ميساء القاضی

سودان- پس از بازپس‌گیری پایتخت خارطوم توسط ارتش سودان، خانواده‌های سودانی بار دیگر به خانه‌های خود بازمی‌گردند، هرچند با چالش‌های بزرگی روبه‌رو هستند. بسیاری از خانه‌ها بر اثر درگیری‌ها ویران شده یا آسیب جدی دیده‌اند و هنوز برخی مناطق با کمبود شدید خدمات اساسی مانند آب، برق و ارتباطات دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

با وجود این شرایط، بسیاری بر حق بازگشت پافشاری کرده‌اند و این گام را بازپس‌گیری زندگی و آغاز ثبات و احساس امنیت دانسته‌اند. یکی از این افراد، انوار محمد است که چند ماه پیش تصمیم گرفت به خانه‌اش در شهر ام‌درمان بازگردد و بدین ترتیب داستانی از ایستادگی و اراده را در دل ویرانه‌ها رقم بزند.

 

بازگشت پس از آوارگی؛ روایتی کوتاه از رنج و ایستادگی

انوار محمد پس از ماه‌ها آوارگی به خانه‌اش در ام‌درمان بازگشت؛ سفری پررنج که او و خانواده‌اش را به چندین شهر کشاند تا از آتش جنگ بگریزند. با وجود شدت بمباران و تلفات انسانی، خانواده‌اش ابتدا حاضر به ترک محله نبودند، اما در نهایت برای حفظ جانشان ناچار به مهاجرت شدند؛ مهاجرتی تدریجی به‌دلیل تنگنای مالی. پدر و برادرش برای مراقبت از خانه ماندند، و انوار همراه مادر و خواهرانش به ود مدنی رفت؛ شهری که چندی بعد هم خود به میدان جنگ بدل شد.

انوار و خانواده‌اش بارها جابه‌جا شدند؛ از مدرسه‌ای موقت تا شهرهایی چون سنار، الفاو، القضارف، پورتسودان و کسلا. در این مسیر، شاهد صحنه‌هایی دهشتناک بودند؛ اجساد در خیابان‌ها، شلیک به غیرنظامیان و قطع ارتباط با عزیزان.

سرانجام به ام‌درمان بازگشتند، با دلی پُر از اندوه و تجربه‌ای تلخ. انوار از حس آرامشی نسبی پس از بازگشت سخن می‌گوید، اما تأکید می‌کند که هنوز خطر کاملاً رفع نشده است. او که دانشجوی دانشگاه بود، حالا به‌دلیل نبود امکانات آموزشی و ناتوانی مالی از تحصیل بازمانده است.

با وجود بازپس‌گیری خارطوم توسط ارتش، بسیاری از خانواده‌ها به‌دلیل کمبود شدید آب، برق و ارتباطات، هنوز از بازگشت واهمه دارند. طبق آمار دولتی، بیش از ده ایستگاه اصلی تأمین آب در پایتخت از کار افتاده‌اند و بحران خدمات اساسی ادامه دارد.

 

ترس از ناامنی؛ بازگشتی که به تعویق افتاد

در کنار چالش‌های اقتصادی و خدماتی، نگرانی‌های امنیتی نیز مانعی جدی برای بازگشت برخی خانواده‌هاست. دالیا محمد با وجود بهبود نسبی اوضاع در خارطوم، هنوز تصمیم به بازگشت نگرفته و می‌گوید: «می‌خواهیم منطقه کاملاً پاک‌سازی شود. از حضور دزدان و سلاح زیاد می‌شنویم، همین باعث ترسم شده. صبر می‌کنم تا منطقه امن شود و همسایه‌ها برگردند.»

خانواده او تصمیم دارند به شهر ام‌درمان بروند و خانه‌ای روی زمین ملکی خود بسازند، چون این شهر از ثبات و خدمات بهتری برخوردار است. همچنین، به‌دلیل امتحانات برادر دبیرستانی‌اش، فعلاً تصمیم به ماندن گرفته‌اند.

به گفته دالیا، برق و آب در برخی مناطق خارطوم بازگشته، اما این شامل همه‌جا نمی‌شود. منطقه او «نسبتاً خوب» توصیف شده، با این‌حال روند بازگشت ساکنان آن کندتر از محله‌های دیگر بوده است.

 

امیدها برای آینده؛ بازگشت با تأمل

روژینا آدام، دانشجوی دانشگاه، تمایل دارد به خارطوم بازگردد اما ترجیح می‌دهد تا آغاز دوباره کلاس‌ها صبر کند. او می‌گوید: «خوشحالم که زندگی به خارطوم بازمی‌گردد، اما فعلاً عجله‌ای برای رفتن ندارم چون دانشگاه هنوز باز نشده است.»

به گفته‌ی او، تصمیم به بازگشت برای هر خانواده متفاوت است و به شرایط خاص هر فرد بستگی دارد؛ برخی به‌دلیل تحصیل فرزندان در مناطق مختلف، فعلاً بازنگشته‌اند.

با وجود همه‌ی دشواری‌ها، سودانی‌ها به آینده امیدوارند و بازگشت به خارطوم را فرصتی برای شروع دوباره و بازسازی جامعه می‌دانند؛ آن‌ها خواهان حمایت داخلی و بین‌المللی برای ساختن دوباره زندگی هستند.