هیماراد

سنە- ماموستا هژار معتقد بود ملتی که زبان خود را حفظ کند مانند زندانی است که کلید زندان در جیبش است و زمانش که برسد خود را از زندان می‌رهاند. از این رو حفظ زبان مادری برای خلق کورد از اهمیت ویژەای برخوردار بودە است و در طول سال‌ها سرکوب از سوی دولت‌های سلطەجو اما تلاش‌ها برای حفظ زبان مادری نیز ادامە داشتە است.

زنان کە بیش از همە اهمیت زبان مادری را درک کردەاند در این دورە بیش از همە تلاش کردە و آموزشگاەهای زبان کوردی کە در شهرهای مختلف روژهلات کوردستان هستند با تلاش زنان دایر شدەاند. اکنون زنان معلمان زبان مادری هستند و برای پاسداری از آن گاە بهای سنگینی پرداختەاند کە از جملەی آن می‌توان بە زارا محمدی اشارە کرد کە بە دلیل آموزش زبان کوردی بە زندان محکوم شد.  

در آستانه روز جهانی زبان مادری با دو تن از معلمان زبان کوردی گفت‌وگویی داشتیم کە آنها با وجود شرایط سخت اجتماعی-سیاسی-اقتصادی حاکم اما با تمام وجود برای بقای زبان مادری و آموزش آن تلاش می‌کنند.

 

«زبان مادری بیانگر اصالت و هویت هر فرد است»

ه.م معلم زبان کوردی است و می‌گوید: از سال ١٣٨٨ در سنە مشغول بە تدریس زبان کوردی، الفبای کوردی (ڕێنووس ئارامی) هستم و جزوە ماموستا شریف را تدریس می‌کنم همراە با یک سی‌دی آموزشی صوتی که برای روخوانی مفید می‌باشد، برای لاتین نیز که ترم دوم است خودم جزوه می‌گویم. تجربه به من ثابت کرده که در یادگیری زبان کوردی گوش دادن به آواز کوردی و همچنین ضرب‌المثل‌ها و مطالعەی ادبیات فلکلور بسیار مفید است.

ه.م دربارە اهمیت یادگیری زبان مادری می‌گوید: زبان مادری بیان‌گر اصالت و فرهنگ یک انسان است، فردی که نتواند به زبان مادری خود حرف بزند نمی‌تواند ادعایی بر هویتش داشته باشد.

وی نقش زبان مادری را در اعتماد بنفس کودکان این‌گونه بیان می‌کند: کودکی که با زبان مادری خود صحبت می‌کند و خواندن و نوشتن یاد می‌گیرد، آن را محترم می‌شمرد و بخاطر زبانش خود را سرزنش نمی‌کند زیرا می‌داند زبان دیگری بر زبان او برتری ندارد و هر زبانی جایگاه برابری با دیگر زبان‌ها دارد و اهمیت یادگیری زبان مادری در تمام دنیا به یک اندازه است بنابراین زبان خود را خوار نمی‌داند و برایش خوشایند است هرچند در برخی کشورها به حاشیە راندن زبان ملل دیگر در دستور کار دولت‌ها قرار می‌گیرد و زبان‌های زیادی در خطر نابودی قرار می‌گیرند اما باید افراد اجازه این کار را ندهند و برای زنده ماندن و انتقال زبان خود به نسل‌های آینده تلاش کنند.

این معلم زبان کوردی همچنین اضافه کرد در ایران تدریس به زبان مادری در مدارس ممنوع می‌باشد، در حالی که هر انسانی حق دارد در ابتدا با الفبای زبان مادری خود خواندن و نوشتن یاد بگیرد و بعدا به یادگیری زبان رسمی کشور بپردازد و چه بسا اینگونه آمادگی بیشتری برای یاد گرفتن و فهم زبان‌های دیگر پیدا می‌کند.

 

«به عشق و هدف زنده‌ماندن زبان کوردی ادامه می‌دهیم»

وی می‌گوید هیچ حمایتی از طرف دولت شامل حال ما نمی‌شود و هیچ حقوق و مزایا بابت آموزش زبان کوردی نصیبمان نمی‌شود و گاهی حتی از جیب خود نیز هزینه می‌کنیم، اما عشق به این کار و همچنین هدف بزرگی که برای زنده ماندن زبان کوردی مدنظر است ما را به ادامه دادن تشویق می‌کند.

