هدیه مهدوی

کرماشان - حاشیه‌نشینی پدیده‌ای است که به صورت عمده در شهرهای بزرگ و به ویژه در کشورهایی با رشد سریع جمعیت مشاهده می‌شود و اغلب با مهاجرت گسترده از روستاها به شهر تشدید می‌شود. در ایران، این پدیده به شکل‌های مختلفی در مناطق شهری نمایان است و تٲثیرات عمیقی بر زندگی اجتماعی و اقتصادی ساکنان این مناطق دارد.

شهر کرماشان به عنوان بزرگترین شهر روژهلات کوردستان و یکی از ده کلانشهر ایران به طور جدی با پدیدەی حاشیه‌نشینی مواجه است. افزایش جمعیت، مهاجرت‌های روستایی به شهر و رشد سریع شهرسازی، منجر به ظهور مناطق حاشیه‌ای شده است که عمدتاً با مشکلات اجتماعی و اقتصادی مواجه هستند. این مناطق معمولاً از زیرساخت‌های مناسب، خدمات شهری و فرصت‌های شغلی کافی برخوردار نیستند و مشکلاتی نظیر فقر، بیکاری و پایین بودن سطح بهداشت و آموزش در آنها شایع است.

 

محلەی دولت آباد

یکی از مناطق تمرکز حاشیەنشینی در شهر کرماشان، محلەی دولت‌آباد است. حاشیه‌نشینی در محلەی دولت‌آباد، معضلی پیچیده و چندوجهی است که نیازمند توجه ویژه و اقدامات گسترده در حوزه‌های مختلف است. با بهبود زیرساخت‌ها، ارائه حمایت‌های اجتماعی و اقتصادی، و ارتقای وضعیت آموزشی و فرهنگی، می‌توان به کاهش مشکلات حاشیه‌نشینی و بهبود کیفیت زندگی ساکنان این مناطق کمک کرد، اما جمهوری اسلامی همانند دیگر حوزەها در این امر نیز ناتوان است و ساکنان این منطقه از هرگونه بهبود وضعیت ناامید هستند.

 

موقعیت و ویژگی‌های فرهنگی

محلەی دولت‌آباد یکی از مناطق حاشیه‌ای کرماشان است که به وضوح از مشکلات حاشیه‌نشینی رنج می‌برد. این محله در غرب شهر و ابتدای جادەی کرماشان-مایَشت واقع شده و به دلیل وضعیت اقتصادی و اجتماعی خاص خود، از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است. اکثریت جمعیت دولت‌آباد را کوردهای گوران، سنجابی و جاف تشکیل دادەاند که موجب شده است در این محله شاهد گویش‌های مختلف زبان کوردی و همچنین همزیستی باورمندان به سه آیین یارسان، اسلام شیعه و اسلام سنی باشیم.

 

ویژگی‌های جمعیتی و اقتصادی

دولت‌آباد با جمعیت بالا و غالباً مهاجران از روستاهای اطراف، یکی از نقاط تمرکز حاشیه‌نشینی است. بسیاری از ساکنان این محله، به دلیل مشکلات اقتصادی در مناطق روستایی به شهر مهاجرت کرده‌اند و در نتیجه به دلیل نداشتن توان مالی کافی، در این محله اسکان یافته‌اند. به ویژه پس از احداث شهرک مسکن مهر این محله در دهەی ۹۰ خانوارهایی که توان خرید یا اجارەی خانه در نواحی مرکزی شهر را نداشتند، به خرید یا اجارەی واحدهای کوچک، بی کیفیت و فاقد ایمنی مسکن مهر دولت‌آباد روی آوردند.

 

مشکلات زیرساختی و خدماتی

محلەی دولت‌آباد از نظر زیرساخت‌های شهری مانند آبرسانی، بهداشت و حمل و نقل با مشکلات زیادی مواجه است. بسیاری از خیابان‌ها و معابر در این محله نامناسب و غیرقابل استفاده هستند. خدمات بهداشتی و درمانی نیز به اندازەی کافی توسعه نیافته و بسیاری از ساکنان به دلیل نداشتن بیمه یا عدم دسترسی به مراکز درمانی، از خدمات بهداشتی کافی محروم هستند.

 

مشکلات آموزشی و فرهنگی

در زمینەی آموزش، کمبود مدارس مناسب، عدم وجود کتابخانه، سینما، آمفی‌تئاتر و امکانات آموزشی از مشکلات اصلی است. بسیاری از کودکان در این محله به دلیل مشکلات اقتصادی یا عدم دسترسی به مدارس، از تحصیلات کافی محروم هستند. از سوی دیگر، نبود امکانات برای فعالیت‌های ورزشی، فرهنگی و اجتماعی مناسب نیز باعث بروز آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی در بین جوانان و نوجوانان این محله شده است.

 

فاضلاب، زباله و نخاله

شهروندان ساکن دولت‌آباد در حوزەی خدمات شهری نسبت به وضعیت شبکه فاضلاب، جمع‌آوری زباله و نخاله و همچنین آسفالت کوچه و خیابان‌ها معترضند. در زمین‌های خالی حاشیەی این محله صدها تن نخاله به چشم می‌خورد که هر روز در حال افزایش است. در کنار آن انباشت زباله و بوی تعفن این زبالەها یکی دیگر از معضلات است.

یکی از شهروندان به نام آسیه ظهرابی در خصوص نگەداری از درختان، وضعیت کوچه و خیابان، فاضلاب و زباله می‌گوید: «من مدت یک سال است که مستٲجر هستم و در محلەی دولت‌آباد زندگی می‌کنم و ساکن کوچەی مدرسەی شهید اصلانی هستم. تاکنون هرچقدر به شهرداری تذکر دادەایم که به این درخت رسیدگی کنند و [با هرس کردن آن] کمی بار روی دوش آن را سبک کنیم، یا اینکه درمورد فضلاب خانەمان که گرفته تذکر دادەایم، اما به هیچ چیزی رسیدگی نمی‌کنند. ما ساکنان این محله چه در زمستان و چە در بهار برای دفع زباله و بوی فاضلاب دچار دردسر هستیم و مدام بوی فاضلاب می‌آید. به خاطر آسفالت کوچه و خیابان و خیلی مسائل دیگر دچار دردسر هستیم و رسیدگی نمی‌کنند. من برای حل مشکل فاضلاب خانەام با شرکتی تماس گرفتەام، پانصد هزار تومان هم به آنها پرداخت کردەام، آمدەاند توسط فنر برقی فاضلاب خانەام را باز کنند، الان هم باز نشده است».

ایجاد و بهبود زیرساخت‌های شهری نظیر خیابان‌ها، شبکه آب‌رسانی و برق‌رسانی و همچنین بهبود خدمات بهداشتی و درمانی ضروری است. این اقدامات می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی در این مناطق کمک کند. ارائەی کمک‌های مالی و تسهیلات اقتصادی به خانواده‌های کم‌درآمد، ایجاد فرصت‌های شغلی و ارتقای سطح آموزش و مهارت‌های شغلی می‌تواند به موجب کاهش فقر و بهبود وضعیت اقتصادی شود. همچنین بهبود دسترسی به آموزش و ایجاد فضاهای فرهنگی و تفریحی می‌تواند به کاهش مشکلات اجتماعی و فرهنگی در این محله یاری رساند. فراهم کردن امکانات آموزشی و حمایت از فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از بروز آسیب‌های اجتماعی داشته باشد. اما نهادهای حکومتی ذی‌ربط در هیچکدام از زمینەها پروژەی در دست اقدامی ندارند و انگار ارادەای برای بهبود وضعیت دولت‌آباد در کار نیست.