NAZIHA BOUSSIDI

Tunus- Tunus’ta 17 Aralık 2022 tarihinde gerçekleşen genel seçimlerin ilk turunda 3'ü kadın 23 aday Meclis’e girebildi. 131 seçim bölgesinde ikinci tur seçimleri ise 29 Ocak 2023 tarihinde yapılacak. Tunuslu Kadın Seçmenler Derneği Başkanı Türkiye Benkhader, milletvekili seçimlerinin ilk turunda sadece 3 kadının meclise girebildiğini, ikinci turda ise 38 kadın için oylamanın yapılacağını belirtti. Türkiye Benkhader, ajansımızın sorularını yanıtlayarak Tunuslu kadınların içinde bulunduğu koşulları, siyasi ve diğer alanlardaki kazanımlarının geldiği noktayı değerlendirdi.

Kadın adaylarla birlikte çalıştılar

Tunuslu Kadın Seçmenler Derneği, kuruluşundan bu yana Tunus'taki siyaset sahnesine nasıl katkıda bulundu ya da bulunuyor?

2011 yılından bu yana Kurucu Meclis ile birlikte kadın haklarının anayasallaştırılması, eşitliğin seçim listelerine dahil edilmesi ve siyasi söylemin cinsiyetsizleştirilmesi için savunuculuk kampanyaları yürütüyoruz.

2014 yılında seçimleri toplumsal cinsiyet perspektifinden takip ederek seçmen ve aday olarak kadınlara yönelik tüm siyasi şiddet vakalarını belgeledik. Bağımsız Yüksek Seçim Kurumu'na, birbirini izleyen hükümetlere ve Meclis’e raporumuzu sunduk. İnsanlar siyasi şiddeti dikkate almalı ve buna karşı düzenlemeleri seçim yasasına dahil etmelidir.

Öte yandan 2014 milletvekili seçimlerine aday olan kadınlara birçok eksende eğitim ve farkındalık çalışmaları ile eşlik ettik. 2019 milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ise 4 kadın çalışmalarda vardı ve bu kadınlar da milletvekili oldular.

2018 belediye seçimleri sırasında ise listelerde yatay eşitliğin yer alması için savunuculuk kampanyaları yürüttük. Bu sayede Büyük Tunus, Jendouba, Nabeul ve Medenin olmak üzere dört ilde 37 belediye meclis üyesi kadın seçilebildi.

Tunus’ta yatay eşitlik içeren yasa kadınların yüzde 47'sinin danışman olmasına, ancak karşılığında yalnızca yüzde 20'sinin belediye başkanı olmasına olanak tanıdı. Kadınların seçim listelerine başkanlık etmesi büyük önem taşıyor. Bu, seçim listelerindeki yatay ve dikey eşitlikle çelişiyor. Belediye başkanı olmak istediğini ifade eden kadınların, siyasi ve maddi zorluklarla mücadele etmek zorunda kaldığını gördük. Tunus, yasalarında siyasi şiddeti suç sayan ilk Afrika Arap ülkesi. Ancak bu yasa fiilen sahada uygulanmamaktadır. Tunus'un kadınlar lehine birçok yasası ve kazanımı var. Başta seçim listelerinde eşitlik sağlayan 2. Cumhuriyet Anayasası olmak üzere birçok uluslararası sözleşme de mevcut. Kadına yönelik her türlü şiddetle mücadele edecek bir yasamız var ama kanunların uygulanmaması sorunu devam ediyor.

Adaylık için engelleri aştılar

Milletvekili seçimlerinin ilk turuna kadınların katılım oranının zayıf olmasına yol açan engeller nelerdir?

Dernek olarak olarak 25 Temmuz 2022 öncesinde Halkın Temsilcileri Meclisi ve partilerle liste başkanlığına yatay eşitliğin dahil edilmesi için çeşitli savunuculuk kampanyaları yürüttük. 55 Sayılı Kararname ile seçim listelerinde eşitlik ve kamu finansmanı kaldırıldı; üstelik adaylık için 400 imza şartı getirildi. Bu durum kadınların adaylığını daha da sınırlandırdı. 29 Ocak'ta yapılacak ikinci tur seçimlerinde 38 kadın için sandığa gidilecek. İlk turda sadece 3 kadının meclise girebildi. Bu anlamda bu kararnamenin ve milletvekili seçimlerinin ilk turunda ulaşılan sonucun yeniden gözden geçirilmesine ihtiyaç var.

Ortaya çıkan bu son tablo ile bir sonraki Temsilciler Meclisi'nin tamamen erkek olacağını düşünüyoruz. Önümüzdeki milletvekili seçimlerinde kadınlar açısından başarı oranı yüzde 15'i geçmeyecektir. Dernek olarak aday statüsündeki kadınlara eğitimler verdik. Onları seçimlere hazırlamak için çalışmalar yürüttük.  Kadınların adaylığı için 400 imza toplanması kolay olmadı. Burada maddi imkanlar da önemli rol oynadı çünkü kadınların genellikle bu imkanları çok sınırlı. Hem 400 imza hem de ekonomik sıkıntılar kadınların önündeki en büyük engeller arasından sayıldı. Kadınların seçimlerdeki durumuna ekonomik sıkıntı nedeniyle kampanyaların zayıflığı etkili oldu.  

