کوچ اجباری مردم غزه؛ میان واقعیت و مفاد حقوق بین‌الملل
ایستادگی مردم غزه در برابر سیاست گرسنگی دادن و نسل‌کشی، و بقای آنان علی‌رغم ویرانی گسترده‌ای که نیروهای اسرائیلی برای ایجاد محیطی غیرقابل سکونت و تسهیل طرح کوچ اجباری تحمیل کرده‌اند، همچنان ادامه دارد.
رفیف اسلیم
غزه - پس از اعلام پذیرش طرح بازسازی غزه از سوی رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، و تأکید او بر عدم قصد کوچ اجباری ساکنان این منطقه، برخی رسانه‌های خارجی اسنادی از کانال‌های ارتباطی محرمانه میان آمریکا، اسرائیل و برخی کشورهای عربی مانند سومالی، سودان و حکومت انتقالی سوریه منتشر کردند که نشان می‌دهد مذاکراتی برای کوچ اجباری فلسطینیان به این کشورها در جریان است.
این طرح‌های پیچیده و توطئه‌های پنهانی، ساکنان محاصره‌شده غزه را در سردرگمی فرو برده و آینده‌ای نامعلوم را برای آنان رقم زده است. بااین‌حال، مردم این منطقه بر مخالفت قاطع خود با کوچ اجباری تأکید کرده و مانند درخت زیتون، به سرزمینشان چنگ زده‌اند؛ نه وعده‌های وسوسه‌انگیز، نه وخامت روزافزون شرایط معیشتی و انسانی، هیچ‌کدام آنان را از سرزمینشان جدا نخواهد کرد.
وسام عزام، فعال حقوق بشر، تأکید دارد که مسئله کوچ فلسطینیان از غزه، صرفاً تغییر جغرافیای سکونت نیست، بلکه ریشه‌ای عمیق در پیوند فلسطینیان با سرزمینشان دارد؛ پیوندی که با پول و وعده زندگی راحت قابل جایگزینی نیست. او تصریح کرد که چنین اقداماتی خلاف قوانین بین‌المللی است و به‌عنوان جنایت جنگی محسوب می‌شود.
وسام عزام اشاره کرد که این طرح‌ها ناقض مفاد قوانین بین‌المللی از جمله کنوانسیون چهارم ژنو ۱۹۴۹ است که کوچ اجباری یا قتل غیرنظامیان را در سرزمین‌های اشغالی ممنوع می‌کند. این اقدام همچنین نقض آشکار میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و ماده ۱۳۲ اعلامیه جهانی حقوق بشر است که حق هر فرد را برای ترک کشور و بازگشت آزادانه به آن تضمین می‌کند.
وی همچنین به دیگر اسناد حقوقی اشاره کرد، از جمله کنوانسیون پناهندگان ۱۹۵۱ و قطعنامه‌های سازمان ملل، ۱۹۴ و ۲۴۲، که اسرائیل را ملزم به عقب‌نشینی از سرزمین‌های اشغالی پس از جنگ ۱۹۶۷ می‌داند. او تأکید کرد که ناکامی در اجرای این قطعنامه‌ها، نتیجه حق وتویی است که قدرت‌های بزرگ از آن استفاده می‌کنند.
وسام عزام معتقد است که در برابر این طرح‌ها باید مجموعه‌ای از اقدامات حقوقی اتخاذ شود، از جمله پیگیری‌های دیپلماتیک و سیاسی در مجامع بین‌المللی، ارائه شکایت به دیوان دادگستری بین‌المللی و دیوان کیفری بین‌المللی، و فشار بر سازمان ملل برای جلب حمایت شورای امنیت در جهت صدور قطعنامه‌ای علیه کوچ اجباری.
وی همچنین بر ضرورت ثبت و مستندسازی جنایات بین‌المللی که نیروهای اسرائیلی در جریان نسل‌کشی در غزه مرتکب شده‌اند تأکید کرد و گفت که این اقدامات باید همراه با مقاومت مدنی و اعتراضات عمومی در کشورهای عربی و خارجی از طریق تظاهرات و اعتصابات باشد. علاوه بر این، باید با حمایت مالی، بازسازی خانه‌ها، و کارزارهای آگاهی‌بخشی در فضای مجازی، مقاومت مردم در برابر این اقدامات تقویت شود.
نقش کشورهای عربی و بین‌المللی نیز در این موضوع برجسته است. وسام عزام تأکید کرد که کشورهایی مانند مصر و اردن می‌توانند از طریق حمایت‌های مالی، سیاسی و دیپلماتیک، و مقابله با فشارهای اقتصادی تحمیل‌شده بر فلسطینیان، نقشی کلیدی در شکست این طرح‌ها ایفا کنند. همچنین، باید با حمایت از نهادهای حقوقی، اسرائیل را در دادگاه‌های بین‌المللی تحت پیگرد قرار داد و روند بازسازی زیرساخت‌های ویران‌شده غزه را آغاز کرد.
وسام عزام به تحریم اسرائیل نیز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌های مقابله با این طرح‌ها اشاره کرد و گفت که این تحریم‌ها باید شامل تحریم‌های سیاسی، اقتصادی و دیپلماتیک باشد. همچنین، باید از ارسال سلاح‌های سنگینی که اسرائیل برای بمباران غزه به کار می‌برد، جلوگیری شود، همان‌گونه که در شمال غزه، در بیت‌لاهیا، جبالیا و بیت‌حانون، شاهد آن بوده‌ایم.