ه.م می‌گوید: زبان کوردی از اصیل‌ترین زبان‌های دنیا است و تمام تلاشم آموزش درست آن به زبان‌آموزان است و همان‌طور که ماموستا هه‌ژار شاعر کورد درباره اهمیت زبان مادری می‌گوید: ملتی که زبان خود را حفظ کند مانند زندانی است که کلید زندان در جیبش است و زمانش که برسد خود را از زندان می‌رهاند.

 

«در هر سِمَتی که باشند اگر به زبان مادری خود مسلط نباشند بی‌سوادند»

وی در رابطه با آینده زبان کوردی و احتمال از بین رفتنش می‌گوید: به نظر من چنین خطری وجود ندارد زیرا زبان کوردی یکی از غنی‌ترین زبان‌ها است، و آینده زبان کوردی را روشن می‌بینم زیرا مردم به این باور رسیده‌اند که در هر پست و مقامی باشند اگر به زبان خود مسلط نباشند، بی‌سوادند و اهمیت آن را درک کرده‌اند.

وی از تجارب خود در این چند سال می‌‌گوید که در سنه بسیاری مشتاق آموزش زبان کوردی به تمام لهجه‌ها هستند و از زبان‌های دیگر نیز مانند زبان فارسی، برای یادگیری بسیار راغب بوده‌‌اند و در کلاس‌ها حضور پیدا می‌کنند.

«من تجربه آموزش برای افراد بزرگسال از سن ١٨ تا ۶۵ سال در تمام شغل‌ها مانند پزشک، مهندس، استاد دانشگاه، کارمند،نجار، خانه‌دار و....را دارم و از این بابت بسیار خوشحالم.»

ه.م درباره مراحل آموزشی زبان کوردی و مدارک آن می‌گوید: دیپلم زبان کوردی شامل شش ترم می‌باشد ١) الفبای آرامی ٢)الفبای لاتین ٣) دستور زبان ۴) آرایه‌های ادبی ۵)تاریخ ادبیات ۶)ترجمە، کە مهمترین بخش آن الفبای کوردی( ڕێنووس ئارامی) است چون در این مرحله است که ما خواندن و نوشتن را یاد می‌گیریم و با لغات و اصطلاحات آشنا می‌شویم و پایه و اساس ترم‌های دیگر است.

 

«مادران وظیفه‌ی انتقال زبان مادری به فرزندان را به عهده دارند»

وی می‌گوید: لهجه‌ها و گویش‌های زبان کوردی شامل:

کرمانجی باکور شامل:( بایزیدی، حکاری، بوتانی، جزیری، شمدینانی، بادینانی)

کرمانجی باشور یا سۆرانی شامل: (سورانی، اردلانی، موکریانی، جافی)

کرماشانی شامل: (لوری، لکی، بختیاری، فیلی)

گوران شامل: (هورامی، زازایی) می‌باشد.

و در پایان ه.م بیان داشت: پیشنهادم برای مادران این است که چون وقت بیشتری را با فرزندان خود سپری می‌کنند و آنها الگوی بچه‌های خود هستند وظیفه دارند به زبان مادری با آنها حرف بزنند و از همان ابتدا آنان را با زبان خود که بیانگر هویت و فرهنگشان  می‌باشد آشنا کنند و زبان کوردی و زبان‌ ملل دیگر به این صورت به نسل‌های بعد انتقال یابد.

 

«زنان رغبت بیشتری به یادگیری دارند و این نشانه خوبی است»

یکی دیگر از معلمان زبان کوردی با هویت ن.ب می‌گوید: نزدیک بە دە سال است بە صورت رایگان در موسسات آموزش زبان کوردی می‌دهم منبع درآمدم از جای دیگری تامین می‌شود و آموزش زبان کوردی تنها از روی عشق و علاقه‌ام است، زیرا دوست دارم مردم ترغیب به یادگیری شوند و از این جهت تاکنون پولی دریافت نکرده‌ام. در این راه استادان زیادی در شهر سنه وجود دارند که افتخار شاگردی آنان را داشته‌ام مانند خانم زهره ستاره، سهیلا محمدی، زهرا محمدی، رحیم لقمانی، عدنان برزنجی، شایسته محمدی و بسیاری دیگر که بدون چشمداشت اهل شهر سنه و شهرهای دیگر را آموزش داده‌اند که جا دارد از آنها تقدیر کنیم.

وی می‌گوید زنان رغبت بیشتری به یادگیری دارند و این نشانه خوبی است زیرا زنان مادران آینده‌اند، بنابراین فرزندانی تربیت خواهند کرد که به زبان مادریشان آگاهی دارند، از نظر من تنها صحبت کردن به زبان مادری کافی نیست و باید رسم الخط زبان را یاد گرفت و با آن خواند و نوشت.