‘Hedefimiz kadınların ön planda olması’

Kadın sorunlarıyla ilgilenen bir dernek olarak, kadınların maruz kaldığı tehlikelerle nasıl yüzleşilir?

Kadınların siyasal ve kamusal hayata katılımlarında karşılaştıkları tehlikeyle yüzleşmek için sivil toplum olarak feminist dinamizm olan feminist ittifaka katıldık. Kadınların sosyal ve siyasi hakları ve 55 sayılı Kararname'nin gözden geçirilmesini istedik. 2011'den bu yana birçok kadının karar verici pozisyona ulaşmasını sağladık. Tunus, kadın hakları alanında her zaman öncü olmuştur. Ancak şu anda kadınların varlığının, siyasi ve sosyal hayata katılımının azalmasıyla ilgili endişelerimiz var.

Müdahale etmeden aktif ve etkili bir demokrasiden bahsetmek mümkün değil. Onun için bu anlamda çalışmalar yapıyoruz. Tunuslu Seçmenler Derneği olarak kadın liderleri motive etmek için sürekli iletişim halinde olacağız. Çünkü sivil toplumda birçok kadın lider, bağımsız, sendikacı ve aktivist var. Ama öte yandan kadınların temel kazanımlarını sınırlayanın yasalar olduğunu da görüyoruz.

Dernek olarak bundan sonra da kadınların karar verici konumlarda, kamusal ve toplumsal yaşamda yer alma haklarını geliştirebilmeleri için mevzuatların revizyonları için çalışacağız. Derneklerin, sivil toplumun etkilerinin ve öneminin farkındayız. Politik veya ideolojik yönelimleri ne olursa olsun, her düzeyde kadınla iletişim halindeyiz. Hedefimiz her zaman kadınların ön planda olması ve karar verme pozisyonlarında yer almalarını sağlamaktır.

Dernek, kadın sorunlarını savunmak için ortak eylemlere ne kadar açık?

Tunuslu Kadın Seçmenler Derneği olarak kadın liderlerin yeteneklerini desteklemek çerçevesinde çalışmalarımız devam ediyor. Kanada Federasyonlar Forumu ile olumlu değişim için kadın liderlerin kapasitelerini güçlendirmeyi amaçlayan bir projemiz var. Ayrıca Oxfam ile dijital alanın nasıl korunacağı, yasal ve dijital koruma mekanizmaları ile derneklerin faaliyetlerini ve hedeflerini nasıl finanse edeceği ile ilgili bir projemiz de var.

‘Kadınların seslerini duyurabilmeleri için çalışıyoruz’

Derneğin karşılaştığı ve amaçlarına ulaşmasını engelleyen zorluklar nelerdir?

Dernek olarak bizi motive eden şey, kadın liderlerin faaliyetlerini ve yollarına devam etme kararlılığını sürdürmeleri. Kadınların her zaman eğitim kursları istediğini ve yaptığımız tüm kurslara katılmak istediklerini görüyoruz. Kadınların medya alanında aktif olmaları, seslerini duyurabilmeleri için çalışıyoruz. Dernek olarak bu bizim görevimiz.

Her Tunuslu kadın ulusal, siyasi ve sosyal meselelerle ilgilenir. Her bir kadının önlerinde engeller olduğunu ve zor şartlar altında yaşadıklarını biliyoruz. Zor durumda yaşayanlar, haklarını kaybedenler, şiddet görenler var. Bu alanda da özellikle şiddetin son bulması için çalışma ve çağrılarımız var.

Faaliyetlerinizle hangi segmentleri hedefliyorsunuz?

Kadın lider derken sadece seçkinleri hedef almayı kastetmiyoruz ama her kadının kendi alanında, ister siyasi alanda, ister sosyal alanda, lider ve aktör olduğunu düşünüyoruz. Tunuslu kadınlar bir bütün olarak bizim için birbirinin tamamlayıcısıdır. Belli bir düzeyde bir kadından bahsetmek mümkün değil.  Çünkü ister marjinal sektördeki kadın sorunlarıyla ilgilenen siyasi kadınlar olsun, ister tarım sektöründe olsun, kayıt dışı işlerde çalışan kadınlar olsun, hepimiz birbirimizi tamamlıyoruz. Tunuslu kadınlar ve erkekler arasında her alanda adalet ve eşitliği sağlayan feminist bir dinamik yaratmak için bir grup kadın entegre edilmiştir.

Kadınları kamuda aktif olmaktan alıkoyan zorluklar nelerdir?

Kadınlar, ister kamusal yaşamda ister siyasi yaşamda olsun, özlemlerini gerçekleştirmelerini ve etkili olmalarını engelleyen bir dizi zorlukla karşı karşıya kalıyor. Birincisi, toplumumuzda hâlâ yaygın olan eril zihniyet ve ayrıca hala uygulanmayan yasalar ve mevzuat var. Kadınlara yönelik ekonomik şiddette söz konusu. Ekonomik hayatta etkili olabilmek için dernek olarak mirasta eşitliğin gerekliliğini talep ettik. Çünkü eşitlik kadınların yanı sıra tarım işçileri arasında da yoksulluk oranını azaltıyor. Gençler için iş imkanları sağlanmalı ve düzensiz göçün önü alınmalı.