HENAN HARIT

Fas – Mücadele ile birçok kazanım elde eden Faslı kadınlar, haklarını ve toplumdaki konumlarını geliştirmek için birçok çalışmaya da imza attı. Aile Kanunu’nun kabul edilmesini sağlayan kadınlar, kanundaki bazı hükümlerin değişmesine yönelik taleplerini de kabul ettirdi. Her yıl 10 Ekim “Faslı Kadınların Ulusal Günü” olarak kutlanıyor. Bu güne ilişkin sorularımızı yanıtlayan Kadın Formu Köprüleri Derneği Başkanı Omayma Achour, kadın hakları ve cinsiyet eşitliği konularına dikkat çekti.

Faslı kadınlar her yıl 10 Ekim'de Ulusal Kadınlar Günü'nü kutluyor. Bugünün sizin için anlamı nedir?

10 Ekim “Faslı Kadınların Ulusal Günü” Faslı kadınlar için önemli bir gün diyebiliriz. Faslı kadınların kazanımlarını ve taleplerini aydınlatmak için özellikle temel bir istasyon olarak kabul edilir. Aile Yasası'nın çıkarılmasıyla birlikte, ailenin yönetiminde eşler arasında eşitlik ilkesini de içeren bir yasanın (2004 yılında Fas Parlamentosu tarafından kurulan) olduğu görüldü. Kanun özellikle kadınları korumak ve çocukların haklarını garanti altına almak ve böylece bir bütün olarak aileyi korumak için getirildi. Bugün 2021 yılındayız. Bunun kabulünün üzerinden 17 yıl geçti.

Fas’ta yaşanan değişimlerde Faslı kadınların durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Kadınlar, kadın hareketleri ve örgütleriyle mücadele ederek ilerleme ve kazanımlar elde etmişlerdir. Kadınların hakları korumadır ve her türlü ayrımcılığa karşı mücadele etmektir. Faslı kadınlar, güçlü kadınlardır. Kadın hareketi, hakların geliştirilmesi konusunun toplumsal bir mesele olduğu inancındadır. Hukukçular olarak istediğimizi elde etmek ve haklarımızı geliştirmek için mücadele ediyoruz. Dünyadaki çoğu kadın gibi Faslı kadınlar da koronadan etkilendi ve ülkenin karşı karşıya olduğu tüm sosyal, ekonomik ve sağlık sorunları sınavından geçti. Eğitim, tıp, kamu yönetimi, özel sektör, kamu yönetimi ve milli güvenlik gibi derslerden kolektif bir şekilde öncü oldular.

Fas’taki feminist hareketler yıllardır kadınların haklarını elde etmek için çalışıyorlar. Peki eşitlik ve kadınların güçlendirilmesi bakımından elde ettikleri kazanımlar nelerdir?

Geçtiğimiz on yılda Fas, evrensel insan hakları ilkelerini bütünleştirmek için çok sayıda yargı çalıştayı düzenledi. Son yıllarda, pozitif ayrımcılık çağrısı yapan eşitlik ilkesinin etkinleştirilmesine yönelik kadınların temsilini artırmak için seçimle ilgili yasalarda bir dizi değişiklik yapılmıştır. 2030’a kadar eşitliğe adım adım yaklaşmayı başarı olarak kabul ediyoruz. Aynı zamanda kadınları aday olmaya teşvik etti ve Fas siyasi arenasında siyasi temsillerini artırmayı başardılar ve yeni hükümet buna en güzel örneğidir. Çünkü 24 bakanlıktan oluşan hükümette kadınlar 7 kilit bakanlığa sahip oldu. Yüzde 30’u temsil eden ekonomi, sağlık, sosyal koruma, savunma, yerleşim, turizm,  enerji gibi yerlerde yer aldılar. Bence bu çok önemli ve gözle görünür bir gelişmedir. Çünkü kadınlar önemli ve stratejik olarak önemli bakanlıklar elde ettiler. Örneğin Fas tarihinde ilk kez Ekonomi ve Maliye Bakanlığı kadınlara emanet. Bu aynı zamanda kadının statüsünü gösteriyor.

Sizce kadınların toplumdaki performansının artmasını engelleyen zorluklar nelerdir?

