سارا محمدی

جوانرو- برتر پنداشتن فرزند پسر سنتی است با ریشه‌ در نابرابری جنسیتی و ذهنیت مردسالاری که در بسیاری از کشورها و به ویژه در جوامع سنتی رایج است. به احتمال زیاد برای تک تک افراد جامعه پیش آمده که شنیده‌ باشند، فلانی بیچاره فقط دختر دارد، اجاقش کور است و بعد از خودش نسلش منقطع می‌شود و پسری ندارد که نام خانوادگی‌اش را ادامه دهد، یا اینکه فلان مرد به خاطر پسردار شدن برای بار دوم و یا سوم ازدواج کرده است، یا اینکه زنی به خاطر دختردار شدن از سوی جامعه مورد انگ قرار گرفته است، تمامی این ذهنیت‌ها که نشأت گرفته از ذهنیت مردسالاری است، خشونت علیه زنان را افزایش می‌دهد و این ذهنیت را به نسل‌های آینده‌ی خود انتقال می‌دهند.

در رابطه با این موضوع با چند تن از زنانی که این مسائل و مشکلات را تجربه کرده‌اند، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.

عایشه محمدی، زنی ۴۵ ساله دارای دو فرزند دختر ١٨ ساله و ١٣ ساله است. وی که از نگاه‌های جامعه و ذهنیت مردسالاری که در تک تک افراد جامعه رسوخ پیدا کرده، زخم خورده و بیزار است، صحبت‌های خود را اینگونه آغاز کرد: «پسر، ادامه دهنده‌ی نسل است و مردی که پسر ندارد اجاقش کور است»؛ این نوع نگاه به جنسیت فرزند و برتری قائل شدن برای پسران، ریشه در نابرابری‌های جنسیتی و ذهنیت مردسالاری دارد. این ذهنیت که ریشه هزاران ساله دارد، از زمانی آغاز شد که رهبری زنان در جامعه از آنان گرفته و به مردان داده شد. مردانی که قدرت را از زنان که آفریننده‌ی بسیاری از دستاوردهای جامعه در طول تاریخ بوده‌اند، گرفتند و برای به حاشیه راندن زنان، این ذهنیت مردسالاری را رواج دادند.

وی در ادامه‌ی صحبت‌های خود با اشاره به اینکه باید ذهنیت مردسالاری در جامعه و نگاه‌های جامعه به این مورد تغییر یابد، گفت: همسرم هم همانند من داشتن فرزند دختر را عیب نمی‌داند و برای صحبت‌های کسانی که ادامه‌ی نسل را در داشتن فرزند پسر می‌بینند، ارزشی قائل نیست، اما در بعضی موارد نگاه‌ها، رفتارها و صحبت‌های مردم در زندگی‌ مشترکمان و در ذهن فرزندانمان تنش ایجاد می‌کند. من هیچگاه نمی‌گذارم این تفکر ذهن دخترانم را خدشه‌دار کند، من همیشه به دخترانم یاد داده‌ام که زن و مرد برابر هستند و هیچ تفاوتی باهم ندارند تا بتوانند این تفکر را به فرزندان خودشان هم انتقال دهند. ما زنان باید ذهنیت مردسالاری را که در تمامی سطوح جامعه و حتی زنان هم ریشه دوانده است، تغییر دهیم. چون تداوم ذهنیت مردسالاری در جامعه به سود مردان است، آن‌ها هیچ تلاشی برای تغییر آن انجام نخواهند داد، پس باید ما زنان از خودمان و فرزندانمان شروع کنیم و برابری جنسیت را به فرزندانمان آموزش دهیم.

عایشه محمدی در پایان صحبت‌های خود با اشاره به اینکه قصد ندارد به خاطر انگ جامعه دوباره باردار شود، گفت: من نه به خاطر انگ‌هایی که در جامعه به من زده می‌شود و نه به خاطر عزت نفس دخترهایم قصد دوباره باردار شدن و یا پسر آوردن را ندارم. نمی‌خواهم دخترهایم احساس شرمندگی کنند و این احساس در آن‌ها ایجاد شود که دختر از پسر پایین تر است و مادر و یا پدرشان به خاطر پسردار شدن دست به هر کاری می‌زنند و برای آن‌ها سرمشقی شوم که ذهنیت مردسالاری در جامعه را ادامه دهم و این ذهنیت را هم به آن‌ها القا کنم که آن‌ها از پسرها کمتر هستند.  

شهناز. م زنی ۶٠ ساله و مادر شش دختر است. ۵ دختر این زن که تمامی موهایش به سپیدی گراییده ازدواج کرده‌اند و تنها یکی از دخترهایش که ١٧ سال دارد، ازدواج نکرده است.

