مرکز خبر- در روزهای اخیر آلودگی هوا در اکثر شهرهای ایران بە موضوعی قابل بحث و نگران کننده تبدیل شده است به صورتی‌که در هفته‌های اخیر علاوه بر تهران،‌ حدود ده کلان‌شهر دیگر ایران نیز دچار آلودگی شدید هوا شدند و مدارس در تعدادی از این شهرها تعطیل و آموزش غیرحضوری اعلام شد.

تشدید آلودگی هوای تهران و سایر کلانشهرهای ایران در هفته‌های اخیر با اظهارات ضد و نقیض مقامات دولتی درباره افزایش استفاده از «مازوت» در نیروگاه‌ها و صنایع همزمان شده است.

 تا سال ۱۳۹۹ هر ساله در زمستان‌ها چندین شهر بزرگ ایران درگیر آلودگی هوا می‌شدند و مسئولان علت آلودگی را به مردم و خودروهای شخصی، یا در نهایت فرسوده بودن ناوگان حمل‌ونقل شهری نسبت می‌دادند. اما در سال ۱۳۹۹ با تشدید آلودگی از یک سو و خانه‌نشینی مردم به ‌دلیل شیوع بیماری کرونا و قوانین منع رفت‌وآمد از سوی دیگر، معلوم شد که مردم نقشی در آلودگی هوا نداردند، آن سال میزان آلودگی هوای تهران، اصفهان و چند شهر بزرگ دیگر به‌جایی رسید که در نهایت معلوم شد که مازوت سوزی دلیل اصلی این آلودگی‌ها است.

مازوت یا نفت‌ کوره، یکی از فرآورده‌های نفتی است که در مراحل پالایش، پس از نفت سفید به ‌دست می‌آید. فرآورده‌ای ارزان‌ قیمت، با درجه آلایندگی بالا که در کوره‌ها، موتورهای دیزلی دریایی و نیروگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. براساس آمارهای رسمی وزارتخانه‌های نفت و نیرو، تا سال ۱۳۹۷، سالانه حدود  پنج میلیارد لیتر نفت کوره (مازوت) در کشور مصرف می‌شد که ۳.۵ میلیارد لیتر آن در بخش نیروگاهی بوده است. اما طی سال‌های اخیر، ایران عموما نزدیک به ۱۵ میلیارد لیتر نیز مازوت صادر می‌کرده است.

از ابتدای سال ۲۰۲۰ اما سازمان بین‌المللی دریانوردی، استفاده کشتی‌ها از سوخت‌هایی با ترکیب گوگرد بیشتر از نیم درصد را ممنوع کرد. براساس این قانون، مازوت تولیدی ایران دیگر عملا خریداری نداشت. اگرچه حتی اگر خریداری هم برای مازوت تولیدی ایران پیدا می‌شد، افزایش میزان نیاز داخلی به برق و گاز و عدم مدیریت مسئولان از جهت تخصیص بودجه کافی برای استفاده از سوخت‌های سالم، امکان فروش آن را از بین برده بود.

در‌حالیکه در هفته‌های گذشته بسیاری از شهرهای ایران از جمله مشهد، همدان، شیراز، بجنورد، تبریز، اراک، اصفهان، اورمیه و ... چندین روز هوای ناسالمی را استنشاق کرده‌ و همچنان این آلودگی ادامه دارد، مسئولان و رسانه‌های رسمی، این آلودگی هوا را بە خودروها نسبت دادە و مازوت‌سوزی را تکذیب می‌کنند. از‌جمله «احمد وحیدی»، وزیر کشور که در حاشیه جلسه هیئت دولت به خبرنگاران گفت: «۶۰ درصد آلودگی هوا مربوط به منابع متحرک است»،  اما از سوی دیگر ارقام نشان دهنده سهم ۳۴ درصدی نیروگاه‌ها، پالایشگاه و صنایع در تولید ذرات معلق، بیش از دو برابر خودرو‌های شخصی است؛ یعنی سهم ۳۴ درصدی نیروگاه‌ها و ... در برابر سهم ۱۴ درصدی خودرو‌های شخصی مازوت سوزی را تأیید می‌کنند و بالاخره پس از هفته‌ها تکذیب مازوت سوزی در نیروگاه‌ها، مسئولان در اکثر شهرها اعلام کردند که از مازوت در نیروگاه‌ها استفاده می‌شود و این مسئله باعث انباشت بسیار زیاد گاز «دی‌اکسیدگوگرد» در هوا شده است.

