هدیل عمر

ادلب- با وجود افزایش درخواست‌های جهانی برای توانمندسازی زنان و تضمین حق آنان در تحصیل، زنان در ادلب واقع در شمال سوریه از تبعیض سیستماتیکی رنج می‌برند که فراتر از حوزه‌های اجتماعی و سیاسی است و به عرصه‌های آکادمیک نیز کشیده می‌شود. یکی از برجسته‌ترین موارد، محرومیت دختران از تحصیل در رشته رسانه به بهانه عدم وجود زیرساخت‌های لازم برای اختصاص یک بخش جداگانه برای زنان است.

به‌طور معمول شنیده می‌شود که دلایلی مانند «آداب و رسوم» یا «ملاحظات امنیتی» برای محروم کردن زنان از حقوق اساسی‌شان مطرح می‌شود. جدیدترین این سیاست‌ها، منع دختران از ثبت‌نام در رشته رسانه است که یکی از نیازهای ضروری زنان برای برجسته کردن مسائلشان و انتقال صدای آنان محسوب می‌شود.

مقامات مسئول برای توجیه این اقدام، اعلام کردند که تصمیم به ممنوعیت ورود زنان و دختران به رشته رسانه به دلیل عدم وجود زیرساخت‌های کافی برای تفکیک جنسیتی اتخاذ شده است، به‌طوری که با استانداردهایی که مقامات حاکم تعیین کرده‌اند، سازگار باشد.

امیره زیدان، دانشجویی که آرزو داشت در یکی از دانشگاه‌های ادلب در رشته رسانه تحصیل کند، می‌گوید: رویای من این بود که خبرنگار شوم تا رنج‌های زنان اینجا را مستند کنم و زندگی‌مان را به جهان منتقل کنم. وقتی برای ثبت‌نام اقدام کردم، به من گفتند که به دلیل عدم وجود زیرساخت‌های اختصاصی، این رشته برای دختران در دسترس نیست. این تصمیم نه تنها ظلم است بلکه همچنین حذف صدای زنان از مهم‌ترین وسیله برای بیان است.

وی افزود: رسانه‌ها رشته‌ای هستند که زنان از طریق آن می‌توانند محدودیت‌های اجتماعی و سیاسی را بشکنند، بنابراین این حوزه برای هر سیستمی که می‌خواهد کنترل مطلق داشته باشد، تهدیدی محسوب می‌شود. توجیه این محدودیت‌ها به بهانه زیرساخت‌ها بخشی از سیاستی است که هدف آن محروم کردن زنان از ابزارهای قدرت و تأثیرگذار است.

ریم باکیر، ۲۱ ساله، می‌گوید: ما نیاز داریم که وارد این حوزه شویم، زیرا رسانه نمی‌تواند مؤثر یا جامع باشد اگر تنها به مردان محدود شود. داستان‌های زیادی وجود دارد که تنها زنان می‌توانند آنها را منتقل کنند، به‌ویژه آنهایی که مربوط به جامعه زنان در ادلب هستند. نبود زنان آکادمیک در رشته رسانه شکاف بزرگی در پوشش حقیقت‌ها ایجاد می‌کند.

وی اشاره کرد: محرومیت زنان از تحصیل در رشته رسانه به معنی محروم کردن جامعه از نیمه‌ای از صداهای آن است. زنان قادرند زاویه‌های مختلفی از رویدادها را ارائه دهند و مسائلی را مستند کنند که مردان به راحتی نمی‌توانند به آن دست یابند، به‌ویژه در جوامع محافظه‌کار. این تصمیم نه تنها بر زنان تأثیر می‌گذارد بلکه تمام حرکت رسانه‌ای را تضعیف می‌کند.

وی توضیح داد: دلیل‌هایی که مسئولین ارائه می‌دهند درباره کمبود زیرساخت‌ها غیرموجه است. دانشگاه‌ها در ادلب بسیاری از امکانات را ندارند، اما این کمبودها در حوزه‌های دیگر جبران می‌شود. اما وقتی صحبت از آموزش زنان می‌شود، موانع پیچیده‌تر می‌شود زیرا این موضوع تنها به زیرساخت‌ها مربوط نیست، بلکه به ایدئولوژی گروه‌های حاکم نیز مربوط می‌شود.

از سوی دیگر، رغد صغیر، دانشجوی رشته زبان عربی دانشگاه ادلب، نارضایتی خود را ابراز کرد و گفت: این تصمیم بازتابی از تبعیض سیستمی علیه ما به عنوان زنان است. اگر دانشگاه‌ها قادر به تأمین حقوق ما نیستند، پس به کجا می‌توانیم پناه ببریم؟ محرومیت ما از تحصیل در رشته رسانه به معنای محرومیت ما از یک بستر برای بیان مشکلات‌مان و انتقال پیام‌مان است.

رغد صغیر آرزو داشت که خبرنگار شود و به مشکلات زنان و کودکان برجسته کند، اما وقتی دانشگاه او را از این رشته محروم کرد، احساس کرد که آینده‌اش به دلیل تصمیمات ناعادلانه از او گرفته می‌شود. به همین دلیل تصمیم گرفت وارد رشته زبان عربی شود، هرچند که به آن رشته علاقه نداشت، چرا که فرصتی برای تحصیل در رشته مورد علاقه‌اش وجود نداشت.

او بر این باور است که تصمیم منع زنان از تحصیل در رشته رسانه ادامه‌ای بر سیاست‌های تبعیض‌آمیز در منطقه و نمونه‌ای واضح از محدود کردن زنان و محروم کردن آنها از مشارکت در زندگی عمومی است. این تبعیض تصادفی نیست، بلکه سیاستی هدفمند است که به دنبال حفظ زنان در دایره‌ای بسته از حاشیه‌نشینی است.

وی ادامه داد: محروم کردن دختران از دستیابی به آرزوهایشان باعث ایجاد احساس یأس و از دست دادن اعتماد به نفس می‌شود. تصمیمات تبعیض‌آمیز علیه زنان به تقویت احساس حقارت کمک می‌کند و فاصله تبعیض جنسیتی را بیشتر می‌سازد.

وی بیان کرد: مسئله تنها کمبود منابع نیست، بلکه بازتابی از نگاهی است که زن را به عنوان یک طرف فرعی می‌بیند. پیش از این راه‌حل‌هایی مانند تقسیم ساختمان‌ها یا اختصاص ساعات خاص برای زنان پیشنهاد کرده‌ایم، اما این پیشنهادات به طور جدی مورد توجه قرار نگرفته است. فرصت‌هایی برای یادگیری روزنامه‌نگاری خارج از منطقه وجود دارد، اما چالش اصلی این است که آموزش رسانه را برای همه در داخل ادلب در دسترس قرار