روشیل جونیور

سویدا- ورود داعش به حومه‌ی شرقی سویدا در سال ۲۰۱۸، عملی سازمان‌یافته و با هدف تحقیر مردم از طریق هدف قرار دادن زنان بود. به گفته منابع محلی، اکنون هیئت تحریر الشام همان سیاست خشونت‌آمیز را در روستاهای شرق سویدا اجرا می‌کند. این تاکتیک که پیش‌تر توسط داعش در مناطق مختلف از جمله علیه ایزدی‌های شنگال و زنان علوی به کار گرفته شده بود، اکنون دوباره زنان را به‌عنوان اهرم فشار هدف قرار داده است. منتقدان هشدار می‌دهند که تکرار این خشونت‌ها، نه تنها زندگی زنان بلکه ثبات اجتماعی منطقه را نیز تهدید می‌کند.

از همان لحظه اول حمله، زنان بیشترین میزان خشونت را تجربه و هدف مستقیم آدم‌ربایی و تهدید قرار گرفتند و زنان به ابزاری برای تحمیل شرایط و مذاکرات تبدیل شدند. خشونت علیه زنان سویدا تنها به آدم‌ربایی محدود نمی‌شد، بلکه شامل تحقیر عمدی، ترساندن، استفاده از تصاویر ربوده‌شدگان در تبلیغات و همچنین رنج‌های جسمی و روانی بود که در طول اسارت متحمل شدند.

 

سال ٢٠١٨؛ روزی که داعش وارد منطقه شبکی شد

صبح روز ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۸، داعش روستاهای المقرن شرقی، از جمله منطقه شبکی، را تصرف کرد و ده‌ها قربانی برجای گذاشت و حداقل ۳۶ زن و کودک را تنها از همین روستا ربود. تعدادی از ربوده‌شدگان مجبور شدند مسافت‌های طولانی در بیابان را طی کنند که منجر به مرگ یکی از آن‌ها شد، در حالی که دیگری به رگبار گلوله کشته شد. داعش همچنین تصاویر آنان را منتشر کرد تا ترس ایجاد کرده و نفوذ رسانه‌ای خود را نشان دهد.

سن ربوده‌شدگان بین ۱۸ تا ۶۰ سال بود، امری که این حادثه را به یک شوک واقعی برای جامعه تبدیل کرد و ترسی عمیق ایجاد کرد که سال‌ها ادامه یافت.

 

سال ۲۰۲۵؛ خاطره‌ای که دوباره باز شد

هفت سال پس از حمله داعش، سویداء در سال ۲۰۲۵ دوباره درد مشابهی را تجربه کرد. با حمله گروه هیئت تحریرالشام زنان سویدا برای بار دوم هدف حملات سازمان‌یافته از جمله آدم‌ربایی، قتل و از دست دادن فرزندانشان قرار گرفتند و همان ترس سال ٢٠١٨ را تجربه کردند.

رنج ساکنان سویدا با خروج داعش از منطقه پایان نیافت، چرا که روستاها هزینه اجتماعی و اقتصادی سنگینی پرداختند. بیش از ۳۶ روستا تقریباً به‌طور کامل خالی از سکنه شدند و خانواده‌ها، به‌ویژه زنان، مجبور شدند در خانه‌های مشترک با چندین خانواده زندگی کنند که منجر به نقض آشکار حریم خصوصی زنان و ایجاد بار روانی و اجتماعی سنگین بر آنان شد.

بسیاری از زنان خود را بی‌خانمان، بدون حریم خصوصی و ناتوان در محافظت از فرزندانشان یافتند و تحت فشار و ترس زندگی می‌کردند. زنان با خشونت مضاعفی از جمله خشونت شبه‌نظامیان، خشونت ناشی از آوارگی، و سپس خشونت جامعه که در بحران‌ها تمایل دارد بار سنگین‌تری بر دوش زنان بگذارد، مواجه شدند.

 

«درد شخصی و حافظه جمعی»

اما برای ساکنان سویدا، این خشونت جدید، ادامه جراحت سال ۲۰۱۸ است و همان‌طور که جهینه ثلیج جباعی توصیف می‌کند، این وضعیت نماد درد شخصی و حافظه جمعی جامعه است.

جهینه ثلیج جباعی، از اهالی روستای شبکی، روایت می‌کند که چگونه اعضای خانواده‌اش از جمله دو برادر، مادر و خواهر خود را در آن رویدادها از دست داده است، کسانی که تا آخرین لحظه از خانه و زمینشان دفاع کردند. او اشاره می‌کند که این حمله تنها متوجه روستا نبود، بلکه بخشی از یک کارزار گسترده‌تر بود که چندین روستا در بخش شرقی منطقه را دربر می‌گرفت.

او توضیح داد که داعش در آن زمان حدود ۲۹ دختر و نوجوان را از روستا ربود و تعدادی از زنان را در حادثه‌ای که تأثیر عمیقی بر جامعه محلی گذاشت و احساس خشم و ناتوانی را در میان اهالی برانگیخت، به قتل رساند. جهینه ثلیج جباعی می‌گوید وقایعی که اخیراً سویدا شاهد آن بوده است، خاطرات تراژدی‌های سال ۲۰۱۸ را با تمام قتل‌ها، آدم‌ربایی‌ها و ویرانی‌های ناشی از آن زنده کرده است.

