دورهمی‌های زنانه، حافظ فرهنگ روستایی و بنیان‌گذار انسجام اجتماعی
با گذشت نزدیک به شش سال از حملات اشغالگرانۀ ترکیه به زرگان، زنان این شهر همچنان در کوچه و خیابان گرد هم می‌آیند، از آخرین رویدادها سخن می‌گویند و برای مشکلات خانوادگی خود چاره‌اندیشی می‌کنند.
سورگل شیخو
زرگان – در عصری که پیشرفت فناوری، همگان را سرگرم تلفن‌های همراه کرده، معاشرت‌های انسانی به نام پیشرفت رو به افول گذاشته و در معرض خطر است. با این حال در زرگان، یکی از کوچک‌ترین شهرهای کانتون جزیره، همین دورهمی‌های زنانه است که قلب شهر را دوباره به تپش وا داشته و به کوچه و خیابان‌هایش شور و زندگی بخشیده است. تا پیش از این و در بحبوحۀ حملات، از این نشست‌ها در خیابان‌ها خبری نبود و شهر، کالبدی بی‌روح و غم‌زده داشت. در آن روزها تنها ویرانه‌های جنگ خودنمایی می‌کرد، اما امروز از دل همان ویرانه‌ها، جوانه‌های زیبایی سر برآورده است. اکنون با فرارسیدن عصر، زنان در آستانۀ خانه‌هایشان دوباره گرد هم می‌آیند.
در هر جمعی، سپیدگیسویی هست!
آنچه توجه ما را جلب کرد، حضور زنی سالمند در هر یک از این دورهمی‌ها بود. این سپیدگیسوان، محور گفت‌وگوها هستند و دیگران را به مشارکت می‌خوانند. آنان از تجربه‌های زیسته، از مبارزه و مقاومت در برابر ذهنیت و جامعۀ مردسالار و از تمام فراز و نشیب‌های زندگی، از تنگدستی تا دشواری‌های معیشتی، برای دیگران می‌گویند. طبیعتاً با در میان گذاشتن این تجربه‌ها با نسل جوان، نقدهای مادربزرگان نیز به میان می‌آید و این نشست‌ها عرصهٔ طرح همین نقدها، ریشه‌یابی دلایل امروزی آن‌ها و پیمان برای به‌کاربستنشان می‌شود. با وجود سال‌ها حمله و صدای بی‌امان بمباران و پهپادها، قهقهه هرگز از این جمع‌ها رخت برنبسته است. این خنده‌ها، طنین دلتنگی است. زنان با خنده یکدیگر را در آغوش می‌کشند و به هم جان می‌بخشند.
بسیاری از این زنان هنوز از دوربین گریزان‌اند. آن‌ها نگران‌اند که انتشار تصاویرشان در رسانه‌ها، آنان را با انتقاد و سرکوب جامعۀ مردسالار روبرو کند. با این همه، هنگام فیلم‌برداری ما، هرچند برخی خود را پنهان کردند، اما بیشترشان بی‌اعتنا به کار خود ادامه دادند و دورهمی‌شان را بر هم نزدند.
پلی میان گذشته، حال و آینده
این دورهمی‌ها، خود نوعی مقاومت در برابر حملاتی است که انسجام اجتماعی و همبستگی زنانه را نشانه گرفته‌اند. این همان فرهنگ گردهمایی روستایی است که در اینجا زنده نگاه داشته می‌شود. این نشست‌ها از یک سو رویکردی مقاومتی دارند و از سوی دیگر، روح همدلی و احساس مشترک میان زنان را پاس می‌دارند. دورهمی‌های امروز، پلی است میان همبستگی اجتماعی دیروز و ش کوفایی و تقویت این روحیه در آینده، نیرویی که سرانجام به کلید حل مشکلات بدل خواهد شد. خیابان‌ها زنان را به هم می‌رساند، با هم آشنا می‌کند و حاصل یک نشست چند ساعته، گره‌گشایی از بسیاری مشکلات است.
