تغییرات اقلیمی و پیامدهای آن بر کمبود آب‌های زیرزمینی در لیبی
بیش از ۸۰ درصد آب مصرفی در بخش‌های صنعتی و مصارف عمومی در لیبی از آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شود و با وجود اینکه لیبی یکی از کشورهایی است که از کمبود شدید آب رنج می‌برد، اما میزان مصرف سرانه آن به سطح هشدار رسیده است.
ابتسام اغفیر
بنغازی - بر اساس گزارش منتشر شده توسط مؤسسه منابع جهانی، لیبی از نظر مصرف سرانه آب در رتبه پانزدهم جهان قرار دارد و علیرغم اینکه یکی از کشورهایی است که از کمبود شدید آب رنج می‌برد، وجود آلاینده‌ها در آب و تقاضا برای رسیدن به آب تمیز باعث افزایش تنش آبی در این کشور شده است.
فیروز عبدالقادر العریبی، استاد و فارغ التحصیل گروه گیاه‌شناسی دانشکده بنغازی گفت: انتخاب موضوع آلودگی آب برای تحقیق و مطالعه از جنبه‌های زیست محیطی و بهداشتی بر زندگی انسان، حیوان و گیاهان و به طور کلی اکوسیستم اهمیت زیادی دارد. من در حال حاضر در بیمارستان‌های بنغازی کار می‌کنم، زیرا آلودگی آب بیشترین تأثیر را بر بخش درمان دارد.
فیروز عبدالقادر العریبی با اشاره به اینکه مصرف سرانه آب در لیبی در مقایسه با جمعیت بسیار بالاست، گفت: بر اساس یکی از گزارش‌های منتشر شده طی روزهای گذشته، لیبی از نظر مصرف سرانه آب در رتبه پانزدهم جهان قرار دارد و مصرف آب در روز به حدود ۲۳۹۰ لیتر می‌رسد که معادل سه برابر مصرف سرانه در کشورهای دیگر محسوب می‌شود و نرخ بسیار ترسناکی است.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه منبع اصلی آب در لیبی، آب‌های زیرزمینی است که حدود ۸۰ درصد تخمین زده می‌شود و هیچ منبع آبی دیگری ندارد، گفت: این موضوع بر روی ذخایر منابع آبی در سال‌های آتی تأثیر می‌گذارد و یکی از دلایل این مصرف وحشتناک، عدم آگاهی مردم در مورد اهمیت صرفه‌جویی در مصرف آب است.
وی با تأکید بر اینکه زیرساخت‌های فرسوده و نشت آب در شبکه‌های آب‌رسانی باعث از دست رفتن مقادیر زیادی آب می‌شود که قطعاً در آینده به کمبود آب در لیبی منجر می‌شود، گفت: اگرچه از روش‌های نمک‌زدایی و شیرین کردن آب دریا در لیبی استفاده می‌شود، اما به دلیل پرهزینه بودن مقادیر آن بسیار کم است.
فیروز عبدالقادر العریبی در ادامه با اشاره به اینکه لیبی کشوری کم بارش است و منابع آبی این کشور به بارندگی وابسته نیست، گفت: شرق لیبی منطقه‌ای است که بیشترین شانس بارندگی را دارد و میانگین بارندگی در این مناطق در طول فصل بارندگی تقریباً به۴۵۰ میلی متر تا ۶۰۰ میلی متر می‌رسد و از آب باران در کشاورزی استفاده می‌شود.
فیروز عبدالقادر العریبی در مورد منابع آلودگی آب در لیبی گفت: از جمله منابع آلودگی آب می‌توان به بخش کشاورزی و صنعت اشاره کرد. بخش اعظم آلودگی سفره‌های آب زیرزمینی و حتی آب‌های سطحی بر اثر کشاورزی به وجود آمده است. استفاده از کودهای شیمیایی، سم‌ها و آفت کش‌های شیمیایی باعث آلوده شدن آب‌های سطحی و سفره‌های آب زیرزمینی شده است، زیرا کودهای شیمیایی، سم‌ها و آفت کش‌های شیمیایی به داخل آب نفوذ می‌کنند و درصد نیتروژن در آب افزایش می‌یابد و باعث کاهش درصد اکسیژن آب و در نتیجه بر زندگی موجودات آبزی تأثیر می‌گذارد.