 

«زبان کوردی زبان غنی است»

ن.ب همچنین افزود: زبان کوردی بسیار غنی است شامل لهجه و بن لهجه‌های بسیاری است و شاید متوجه لهجه‌های یکدیگر نشویم به عنوان مثال سورانی با کورمانجی متفاوت است، هورامی با اردلانی و.... و این غنی بودن زبان کوردی را نشان می‌دهد، برای یادگیری هرکدام کلاس‌هایی در سنه وجود دارد که برخی بدون هزینه هستند و برخی از مٶسسات نیز شهریه‌های نه چندان زیادی دارند که برای اکثریت مقدور است و مدارکی که این مٶسسات می‌دهند دارای اعتبار بین‌المللی است. برای گرفتن دیپلم زبان کوردی باید شش ترم یا شش مرحله را گذراند و در آخر زبان آموز باید کتابی را به زبان کوردی ترجمه کند.

 

«مسئولیت بیشتری متوجه معلمان و والدین است»

وی افزود: در ایران یادگیری زبان مادری بە رسمیت شناختە نشدە است و تنها زبان رسمی یعنی فارسی است کە در مدارس تدریس می‌شود و حتی این هشدار به معلمان داده می‌شود که با زبان فارسی با بچه‌ها صحبت شود و تدریس نیز به فارسی باشد که این معضل بزرگی است و دیگر زبان‌ها را در خطر فراموشی قرار می‌دهد. جدای از آن دانش‌آموز شش ساله‌ای که در کلاس درس مجبور می‌شود فارسی حرف بزند و بشنود از همان ابتدا دچار اعتماد بنفس پایین می‌شود و کم کم کلمات زبان رسمی را جایگزین زبان مادری خود می‌کند و خیلی زیر پوستی زبان مادری به دست فراموشی سپرده می‌شود. می‌بینم خانواده‌هایی را که با فرزندان خود فارسی حرف می‌زنند و توجیهشان این است که بگذار بچه لهجه نداشته باشد و فارسی روان حرف بزند، بنابراین اگرچه امید بسیاری به آینده زبان کوردی دارم اما با وجود چنین معضلاتی نیز دچار ترس و ناامیدی می‌شوم. این یعنی مسئولیت بیشتری متوجه معلمان مدرسه و همچنین والدین است تا از آب رفتن زبان کوردی جلوگیری کنند.

ن.ب در ادامه بیان داشت: متاسفانه بسیاری از کلمات کوردی در شهر سنه از بین رفته و اگر کسی کوردی اصیل حرف بزند گاهی مورد تمسخر قرار می‌گیرد به عنوان مثال کلماتی مانند می‌می، مامۆ،  خاڵۆ و.. کە برای نامیدن خالە، عمو و دایی بە کار می‌روند بسیار کمرنگ شدە و بچە‌ها ترغیب می‌شوند با زبان فارسی حرف بزنند و این سیاست دولت است و تمام تلاشش را برای از بین بردن زبان کوردی انجام می‌دهد و اگر دلسوزی برخی از استادان بنام کورد نبود کە با تاسیس موسسات و انجمن‌های مستقل آموزش زبان کوردی را در راستای اهداف خود قرار داده‌اند شاید وضعیتی بس اسفناکتر در انتظار زبان مادری کوردی بود. در چنین شرایطی مسئولیت زنان بیشتر از قبل است آنان که مادرند، باید بدانند هنگام بازی و گفت‌وگوهای خانوادگی مراقب استفاده از کلمات به کار بَرنده باشند و از کلمات کوردی استفاده کنند.

 

«می‌توانیم راهکارهای سازه‌نده‌ای برای دور زدن این سیاست‌ها پیدا کنیم»

وی از اینکه خانواده‌ها بیشترین هزینه‌ها را برای آموزش زبان‌های خارجه برای خود و فرزندانشان می‌کنند گله‌مند است و می‌گوید: اینکه ما به زبان‌های دیگر علاقه‌مند باشیم خوب است اما آیا یادگیری زبان مادری خود اولویت ندارد؟ و همین‌ که دست و پا شکسته با آن حرف می‌زنند کافی است؟ به نظرم زبان کوردی مورد بی لطفی قرار گرفته و این نه خواست مردم بلکه سیاستی است که ما را ناچار می‌کند از آن تبعیت کنیم اما می‌توانیم آن سیاست‌ها را دور بزنیم و راهکارهای سازنده‌ای برای این مشکل پیدا کنیم.