اهمیت همکاری مهدکودک‌ها با خانوادهها
مهدهای کودک و مراکز نگهداری از کودکان، نهادهایی اجتماعی-آموزشی محسوب می‌شوند که کودکان در رده سنی یک تا پنج سال را در خود جای می‌دهند. این مراکز محلی برای انجام فعالیت‌های گوناگون آموزشی و سرگرم‌کننده برای کودکان فراهم می‌آورند.
إخلاص الحمرونی
تونس - در سال‌های اخیر، مهدهای کودک در تونس مورد توجه بیشتری قرار گرفته‌اند و وظایف آنها در زمینه تربیت همه‌جانبه کودکان و مراقبت از سلامت روانی و جسمی آنان، با توجه به حضور طولانی مدت والدین و به ویژه مادران شاغل خارج از منزل، افزایش یافته است. این مهدها در انجام وظایف خود با محیط خانواده نیز همکاری دارند.
کوثر محمدی، مدیر یکی از مهدهای کودک تأسیس شده در سال ۲۰۱۷ می‌گوید: علی‌رغم حضور طولانی‌مدت کودکان در مهد (از ساعت ۷ صبح تا حدود ۷ شب)، هیچ مشکلی در تعامل با کودکان وجود نداشته و در جبران غیبت مادران شاغلی که یک روز کامل را دور از خانه سپری می‌کنند نیز با دشواری روبرو نشده است. مشاهده کردیم که این مرکز تلاش می‌کند تا بخش قابل توجهی از محبت و عاطفه مادر را جبران نماید. از والدین و به ویژه مادران تقاضا داریم که هنگام بازگشت فرزندشان به منزل در شب، مقداری از وقت خود را به بازی و نوازش او اختصاص دهند تا جای خالی مادر کمتر احساس شود؛ نه اینکه برای سرو شام و خواباندن زودهنگام او شتاب کنند.
مدیر این مهد کودک افزود: ما تلاش می‌کنیم تا در کنار آموزش و تربیت کودکان، نقش مادر را نیز تا حد امکان جبران نماییم و همچنین اخلاق و رفتار صحیح را به آنها بیاموزیم؛ زیرا تعامل با تعداد زیادی کودک ممکن است باعث فراگیری رفتارهای نامناسبی از سوی آنها شود. در این صورت، نقش ما هدایت و آموزش صحیح رفتار به کودکان است.
نوره عثمانی، یک کارمند و مادر دو فرزند، از نقش مهدهای کودک امروزی که وظیفه پرورش، تربیت و آموزش کودکان را برعهده دارند، قدردانی می‌کند. اما همان‌طور که نورە عثمانی تأکید دارد، نقش خانواده در مراقبت و توجه به کودک همچنان از اهمیت بسیار بالاتری برخوردار است.
نورەعثمانی توضیح می‌دهد: امروزه کودکان بخش عمده‌ای از روز را در مهد یا پیش‌دبستانی سپری می‌کنند و مربیان این مراکز مسئولیت آموزش و ارتقای مهارت‌های آنها را برعهده دارند. با این حال، کودکان همواره نیازمند محبت والدین و به ویژه مادر هستند. از این رو، والدین در پایان هفته سعی کنند با بازی، نوازش و بررسی درس‌های فرزندان، جبران غیبت خود در طول هفته را به عمل آورند.
وی معتقد است مهدهای کودک دارای مسئولیت مشترکی با مادران در قبال کودکان هستند. ایشان می‌گوید: در تونس امروزی زنان نقش‌ها و وظایف گوناگونی برعهده گرفته‌اند و به دنبال استقلال مالی، خارج از منزل مشغول به کار شده‌اند که تا حدودی هم موفق بوده‌اند. با این حال، نقش آنها به عنوان سرپرست خانه و مادر در پرورش و حمایت عاطفی-معنوی و همچنین تربیت فرزندان بسیار حائز اهمیت است و نباید مسئولیت فرزندان را به این نهادهای آموزشی واگذار کرد.
خانواده محور اصلی تربیت، مهدکودک نقش مکمل
با توجه به حساسیت و جنبه روان‌شناختی این موضوع، آگاهی از دیدگاه متخصصان حائز اهمیت است. ایناس بن سلیمه، روان‌شناس، می‌گوید: سه سال اول زندگی، بحرانی‌ترین سال‌ها برای رشد شخصیت کودک در چارچوب یک خانواده متعادل است تا بتوان با بازی، ارتباط و آموزش مهارت‌های پایه مانند استقلال، اعتماد به نفس و تعامل اجتماعی را بە کودک آموزش داد.