ثریا عزیز یکی از همین زنان است. او که پس از حملات اشغالگرانۀ ترکیه در ۹ اکتبر ۲۰۱۹ به شهرهای سریکانی و گری سپی تا مرزهای زرگان آواره شده بود، اکنون به شهرش بازگشته است. ثریا در گفت‌وگو با ما، از اهمیت این دورهمی‌های زنانه می‌گوید.
دورهمی‌ها، مجالی برای گفت‌وگو از سیاست و اجتماع
ثریا عزیز با اشاره به اینکه زنان در حال بازگشت به شهر و ازسرگیری دورهمی‌ها هستند، می‌گوید: «بسیار امیدوارم، چون خانواده‌های مهاجر در حال بازگشت‌اند. موضوع گفت‌وگوهای ما هم متناسب با زمانه تغییر کرده و دیگر مثل گذشته نیست. اکنون بیشتر دربارۀ وضعیت فعلی، حملات و تحولات سوریه صحبت می‌کنیم. ما نگران امنیت شهرمان هستیم و با امیدواری، تحولات کشور را دنبال می‌کنیم. افزون بر این، در این نشست‌ها از تجربۀ بزرگ‌ترها بهره می‌بریم. این دورهمی‌ها پناهگاهی امن برای طرح مشکلات خانوادگی و یافتن راه‌حل برای آن‌هاست. اینجا برای مشکلاتی که مردان برایمان می‌سازند، چاره‌ای پیدا می‌کنیم.»
این‌ها گپ‌وگفت است، نه غیبت و بدگویی
به گفتۀ ثریا عزیز، در گذشته این دورهمی‌ها با انتقاد و سرزنش مردان همراه بود. او دربارۀ این تغییر نگاه توضیح می‌دهد: «زنان پای تنور از دردهایشان می‌گویند، نه آنکه به تصور مردان، غیبت یکدیگر را بکنند. این نگاه نادرست در جامعه تغییر کرده است، چرا که زنان با مبارزۀ خود توانستند این سوءتفاهم‌ها را برطرف و ذهنیت‌ها را روشن کنند.»
فناوری و آپارتمان‌نشینی، تهدیدی برای با هم بودن
ثریا استفادۀ بی‌رویه از تلفن همراه را اطلاف وقت و ورود به دنیایی بی‌روح می‌داند و دربارۀ آسیب‌هایش می‌گوید: «من همیشه به اعضای خانواده‌ام هشدار می‌دهم که وقتی دور هم هستیم، تلفن را کنار بگذارند. نباید وقتمان را هدر دهیم. باید از لحظه‌ها استفاده کنیم و دربارۀ مسائل مفید برای خود و جامعه‌مان حرف بزنیم. خیلی مهم است که برای هم وقت بگذاریم، چون تلفن همراه معاشرت‌ها را نابود می‌کند. یکی از دلایلی که دیگر کمتر در خیابان‌ها دورهمی می‌بینیم همین است. تلفن، بی‌آنکه بفهمیم، زمان و عمر ما را طلف می‌کند.»
او در ادامه به زندگی آپارتمانی اشاره می‌کند: «زندگی در آپارتمان‌های بزرگ، خطر انزوا و تنهایی را بیشتر می‌کند. این سبک زندگی روابط اجتماعی را کم‌رنگ کرده و میان انسان‌ها فاصله می‌اندازد، طوری که دیگر کسی از حال دیگری خبر ندارد و دور هم جمع نمی‌شوند. اگر از این خطر غافل شویم و به‌موقع برایش چاره‌ای نیندیشیم، دیوارهای بلند آپارتمان‌ها روابط انسانی را نابود خواهند کرد. به همین خاطر است که این دورهمی‌های زنانه شادمانم می‌کند، به من امید می‌دهد و به چهرۀ شهرم نور می‌پاشد.»