Küresel sorunlar ve engeller her yerde aynı. Kadına yönelik şiddette bu kapsamda dünyanın her yerinde var. Ancak şunu belirtmek gerekir ki; özellikle pandemi ile birlikte bu sorunlar daha da arttı ve bundan da en çok kadınlar etkilendi. Fas Kadınları Formu Köprüleri Derneği bugün koalisyonun bir üyesidir. Seçimlerle ilgili değişiklikler ve hukukta eşitlik ilkesinin birleşmesini prensibine ilişkin beyaz bir belge sunduk. Ayrıca kanunda sosyal ve ekonomik haklar ile ilgili bölümde eşitlik ilkesinin uygulanmasına yönelik de bir belge sunduk.  Anayasanın kabulünden sonra 20 yıl geçmesine rağmen hala eşitlik ilkesi konusunda büyük zorluklar ortaya çıkmaktadır.

Sizce Faslı kadınların bugün neye ihtiyacı var?

Bir insan hakları savunucusu olarak, ortak çabalarla daha fazlasının başarılabileceğine inanıyorum. Bugün kamuoyu Fas’ta sivil toplum örgütlerinin, ayrımcılık olmaksızın tüm vatandaşlar için eşitlik, adil ve demokratik bir toplum inşasına katılmaya çalışan teşvik edici ve savunucu bir güç olarak oynadığı rolün önemine inanmaktadır. Kuşkusuz kadınların başarılarının, yol ve çalışmalarının devamı için sosyal, siyasal, ekonomik ve kültürel haklara eşit erişimin olması gerekir. Elbette eşitlik ve cinsiyet eşitliğine dayalı genel politikalarına da ihtiyacımız var.

17 yıl sonra Aile Kanunu’nun Faslı kadınlara adalet getirdiğini düşünüyor musunuz?

Kadının, çocuğun ve ailenin korunmasına ilişkin Aile Kanunu getirildi. Her olumlu bir kanun kendisiyle birlikte eksiklikler de getiriyor. 17 yıl sonra, kimi kod ve kanunları yenilemeye ihtiyaç olduğunu gördük. Çünkü toplum derin kültürel dönüşümler geçiriyor. Ulusal yasaların anayasa ruhuyla uyumlu hale getirilmesine de önem verilmelidir. Kanunun çocuk yaşta evliliğin önünü açan aynı zamanda toplumsal çatışmalar yaratan, ailenin parçalanmasına ve toplumsal ilişkilerde psikolojik rahatsızlıklara yol açan 20 ve 21’inci maddelerinin acilen değiştirilmesi gerekiyor. Bu yüzden yasayı güncellemenin zamanı gelmiştir.

Faslı kadınların siyasi kararlara katılım konusundaki başarılarının yeterli olduğuna inanıyor musunuz ve kadınların koşulları iyileşmeye başladı diyebilir miyiz?

Özellikle 8 Eylül'de gerçekleşen ve yeni bir kadın gücünün ortaya çıkmasına neden olan seçimler olmak üzere, kadınların karar alma organlarına katılım konusunda kendilerine yer edindiğini inkar edemeyiz. Şu ana kadar nihai sonuçları bekliyorduk. Ancak eşitlik ilkesinin etkinleştirilmesinin genel işler yönetimi ile kadınların toplanmasıyla birlikte yapılması gerekir. Bu seçimlerde şehirlerde ve köylerde genç kadın liderler ortaya çıktı. Kendilerine başarılar ve olumlu sonuçlar diliyoruz. Fas’ın en büyük üç şehri Rabat, Dar El-Beyda ve Marakeş'te kadınlar belediye başkanlığı görevini yürütüyor. Guelmim-Oued Noun bölgesinde ikinci dönem için yeniden bir kadın seçildi. Yeni hükümette kadınların üçte birinin verilmesi, sürdürülebilir kalkınma için 2030 gündeminin hedef ve işaretleri doğrultusunda eşitliğin sağlanmasının önünü açmak anlamına geliyor.

Son olarak Faslı kadınlara iletmek istediğiniz bir mesajınız var mı?

Kazanımlarını korusunlar. Mücadelelerini, ısrarlarını ve çalışmalarını sürdürsünler. Amaçlarından vazgeçmesinler.