شیرین صالح

گرمیان- آنها مادر، همسر، مرکزیت اصلی مدیریت زندگی، کشاورزی و کشت و پرورش، مدیریت اختراع و آموزش و پرورش بودند. همواره در کار پیشگام بودند و با اینکه زندگی گذشته آسان نبود، اما این زنان به توانایی خود متکی بودند و در کمبود امکانات آثار خود را ساخته و خلق کردند. صنایع دستی قدیمی ساخته‌ی دست زنان هنوز در فرهنگ کوردی هویت داشته و به بخشی از تاریخ و فرهنگ زنان کورد بدل شده‌ است.

یکی از زنان با استعدادی که در گذشته توانایی زیادی در انجام کارهایش و کمک به مردم داشت «نجمه روبیتان»، زنی ۸۵ ساله است که در بین مردم روستایش به حاجی نجمه معروف است. او یکی از زنان توانمند گذشته بود که به خوبی کار خود را مدیریت کرده و به مردم یاری می‌رساند. او ۵۰ سال است در روستای بانیخان گرمیان زندگی می‌کند، طبق گفته‌ی خودش تا چند سال پیش در روستا به کشاورزی، دامپروری و بافندگی مشغول بوده است، اما اکنون به دلیل کهولت سن، دیگر قادر به فعالیت نیست.

حاجی نجمه تعریف می‌کند: «ابتدا در شهر زندگی می‌کردیم، به دلیل دشواری‌های زیاد در کشاورزی و زندگی به روستا نقل مکان کردیم. سبک زندگی قبلی‌ ما بسیار سخت و خسته‌کننده بود اما در عین حال خوشایند هم بود، زیرا روابط اجتماعی و معاشرت‌ها گرم‌تر بود. حالا با اینکه امکانات زیادی داریم، روابط اجتماعی به خاطر وسایل الکترونیکی کم‌رنگ شده است.»

 

صنایع دستی نجمه روبیتان اصیل و نماد کوردی دارند

 حاجی نجمه در مورد صنایع دستی‌اش و تجهیزاتی که قبلاً از آن‌ها استفاده می‌کرد صحبت کرد و گفت در گذشته به خاطر زیبایی‌اش به جای فرش استفاده می‌شد: «این قالیچە را ۴۰ سال پیش با دست خودم و تلاش خودم ساختم. از زمان جوانی تابحال از آن مراقبت کرده‌ام، از آسیاب دستی برای آسیاب کردن غلات استفاده می‌کردیم و بعد با آن غذا درست می‌کردیم. تنها مال من نبود، بلکە عمومی بود و به مردم روستا می‌دادم که از آن استفاده کنند. خوراکی‌هایی کە با این آسیاب دستی  درست می‌کردیم خوشمزه‌تر و معطرتر از خوراکی‌های ماشینی فعلی بود.

 نجمه روبیتان در مورد طنابی که با دست خودش بافته بود گفت: «از موی بز طناب درست می‌کردیم و برای جمع آوری علف برای دام‌ها از آن استفاده می‌کردیم و از الک برای تفکیک ساقەی غلات استفادە می‌شد و غلات را برای آسیاب آمادە می‌کردیم. وقتی کشاورزان برای ما کار می‌کردند، ما زنان غذا درست می‌کردیم و در قابلمەهایی مخصوص برای آنها می‌بردیم.»

او همچنین در مورد صندقچەهای قدیمی صحبت کرد که در گذشته برای نگەداری لباس از آن استفاده می‌کردند، اکنون نیز خود صندوقچەای قدیمی دارد که هیزە (خیک روغن) در آن گذاشته بود. خیک یا هیزە از پوست گوسفند ساخته شده و در آن روغن حیوانی نگه‌داری می‌شود.

 

«در گذشته مردم با همکاری هم فعالیت می‌کردند»

نجمه روبیتان می گوید: «استفاده از تجهیزات قدیمی اگرچه دشوار بود، اما لذت‌بخش بود. وسایل امروزی با اینکه راحتی‌بخش است، اما استفاده از آن خوشایند نیست. قبلا با همکاری یکدیگر کار می‌کردیم. در طول تابستان در گل و لای گندم و جو برداشت می‌کردیم و بدون گرفتن پول به یکدیگر کمک می‌کردیم، اما اکنون همیاری از بین رفته و کسی بدون پول به کسی کمک نمی‌کند.»