شهناز. م که در صحبت‌هایش غم بزرگی موج می‌زند، می‌گوید: تمام زندگی‌ام را با ضرب‌وشتم همسرم و نگاه‌های تحقیرآمیز او و اطرافیانم گذرانده‌ام. این زن میانسال که به گوشه‌ای خیره شده و اینگونه به نظر می‌رسد، گذشته‌ی خود را همانند فیلمی مرور می‌کند، می‌گوید: در سن ١۴ سالگی با مردی ٣٠ ساله ازدواج کردم. آن زمان‌ها دختران در انتخاب همسر هیچ اراده‌ای نداشتن و حتی با وجود تمامی مشکلات زندگی مشترک خانواده‌ام اجازه‌ی صحبت کردن هم به من نمی‌دادند. پس از به دنیا آمدن دختر سومم یسری، زندگی مشترکم به طور کامل تغییر کرد. همسرم که از صحبت‌های مردم و خانواده‌اش در مورد اینکه دختر ندارد، عصبانی می‌شد به محض برگشتن به خانه من را به باد کتک می‌گرفت، من هم به خاطر دخترهایم همه چیز را قبول می‌کردم، چون فکر می‌کردم صحبت‌های مردم درباره‌ی اینکه من یک زن دخترزا هستم، همه‌اش تقصیر من است. البته چند بار هم به خانه‌ی پدری‌ام برگشتم، اما پدر و مادرم که طلاق را عیب و عار می‌پنداشتند، دوباره من را نزد همسرم بر می‌گرداندند.

وی در ادامه گفت: بعد از آن سه بار دیگر باردار شدم و هر سه فرزند دیگرم هم دختر هستند. من دخترانم را خیلی دوست دارم و به نظر من هیچ تفاوتی بین دختر و پسر وجود ندارد. دخترانم من و پدرشان را خیلی دوست دارند، اما هنوز هم همسرم هر بار صحبت می‌کند، می‌گوید اجاق کور است. من هیچ وقت ضرب و شتم و آزارهایی که توسط همسرم به خاطر دختر دار شدن تحمل کردم و از یاد نمی‌برم. آخرین بار بعد از به دنیا آمدن دختر ششمم، به محض اینکه از بیمارستان مرخص شدم، با وجود آن همه ضعف و بی‌حالی، توسط همسرم به باد کتک گرفته شدم و ۵ دخترم که از ترس می‌لرزیدند در گوشه‌ی اتاق کز کرده بودند و شاهد آزار من بودند. همیشه به دخترهایم می‌گویم شما که شاهد این همه ظلم پدرتان(البته در اصل می‌توان گفت ظلم جامعه به زن) فرزندانتان را جوری تربیت کنید که فرقی بین دختر و پسر قائل نباشند. کاری کنید که آخرین زنی که به خاطر به دنیا آوردن فرزند دختر شاهد آزار و اذیتش بودید، مادرتان باشد.

آسیه. م  زنی ۴۴ ساله است که دو فرزند دختر دارد. آسیه با اشاره به وجود ذهنیت مردسالاری در جامعه‌ی کوردستان می‌گوید: گرایش زیادی برای پسر دار شدن در جامعه افزایش یافته است. من در اطراف و جامعه شاهد این هستم که زنانی که حتی برای اولین بار است باردار می‌شوند، به دنبال پسردار شدن هستند و برای این کار به پزشک مراجعه می‌کنند. تمامی این طرز فکرها، نشأت گرفته از ذهنیت مردسالاری در جامعه است. این موضوع در جامعه باید تغییر کند، چون اگر این موضوع تداوم یابد، شاهد افزایش خشونت علیه زنان خواهیم بود.

وی در ادامه‌ی صحبت‌های خود با اشاره به اینکه این طرز فکر که پسر ریشه خانواده است و ادامه دهنده‌ی نسل پدر که ریشه در ذهنیت مردسالاری دارد، باید تغییر کند، گفت: من و همسرم هیچ اعتقادی به این موضوع که پسر ادامه دهنده‌ی نسل پدر است نداریم و دخترهایمان را بیشتر از جانمان دوست داریم. اما گاهی از طرف اطرافیان و جامعه مورد آزار قرار می‌گیریم و من حتی از نزدیکترین افراد خانواده‌ی خودم و همسرم می‌شنوم که آخرش همسرت با زن دیگری ازدواج می‌کند چرا یک پسر برایش نمی‌آوری. حتی یک روز دخترم از یکی از عموهایش شنیده بود که پدرت برای چی ثروت جمع می‌کند، پدرت که پسر ندارد، وارثش باشد، آخرش همه‌ی ثروتش را برای دامادهایش می‌گذارد. دختر کوچکم که تنها ١٣ سال سن دارد، یک مدت افسرده شده بود و می‌گفت مادر کاش من پسر بودم، تا دیگران دیگر نتوانند به ما توهین کنند. اما من این را به فرزندانم گفته‌ام و می‌گویم دختر و پسر هیچ تفاوتی باهم ندارند. دختر و پسر برابرند. ما انسان‌ها خارج از جنسیت‌مان، دینمان، ملیتمان و.. باید انسان‌ باشیم. انسانیت بزرگترین تفاوت انسان‎ها است نه جنسیت و دین و مذهب و ملیتشان.‌