها می‌شود. علی‌رغم خستگی ناشی از ساعات طولانی کار، هنگامی‌که هر اثری به اتمام می‌رسد، این خستگی به شادمانی مبدل می‌شود؛ چراکه محصولی منحصربه‌فرد در عرصه هنرهای دستی خلق شده است. این امر مرا برای ادامه مسیر و دستیابی به بالاترین سطح ترغیب می‌کند.

وی در ادامه سخنان خود تأکید کرد: زنان توانسته‌اند در چندین حوزه و حرفه مختلف فعالیت نمایند و همچنین بسیاری از مجموعه‌های تولیدی و خدماتی را پس از سرکوب و حاشیه‌راندگی‌شان در دوران اشغال رقه به دست گروه تروریستی داعش و محدودیت‌های اجتماعی، مدیریت  کنند.

خدیجه مزعل در پایان سخنان خود، زنان را به تلاش برای شکوفایی استعدادهایشان تشویق نمود و گفت: هر فرصتی را که در اختیار دارند باید غنیمت بشمارند و نگذارند سنت‌ها و آداب کهن، آنها را محدود به چارچوب خانه و خانواده سازد. زنان همانند مردان حق دارند تا خود را ثابت کنند، چراکه آنها نیمی از جامعه را تشکیل داده و نیم دیگر را به دنیا آورده‌اند.