سدسازی‌های بی‌رویه عامل اصلی بحران آب در ایران
یک کارشناس محیط زیست معتقد است بخش زیادی از خشکی دریاچه اورمیه به دلیل سدهای متعددی است که در مسیر رودهای منتهی به آن احداث شده است تا از آب آنها برای کشاورزی استفاده کنند.
آیدا قادری
اورمیه- ساختن سد مستلزم کار تحقیقاتی گسترده می‌باشد و هرکشوری برای ساخت آن باید همه جوانب را در نظر بگیرد. سد می‌تواند خوب باشد اما نه سدهای بزرگ که سبب خشکیدگی دریاچه‌ها و تالاب‌ها شود، در سالهای اخیر بیشتر کشورها به سمت ساختن سدهای کوچک رفته‌اند. ساخت سد بعضی مواقع برای تامین آب بخش کشاورزی، جلوگیری از سیلاب‌ها و تولید برق موثر است ولی بیشتر مواقع در رودخانه‌ها مشکل ایجاد می‌کند.
افزایش گرانی و به خطر افتادن امنیت غذایی
در سالهای اخیر سدسازی و تغییر مسیر رودخانه‌ها اثرات خشکسالی بر کشاورزی را تشدید کرده است. پروژه‌های سدسازی و انحراف آب ممکن است در کاهش شدید تولید گندم، منبع غذایی برای انسان و دام، نقش داشته باشد. کمبود آب منجر به افزایش قیمت گوشت و نان در سراسر ایران می‌شود. سدسازی بدون ارزیابی دقیق پیامدهای زیست محیطی منفی خواهد داشت. سدسازی بی رویه بحران آب وکشاورزی را حل نمی‌کند بلکه در سالهای آینده بیشتر مناطق قابل سکونت نخواهند بود.
حق برخورداری از آب جزو حقوق بشر
مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در سال ۲۰۱۰ حق تازه‌ای را به میثاق «حقوق بشر» اضافه کرد که بر اساس آن دسترسی به آب سالم رسما حق همه انسان‌ها به شمار می رود. بر اساس این مصوبه «مجمع عمومی، حقوق بشر را نسبت به آب و بهداشت مورد شناسایی قرار می‌دهد. به نحوی‌که آب آشامیدنی سالم و سیستم‌های بهداشتی ضروری برای همه فراهم باشد.
در مورد سدسازی‌های بی رویه و بحران آبی، با لیلا.م کارشناش و فعال زیست محیطی گفت‌گو کردیم.
چرا باید ساخت سدهای بی رویه در ایران متوقف شوند؟
سد برروی آب جاری ساخته می شود و آب مسیر طبیعی خود را طی نمی‌کند برای نمونه بخش زیادی از خشکی دریاچه اورمیه به دلیل سدهای متعددی است که در مسیر رودهای منتهی به آن احداث شده است تا از آب آنها برای کشاورزی استفاده کنند و این سدهای اندازه آب را کم کردند. برای نمونه دریاچه اورمیه آب آشامیدنی دارد اما نبودن آن باعث توفان‌های نمکی خواهد شد که بر اساس تحقیقات موجب افزایش سرطان می‌شود. این سدها در نقاط مختلف کشور احداث شده و در جنوب کشور باعث خشک شدن حوزه‌های آبریزی شده است. این خشک شدن منابع می‌تواند یکی از دلایل غبارهای محلی و ریزگردها باشد. دولت سدسازی بی رویه انجام می‌دهد و با اقلیم ایران و محیط زیست سازگار نیست. آسیب‌های زیادی به آبخوان،رودخانه‌ها و اقلیم ایران وارد کرده‌اند و آب کافی برای پرکردن سدها وجود ندارد.
آیا منابع آبی تولید می‌شوند؟
بله باتمام بحران‌های جهانی زیست محیطی که گریبان‌گیر بیشتر کشورها است در سالهای گذشته تکنولوژی شیرین کردن آب در کشورهای پیشرفته انجام می‌شود و از آب‌های شور نمک زدایی می‌شود. اما در کنار این فرآیند، کشاورزی با آبیاری قطره‌ای بایدانجام شود و سیستم‌های پیشرفته تولید آب از فاضلاب خاکستری (آبی که از ظرف‌شویی و حمام خارج می‌شود) نیز وجود داشته باشد. دستگاه‌های تصفیه در خود منازل باید احداث شوند و برای تصفیه از انرژی خورشیدی بهره گرفته شود و این کمک بزرگی به تولید آب سالم بدون مصرف انرژی فسیلی می‌کند.
چه جایگزینی برای انرژی‌های فسیلی وجود دارد؟
در بسیاری از کشورها انرژی فسیلی کنار گذاشته شده است و به سمت انرژی‌های پاک رفته‌اند، ولی در ایران هرروز شاهد افزایش آن هستیم. بازیافت آب سالم اهمیت زیادی دارد و اگر این آب بتواند به چرخه برگردد کمک زیادی به حل بحران آبی خواهد کرد. اولین شرط این است که آب آلوده نباشد یعنی آلودگی سمی یا صنعتی نداشته باشد تا بازیافت آن امکان‌پذیر باشد.
تاثیر بحران بی آبی بر محیط زیست چیست؟
بحران بی آبی در ایران از عوامل چندگانه ناشی می‌شود، از جمله تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی، اشتباهات در مدیریت منابع آب، تخریب محیط زیست و مصرف بیش از حد در بخش‌های کشاورزی و صنعتی. بحران بی آبی تأثیرات جدی بر اقتصاد ایران داشته است، به ویژه در بخش‌های کشاورزی و صنعت. کاهش تولیدات کشاورزی و افزایش هزینه‌های آب در صنعت به عواقب اقتصادی منفی منجر شده است. بحران بی آبی باعث کاهش حجم آب در رودخانه‌ها، حوضه‌ها و دریاچه‌ها شده و تأثیرات نامطلوبی بر محیط زیست دارد. کاهش تنوع زیستی، کاهش سطح آب زیرزمینی و تغییرات در اکوسیستم‌های آبی از این تأثیرات است.