با این وجود با استناد به اطلاعات به دست آمده سال گذشته به‌طور متوسط روزانه ۲۵ میلیون لیتر مازوت با ترکیب گوگرد بسیار بالای ۳.۵ درصدی به‌همراه ۱۱۰ میلیون لیتر گازوییل در ایران مصرف شده است، مصرف روزانه مازوت و گازوییل حتی در زمستان سال گذشته به ترتیب با ارقام بی‌سابقه ۴۳ میلیون لیتر و ۱۲۸ میلیون لیتر اوج گرفت.

همچنین طی تحقیقاتی مشخص شد که تنها ۲۰ درصد از بنزین تولیدی ایران استانداردهای یورو ۴ و یورو ۵ را دارد و هر روز نزدیک ۱۰ میلیون لیتر مواد شیمیایی، آروماتیک و ماده بسیار خطرناک «ام‌تی‌بی‌ای»، برای جبران کسری بنزین و روان‌سوزی آن به بنزین تولید پالایشگاه‌ها مخلوط می‌شود.

این حجم از مواد شیمیایی در هوا باعث به خطر افتادن جان میلیون‌ها انسان می‌شود و باعث احساس سوزش در مجاری تنفسی و آبریزش بینی، سوزش و آبریزش چشم، سرفه، خس‌خس سینه، مشکلات تنفسی و آسم، اسپاسم برونش‌ها، سرفه شدید، تشدید عوارض قلبی و عروقی و تأثیرات روانی و گوارشی می‌شود، به صورتی‌که در سال ۱۴۰۰ تنها در تهران ۶ هزار و ۳۹۸ نفر  جان خود را از دست دادند و در سال ۱۴۰۱ موجب جان ‌باختن بیش از «‌۲۶ هزار نفر» در ۳۳ شهر ایران شد، همچنین در هفته‌های اخیر افزایش مأموریت‌های مرتبط با آلودگی هوا در اورژانس بیمارستان‌ها گزارش و مشخص شده که نسبت به ۱۴ سال گذشته، مأموریت‌های اورژانس با موضوع مشکلات تنفسی و قلبی حدود ۱۵ درصد افزایش داشته است؛ بیشترین تماس‌ها در این زمینه درباره کودکان پنج ساله و افراد بالای ۵۵ سال با بیماری زمینه‎‌ای و آسم است.

بحران آلودگی هوا در تهران و دیگر شهرهای بزرگ ایران به حدی افزایش یافته که دولت مجبور شده آموزش حضوری را در برخی مدارس و مراکز آموزشی پایتخت و تعدادی از شهرها از جمله اصفهان، مشهد، اراک، قم، اهواز، تبریز، ارومیه و سمنان تعطیل کند، همچنین طرح زوج و فرد از مقابل منازل در اکثر شهرها به اجرا درآمد.

بیش از چهل سال است حکومت ایران به محیط زیست، مشکلات کمبود آب و آلودگی شدید هوا کە موجب مرگ هزاران نفر شدە، توجە نکردە و در حال حاضر نیز و  در چنین شرایطی کە آلودگی هوا از یک مشکل به یک بحران تبدیل شده،  تنها راه حل مسئولان جمهوری اسلامی برای این بحران،‌ تجویز مسکن‌های موقتی همچون تعطیل کردن مدارس و دانشگاهها بوده است.