رنج‌ و عذاب ساکنان سویدا تنها به تلفات انسانی محدود نماند؛ این حمله بسیاری از ساکنان را مجبور به آوارگی کرد و برخی یک یا دو سال نتوانستند به خانه‌های خود بازگردند. جهینه ثلیج جباعی تأکید می‌کند که اهالی عمدتاً به کشاورزی و دامداری وابسته‌اند، اما این حملات باعث از دست رفتن صدها رأس دام شد که منجر به خسارات اقتصادی سنگین گردید و فشار معیشتی را دوچندان کرد. او همچنین به عنوان یک کارمند چهار ماه حقوق دریافت نکرد و این موضوع بار مالی سنگینی بر او و بسیاری دیگر تحمیل کرد.

او به فاجعه مرگ خواهر دانشجوی خود که یک روز قبل از فارغ‌التحصیلی در خانه خانوادگی‌شان کشته شد، اشاره می‌کند و می‌پرسد: «به چه جرمی کشته شد؟» و داعش را به عنوان یک گروه جنایتکار توصیف می‌کند: «آن‌ها بین کوچک و بزرگ، تحصیل‌کرده و تحصیل‌نکرده تمایز قائل نمی‌شوند، آن‌ها قاتل هستند و هیچ واژه‌ای جز این نمی‌توان برایشان به کار برد.»

 

داستان‌هایی از استقامت و اراده

در دل این تاریکی، جهینه ثلیج جباعی داستان‌هایی استثنایی از استقامت و اراده را روایت می‌کند، از جمله داستان حنین الجباعی که شاهد کشته شدن مادر و خواهرانش در خانه‌شان بود. برای اجتناب از ربوده شدن، او خود را در یک مخزن آب انداخت و به شکلی معجزه‌آسا نجات یافت. با وجود از دست دادن کامل خانواده، حنین به قولی که به خود و روح آنان داده بود پایبند ماند و ادامه تحصیل داد؛ او امسال از دانشکده پزشکی فارغ‌التحصیل شد و با حمایت نزدیکان و مردم منطقه اکنون در حال تکمیل تخصص خود است.

او می‌گوید: «دارایی‌ها ممکن است جبران شوند، اما جان‌ها هرگز.» جهینه افزود: زخم‌های خانواده‌ها هنوز باز است و گورهای عزیزانشان گواه بزرگی این فاجعه است. با این وجود، زندگی با قدرت کسانی که باقی مانده‌اند، با تکیه بر آنچه از امید باقی مانده است، و با اراده خانواده‌هایی که با وجود تمام آنچه از دست داده‌اند، اجازه ندادند روحیه‌شان شکسته شود، ادامه دارد.

 

 

آدم‌ربایی، حاشیه‌نشینی و سرنوشت نامعلوم

ریمال الحمد نیز به وقایع رخ داده در شهر سویدا اشاره کرد و حمله اخیر در اواسط ژوئیه را با حوادث روستای شبکی در سال ۲۰۱۸ مرتبط دانست، که اثرات آن هنوز در حافظه محلی باقی مانده است.

وی با اشاره به اینکه حمله اخیر جهادی‌های هیئت تحریر الشام به سویدا شباهت‌‌های زیادی با حمله‌ سال ۲۰۱۸ داعش به روستاهای شرق سویدا، به ویژه روستای شبکی، دارد، تأکید ‌کرد که هر دو حمله با غافلگیری انجام شدند، تعداد زیادی کشته‌، مجروح و ربوده‌ شدند و هزاران خانواده آواره شدند.

ریمال الحمد افزود: عامل مشترک بین هر دو حمله، ورود مهاجمان با شعارهای مذهبی و تحریکات فرقه‌ای علیه اتنیک دروزی و دعوت به خشونت و نسل‌کشی بود. به گفته او، «این سخنرانی‌ها زخم‌های اجتماعی و روانی عمیقی بر جای گذاشت.»

وی با اشاره به اینکه حملات، چه در سال ۲۰۱۸ و چه در ۲۰۲۵، در شرایط پیچیده‌ای رخ داد که سازمان‌های مسلح و نهادهای نفوذدار در آن دخیل بودند، افزود: ساکنان سویدا به ویژه پس از «تحریکات فرقه‌ای» که همراه با حملات انجام شد، هنوز از تکرار سناریوهای مشابه واهمه دارند، توصیف می‌کند.

ریمال الحمد به ویژه‌ بر وضعیت زنان در جریان این رویدادها تأکید کرد و آن‌ها را «آسیب‌پذیرترین گروه» در چنین حملاتی دانست. او به زنان زیادی که در سال ۲۰۱۸ ربوده شدند و آزادی آنها پس از چند ماه مذاکره، حاصل شد، اشاره کرد و گفت: در حمله اواسط ژوئیه ۲۰۲۵ نیز، هم مردان و هم زنان هدف قرار گرفتند و تعدادی از زنان هنوز در شمار مفقودین قرار دارند، هرچند بخشی از آن‌ها آزاد شده‌اند. با این حال، اطلاعات مربوط به سرنوشت دیگر زنان هنوز نگران‌کننده و نامطمئن است.

ریمال الحمد در ادامه با اشاره به اینکه رویدادهای روستای شبکی در سال ۲۰۱۸ آغاز یک مرحله طولانی از خشونت بود که باعث ایجاد شکاف میان ساکنان سویدا و دولت شد. وقایع ژوئیه ۲۰۲۵ به ویژه با ادامه تنش و ترس از تکرار نقض حقوق، آثار روانی شدیدی بر گروه‌های مختلف جامعه بر جای گذاشته است.

او در پایان بر ضرورت وحدت در سویدا تأکید کرد و گفت که جامعه امروز «بیشتر از هر زمان دیگری در معرض دخالت‌های خارجی» است و همبستگی اجتماعی تنها ضامن امنیت در مواجهه با خطرات تشدید بحران به شمار می‌آید.