او توضیح می‌دهد: پس از سه سالگی، مرحله پیش‌دبستانی فرا می‌رسد که کودک معمولاً آن را در کنار دوستانش در مهد می‌گذراند و مهارت‌های پایه جدیدی از جمله مهارت‌های آموزشی، اجتماعی و عاطفی کسب می‌کند. با این حال، حضور کودک در این مراکز جایگزین جنبه خانوادگی نمی‌شود.
ایناس بن سلیمه معتقد است در این مرحله، کودک هر دو والد به ویژه مادر را الگویی والا تلقی می‌کند و خانواده را به مثابه پناهگاهی امن می‌بیند؛ چرا که آنها او را برای ورود به مهد کودک آماده کرده‌اند. اما اگر خانواده از نقش خود غافل شود و مسئولیت را به مربیان واگذار کند، آنها نمی‌توانند چنین نقشی را ایفا کنند؛ زیرا هر مربی مسئولیت ۱۵ تا ۲۰ کودک را برعهده دارد و تنها به جنبه‌های آموزشی مثل یاددادن رنگ‌ها و اعداد می‌پردازد.
ایناس بن سلیمه خاطرنشان می‌کند اقامت یک روز کامل برای کودک خردسال در مهد زمان طولانی‌ای است؛ بنابراین باید به صورت مرحله‌ای عمل کرده و کودک را از لحاظ روانی آماده نموده و به اهمیت حضور در مهد و آشنایی با دوستان جدید و یادگیری مهارت‌های نو آگاه کرد. همچنین مادر باید در عصرها با کودک گفت‌وگو نموده و از جزئیات روز او مطلع شده و رفتارش را رصد کرده و مهارت‌های پایه مثل استقلال در خواب و غذا خوردن را به او آموزش دهد.
با توجه به نظرات ارائه شده می‌توان چنین استنباط کرد که نقش مهدهای کودک مکمل نقش مادر است نه جایگزین آن. بنابراین خانوادهها نباید مسئولیت تربیت و آموزش فرزندانشان را صرفاً بر عهدەی این مراکز بگذارند. در غیر این صورت، احتمال دارد در آینده شاهد رفتارهای نامناسب یا کاستی‌هایی در مهارت‌های فرزندانشان باشند که موجب پشیمانی خواهد شد.
واقعیت مؤسسات کودکان در تونس
تعداد زیادی مهدکودک در تونس و در استان‌های مختلف وجود دارد که عبارتند از:
۵۵۵ مؤسسه در استان تونس، ۵١٧ مؤسسه در استان صفاقس،۴٠۵ مؤسسه در استان سوسه، ۴٠٠ مؤسسه در استان نابل، ٣٨٣ مؤسسه در استان مدنین، ٣٧٨ مؤسسه در استان المنستیر، ٣٧٢ مؤسسه در استان بن عروس، ٣٣٧ مؤسسه در استان آریانه، ٢٩۵ مؤسسه در استان بنزرت، ٢۶٢ مؤسسه در استان قابس، ٢٢٨ مؤسسه در استان قیروان، ٢٠٧ مؤسسه در استان سیدی بوزید، ٢٠۶ مؤسسه در استان قفصه، ١٨۵ مؤسسه در استان قصرین، ١٧٨ مؤسسه در استان منوبه، ١۶٨ مؤسسه در استان مهدیه، ١۶٨ مؤسسه در استان باجه، ١۵۵ مؤسسه در استان قبلی، ١٣٩ مؤسسه در استان جندوبه، ١٠١ مؤسسه در استان توزر، ٨٩ مؤسسه در استان زغوان، ٨۵ مؤسسه در استان کاف،٨١مؤسسه در استان سلیانه،۶۵ مؤسسه در استان تطاوین.
طی سال‌های اخیر، بخش مهدهای کودک در تونس دچار آشفتگی شدیدی شده است. علت اصلی آن، گسترش تعداد قابل توجهی مهد کودک غیرمجاز و غیراستاندارد است که با کمبود نیروی متخصص و آموزش‌دیده مواجهند. بر اساس آمار سال ۲۰۲۱، ۵۷.۸ درصد کارکنان این مراکز، آموزش‌های لازم را ندیده‌اند. دلایل این امر عبارتند از: محدودیت در برگزاری دوره‌های تخصصی و عدم تعهد مالکان مهدها برای به‌روزرسانی مهارت‌های کارکنان میباشد. این مسئله منجر به بروز حوادث ناگواری همچون ضرب و شتم، سوءاستفاده و حتی تجاوز به کودکان در برخی مهدها شده است.
کارشناسان این حوزه، علت این وضعیت را بی‌توجهی دولت به بخش مهدهای کودک می‌دانند که شامل موارد زیر است:
کمبود بودجه، عدم گنجاندن مهدها در برنامه‌های اصلاحی ،بی‌تفاوتی وزارت زنان، کودکان و سالمندان در برخورد با معضل مهدهای غیرمجاز.
