بهاران لهیب

کابل- مهاجرت در کنار سایر سیاهروزی‌ها، با آغاز جنگ و خشونت در افغانستان افزایش بی‌سابقه‌ی یافت. آمار و ارقام سازمان‌های جهانی مهاجرین و پناهندگان نظیر «کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان»  (UNHCR)واضح می‌سازد که در چهار دهه گذشته یکی از بیشترین پناهندگان جهان از افغانستان بودەاند. عوامل مختلف سبب گردیده که مردم افغانستان برای نجات جان خود از کشور فرار نمایند که می‌توان تعدادی از آن را اینگونه برشمرد:‌ جنگ و بمباران توسط دو ابرقدرت جهان (شوروی و آمریکا)، اختناق سیاسی و دستگیری تعداد کثیری از مخالفان سیاسی توسط رژیم‌های بر سر اقتدار، نسل‌کشی‌های اتنیکی و مذهبی، فقر، بیکاری، نبود امکانات اجتماعی مخصوصا مکتب و دانشگاه برای کودکان و جوانان و اعمال زن‌ستیزانه گروه‌های بنیادگرای اسلامی در افغانستان.

با کودتای هفت ثور(اردیبهشت)‌ ۱۳۵۷ مردم افغانستان مجبور به ترک کشور شدند و در قدم نخست به ایران و پاکستان و بعد تعدادی به کشورهای غربی پناهنده شدند. در آن دوران در بیشتر نقاط افغانستان حتی مردم یک قریه به طور دستجمعی ناگزیر به ترک کشور شدند، زیرا قریه آنان به دلیل حمایت از مقاومت ضد روسی مورد بمباران طیاره‌های روسی قرار گرفته بود و یا توسط عوامل رژیم مزدور روس قتل عام شده بودند.

شایان تذکر است که در سال‌های اول کودتا رقم قابل توجهی از روشنفکران و دگراندیشان افغانستان، سرزمین خود را ترک کردند. چون رژیم دست‌نشانده‌ی شوروی تمامی مخالفین خود را زندانی و سربه نیست می‌کرد. شعار آنان این بود که یا با ما، یا با دشمنان ما!

با سقوط دولت دست‌نشانده شوروی قدرت به دست تنظیم‌های جهادی در هشت ثور(اردیبهشت) ۱۳۷۱ افتاد و جنگ خانمانسوز داخلی بخاطرغصب قدرت آغاز گردید. این بار سیلی از مهاجرین از شهرهای بزرگ به خصوص کابل پایتخت افغانستان به پاکستان و ایران سرازیر شد. بعد از آمدن طالبان در سال ۱۳۷۵  در سمت شمال افغانستان جنگ جریان داشت. طالبان دست به چندین قتل عام در این مناطق زدند و مردم را مجبور به ترک خانه‌های شان نمودند. چون اکثریت مردم این مناطق تاجیک و هزاره‌ بودند طالبان خانه و زمین‌های زراعتی و باغ انگور آنان را به آتش کشیدند.

بعد از اشغال افغانستان توسط آمریکا دولت‌های دست‌نشانده‌ی آن تبلیغات زیادی براه انداختند تا مردم افغانستان به وطن خود برگردند. اما امروز دیده می‌شود که بعد از گذشت بیست‌ سال باز هم مهاجرت افغان‌ها کم نگردیده است. آمریکا از ۲۰۱۴ میلادی شمار نیروهای خود را از افغانستان کاهش داد و مذاکرات به اصطلاح صلح با طالبان را شروع نمود. وضعیت امنیتی روز به روز بدتر شده می‌رفت. تا این که بالاخره در اگست ۲۰۲۱ طالبان بار دیگر حاکمیت را در سرتاسر افغانستان به دست گرفتند. در این جریان بود که دولت آمریکا یکجا با شرکایش تخلیه مردم را از طریق میدان هوایی کابل آغاز نمود. از ۱۵ اگست الی اول سپتامبر روند تخلیه انجام شد. تعداد زیادی جوانان که با نیروهای خارجی و سازمان‌های خیریه کار می‌کردند از افغانستان کشیده شدند. دیده می‌شود که اکثر اینان هنوز در کمپ‌های ابوظبی، قطر، البانیا و چندین کشور دیگر بی‌سرنوشت ماندەاند و آمریکایی‌ها فقط زندگی بخور و نمیر را به آنان در این کمپ‌ها مساعد ساختەاند.

در کنار اینان روزانه صدها تن با گرفتن ریسک جان به مرز ایران و پاکستان هجوم می‌برند و بطور قاچاق وارد این دو کشور می‌شوند. برخورد نیروهای امنیتی و مخصوصا پلیس ایران با پناهندگان افغان غیرانسانی بوده و با هیچ معیار بین‌المللی جور در نمی‌آید.

شاید مهم باشد که اینجا ذکر گردد که در بسیاری از موارد علت و انگیزه‌ی مهاجرت خانواده‌های افغان نجات از جامعه زن‌ستیز و مردسالار بوده است. در دوران حاکمیت گروه‌های بنیادگرای جهادی که همزمان با جنگ داخلی بین سال‌های ۱۳۷۵-۱۳۷۱ بود، بیشمار خانواده‌ها از ترس تجاوز جنسی به زنان و دختران جوان توسط گروه‌های مسلح جهادی از افغانستان به پاکستان و ایران فرار کردند. در دوران اول حاکمیت طالبان هم چون دختران اصلا اجازه مکتب رفتن نداشتند، پدران و مادران ناگزیر شدند که به پاکستان بروند تا در آنجا دختران شان باسواد گردند. حالا هم اکثر والدین در پی بیرون شدن از کشور هستند و یکی از دلایل آن نبود مکتب و امکانات تحصیل برای دختران بالاتر از صنف ششم می‌باشد.