ژوان کرمی

ایلام - در حد فاصل محلەی "بان‌برز" شهر ایلام با جادەی کمربندی این شهر یک رودخانەی فصلی به همین نام یعنی بان‌برز وجود دارد که در گذشتەای نه چندان دور دارای حجم آب بیشتری بود و در ماەهای بیشتری از سال جریان داشت. اما با توجه به خشکسالی‌های سال‌های اخیر که در نتیجەی گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی روی داده است، اکنون حجم آب کمتری داشته و در مقطع محدودتری از سال جریان دارد. اما معضل بزرگتری که رودخانەی فصلی بان‌برز با آن دست و پنجه نرم می‌کند آلودگی است. زیرا خشک شدن کامل رودخانه اگر در روندی طبیعی صورت گیرد، در چرخەی اکوسیستم آن ایجاد بحران نخواهد کرد و بستر رودخانه خود را با شرایط جدید تطبیق داده و اکوسیستم آن به چرخەی خود ادامه می‌دهد. اما انواع مختلف آلودگی‌هایی که بستر این رودخانه با آن روبروست، تخریب آشکار محیط‌زیست ایلام و اکوسیستم بان‌برز می‌باشد.

 

فاضلاب خانگی و صنعتی

در تصاویر تهیه شده از این رودخانەی فصلی به وضوح وجود لولەهای تخلیەی فاضلاب خانگی و صنعتی (کارگاەهای خردەپا) در آن قابل مشاهده است. این مسئله مصداق بارز تخریب سیستماتیک محیط‌زیست و به خطر انداختن سلامت شهروندان در محلات توسعەنیافته به علت نبود شهرسازی و  گسترش شهری بی‌رویه می‌باشد. مصداق احداث محلات مسکونی و کارگاهی بدون برنامەای جامع و اکولوژیک و محیط‌زیست محور است. علی‌رغم در بوق و کرنا کردن مداوم طرح‌های توسعەی شهری از سوی نهادهای حکومتی جمهوری اسلامی ایران، آنچه که مشاهده می‌شود، تبلیغاتی و فرمالیته بودن و شکست کامل این طرح‌ها را نشان می‌دهد. طرح‌های توسعەی شهری سیاهەی بلندبالایی از عنوان‌های دهان‌پرکن و پرطمطراق همچون «طرح جامع شهری، طرح هادی شهری، طرح هادی روستایی، طرح تفصیلی موضوعی، طرح تفصیلی موضعی، طرح بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده، طرح آمادەسازی توسعەهای جدید در شهرها، طرح شهرک‌های مسکونی، صنعتی، تفریحی و... به صورت مجزا» را شامل می‌شود. پشت هر کدام از این عنوانین صرف میلیاردها بودجه و صدها ساعت جلسات در کابینه، پارلمان و وزارت‌خانەها نهفته است، اما حاصل همەی این طرح‌ها محلات بیشماری همچون محلەی بان‌برز شهر ایلام است که به صورت بی‌رویەای گسترش یافته بدون آنکه حتی برای فاضلاب خانگی‌اش تدبیری اندیشیده شده باشد.

 

زباله و نخاله

وجود انواع زبالەهای پرتابی که بخش اعظمی از آن را کیسەها و دیگر مواد پلاستیکی تشکیل داده بسیار تکان دهنده است. موادی که میلیون‌ها سال باید برای تجزیەی آن انتظار کشید! آن هم در محلەای بیشتر دارای کاربری مسکونی است و بخش کوچکتری از آن را کارگاەهای صنعتی خردەپا تشکیل می‌دهد. این تلفیق خطرناک و غیر اصولی محلەها و شهرک‌های مسکونی و صنعتی در سراسر ایران رایج است و سطح پایین سلامتی، ایمنی، امنیت، زندگی شهروندان و البته تخریب بیشتر محیط‌زیست را موجب شده است. در حالی که کارگاەهای صنعتی فقط باید در شهرک‌های انحصارا صنعتی باشند، اینجا در محلەی مسکونی بان‌برز شهر ایلام، وجود این کارگاەها موجب آلودگی بیش از حد بستر رودخانه با زباله و نخالەهایی همچون  «سیمان، ماشه، آجر، سفال، شیشه، لوله،کیسەهای بیشمار گچ و سیمان» شده است.

 

طرح‌های ورشکسته

این واقعیت نمی‌تواند چیزی جز ورشکستگی کامل طرح‌های بیشمار توسعەی شهری باشد. طرح‌هایی که دستاورد حکومتی مرکزگرا و یک نظام نمایندگی پارلمانی فرمالیته است. طرح‌هایی که در اتاق فکرهایی صدها کیلومتر دور از ایلام تصویب شده و برای سرنوشت شهروندان آن تصمیم گرفتەاند. طرح‌هایی که محیط‌زیست در تنظیم آنها جایگاهی بنیادین و محوری ندارد و در اجرای آنها فساد، رانت‌خواری، عدم پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری بیش از هرگونه اندیشەای تٲثیر داشته است.