بهاران لهیب

سرپل- وزارت «امر به معروف و نهی از منکر» پس از حاکمیت طالبان در سال ۲۰۲۱ در محل وزارت امور زنان تأسیس شد. وظیفه‌ی این وزارت، سرکوب مردم، به‌خصوص زنان است. پیش از این، در زمان حاکمیت تنظیم‌های هشت ثوری، که به جهادی‌ها مشهور هستند، در سال ۱۳۷۱ ریاست امر به معروف ایجاد شد و هم‌زمان حجاب نیز اجباری اعلام گردید. اما در طول پنج سال حاکمیت آنان، به دلیل جنگ‌های داخلی میان تنظیم‌ها و کشمکش بر سر قدرت، هر منطقه تحت کنترل یک گروه متفاوت قرار داشت و این گروه‌ها مرتکب قتل، کشتار، تجاوز و هزاران جنایت دیگر شدند. پس از ویران شدن بیشتر ولایات، به‌ویژه کابل، در سال ۱۳۷۵ طالبان به قدرت رسیدند و ریاست امر به معروف را حفظ کردند. در آن دوران، هر طالبی که سلاح بر دوش داشت، می‌توانست درباره‌ی پوشش، تحصیل، کار زنان در بیرون از منزل، ریش و موی مردان و حتی لباس‌های آنان امر و نهی کند. مردم در آن زمان، هرچند اعتراض اندکی داشتند، اما بیشتر خاموشی را اختیار کردند، زیرا در پنج سال قبل از آن، جهادی‌ها علاوه بر سرکوب و قتل، به همسرانشان نیز تعرض کرده و کابل را به ویرانه‌ای تبدیل نموده بودند. در نتیجه، طالبان در دوره‌ی نخست خود بر همان ویرانه‌ها حاکم شدند.

در دوره‌ی دوم حاکمیت طالبان، مردم، مخصوصاً زنان، به‌صورت گسترده دست به اعتراض زدند. به همین دلیل، طالبان در ابتدا محتاطانه‌تر رفتار کردند، زیرا می‌دانستند که در کنار فقر، بیکاری و افزایش قیمت مواد غذایی، اگر فشارهای بیشتری وارد کنند، پایه‌های حاکمیت‌شان متزلزل خواهد شد. از همین رو، این‌بار تنها افراد وابسته به وزارت امر به معروف مسؤول سرکوب زنان معرفی شدند و دیگر اعضای طالبان در این زمینه مداخله‌ی مستقیم نمی‌کنند.

افراد امر به معروف لباس‌های محلی (پیراهن و تنبان) بر تن دارند و چپن‌های درازی به رنگ سفید بر دوش می‌اندازند. بر روی لباس‌هایشان لوگو و نام‌شان نوشته شده است. آنان هر روز از ساعت ۸ صبح تا ۴ عصر، در گروه‌های ۴ تا ۵ نفره، در جاده‌ها گشت‌زنی می‌کنند. این مأموران، علاوه بر تحقیر و توهین، زنان را مورد لت‌وکوب قرار داده، دشنام می‌دهند، آنان را مجبور به بازگشت به خانه برای تعویض لباس‌های به‌اصطلاح "نامناسب" می‌کنند و حتی برخی را تا منزل‌شان تعقیب می‌نمایند. مواردی از بازداشت، شکنجه و ناپدید شدن زنان نیز گزارش شده است.

قانونی که در اواسط سال ۱۴۰۳ از سوی رهبر طالبان، ملا هبت‌الله، برای وزارت امر به معروف تصویب شد، در ظاهر محدودیت‌هایی را برای زنان تعیین کرده است، اما در واقعیت، این قانون دست مأموران این وزارت را برای هرگونه سرکوب و جنایت باز گذاشته است.

حمله به خانه‌ها برای جمع‌آوری وسایل آرایشی، یکی از آخرین نمونه‌های سرکوب زنان، توسط افراد امر به معروف در ولایت سرپل بود. این مأموران، به بهانه‌ی جمع‌آوری وسایل آرایشی، وارد منازل شدند و اموال شخصی زنان را ضبط یا تخریب کردند.

شاه‌گل وصل، یکی از باشندگان این ولایت، در این‌باره می‌گوید: «ساعت ده صبح بود که ناگهان افراد امر به معروف به خانه‌های ما یورش بردند. در ابتدا فکر کردیم برای دستگیری مجرمان آمده‌اند، اما وقتی وارد خانه شدند، شروع به تفتیش وسایل زنان کردند. هرچه پیدا کردند، بخشی را با خود بردند و بخشی دیگر را شکستند.»

شاه‌گل پس از لحظه‌ای سکوت، ادامه می‌دهد: «نمی‌دانم چرا طالبان که تمام حاکمیت را در دست دارند، از زنانی که هیچ نیروی واحدی نیستند، این‌قدر می‌ترسند؟ اما خوشحالم که ما زنان با همین مقاومت خود، آنان را وحشت‌زده کرده‌ایم. بعد از حاکمیت طالبان، پوشیدن لباس‌های رنگی و آرایش کردن به نماد مقاومت تبدیل شده است به همین دلیل، آنان از ما می‌ترسند و در ولایاتی که دسترسی رسانه‌ها محدودتر است، دست به چنین حملاتی می‌زنند، چون نمی‌خواهند سرکوب‌هایشان بازتاب پیدا کند. اما فراموش کرده‌اند که حالا هر فرد، خودش یک خبرنگار است و می‌تواند جنایات طالبان را افشا کند.»

شاه‌گل در پایان با قاطعیت می‌گوید: «روزی خواهد رسید که ما زنان قدرت را به دست خواهیم گرفت و افکار مردسالارانه و بنیادگرایانه‌ی هر گروهی را، از هر طیف و اندیشه‌ای باشند ریشه‌کن خواهیم کرد.»