وی با اشاره به اینکه بخش صنعت نیز منجر به افزایش میزان آلودگی می‌شود، گفت: زباله‌های کارخانه‌ها و پساب آن حاوی فلزات سنگین مانند جیوه و سرب و همچنین پسماندهای نفتی است و شبکه‌های فاضلاب فرسوده یکی از عوامل آلودگی است و این آلاینده‌ها مطمئناً تأثیر عمده‌ای بر سلامت افراد جامعه دارد. اکتری‌هایی که به دلیل آلودگی آب به طور گسترده پخش می‌شوند، بر سلامت انسان تأثیر می‌گذارند و زمانی که من آنالیزهای این آب را انجام دادم، متوجه شدم که درصد آلودگی به انواع مختلف باکتری‌ها بسیار بالا است، زیرا باعث بیماری‌های مختلف روده و بیشتر بیماری‌های مربوط به دستگاه گوارش می‌شوند.
وی با توضیح اینکه مدیریت نادرست منابع آب در لیبی منجر به کمبود آب و افزایش نرخ مصرف شده است، گفت: لیبی تنها کشوری در جهان است که مالیاتی بر آب اعمال نمی‌کند، یعنی مصرف آب کاملاً رایگان است و این امر آگاهی از اهمیت صرفه‌جویی را در مصرف آب کاهش داده است، که متعاقباً منجر به تنش آبی شده است.
وی با توجه به مهمترین علل آلودگی آب در لیبی و بهترین روش‌هایی که می‌توان برای جلوگیری از آلودگی آب و تصفیه آن به کار برد، خاطرنشان کرد: باید تجزیه و تحلیل‌های دوره‌ای از آب و منابع آن چه از نظر شیمیایی و چه از نظر بیولوژیکی انجام شود و فلزاتی از جمله سرب و جیوه شناسایی شوند. همچنین درصد بالای جلبک‌ها در آب به دلیل وجود آلودگی باعث ایجاد پدیده خطرناکی به نام «کشند قرمز» می‌شود که در آن جلبک‌ها اکسیژن را از آب جذب می‌کنند و این منجر به مرگ جانداران دریایی می‌شود و یک اختلال در اکوسیستم‌هایی که ما را احاطه کرده‌اند رخ می‌دهد.
وی در خصوص نحوه‌ی آموزش جامعه در زمینه‌ی استفاده‌ی منطقی از آب و حفظ آن از آلودگی تأکید کرد: باید با برگزاری سمینارها و کارگاه‌های آموزشی آگاهی‌بخشی برای دانش‌آموزان مدارس و دانشجویان به این امر توجه کرد و همچنین باید به کشاورزان و کارخانه‌داران در خصوص لزوم جداسازی چاه‌های زیرزمینی آموزش‌های لازم داده شود.
این استاد دانشگاه در ادامه‌ی صحبت‌های خود با اشاره به اینکه هیچ روش پیشرفته‌ای برای تصفیه و استریل کردن آب در لیبی وجود ندارد، گفت: روش‌هایی که در حال حاضر استفاده می‌شود فقط «کلرزنی» مانند آب رودخانه‌ی مصنوعی است و یک سیستم پکپارچه برای این منظور وجود ندارد.
فیروز عبدالقادر العریبی در پایان صحبت‌های خود گفت: افرادی که در منازل خود چاه‌های زیرزمینی دارند برای تصفیه آب مورد استفاده خود به فناوری خاصی وابسته نیستند، از این رو زمانی که مردم یکی از محله‌های شهر بنغازی واقع در حدیثه که به آب منطقه سیدی منصور وابسته بودند، متوجه وجود نوعی باکتری در آب شدند، شروع به استریل کردن آب کردند. استفاده از کلر، برای استریل کردن آن به مهارت خاصی نیاز دارد و اگر مقدار کلر بیشتر از حد مجاز باشد، باعث بیماری می‌شود.