HANAN HARITE

Fas – Tüm ülkelerde parlamentodaki kadınların oranı artış gösterse de hala kadınların siyasete katılımına yönelik engeller sürüyor. Fas da bu ülkelerden biri. Faslı siyasetçi Kabira Shater, siyasi partilerde kadınların varlığının ortaya çıkması gerektiğinin önemine vurgu yaparak, toplumsal gerçekliğin varoluşsal sürecinin kadınların parti merdiveninde ilerlemesini engellediğine işaret etti. Ajansımızın sorularını yanıtlayan Kabira Shater, ilerici, solcu ve milliyetçi ideolojileri değerlendirdi.

Sizce neden Fas'ta siyasi partilerin yönetimini kadınlar henüz devralmadı?

Kadınların siyasi partilerdeki varlığı tesis edilmelidir. Çünkü kadınlar toplumun yarısıdır ve toplumsal gerçekliğin varoluşsal sürecindeki nesnel ve öznel koşulların gecikmesi kadınların parti basamaklarında ilerlemesini engeller.

Faktörler bir topluluktan diğerine dağıtılır; Fas'ta kadınlar, direniş hareketiyle etkileşime girdiler, direniş savaşçılarına sahnenin tüm gereksinimlerini sağladılar, silahları transfer ettiler ve çeşitli taraflar arasında iletişimi organize ettiler. 40'lı yıllarda daha iyi bir yarını dört gözle beklediler ve taleplerini dile getirdiler. Faslı Kadınların İlerici Birliği bir işçi sendikasında örgütlendi. O dönemde talepleri eğitim ve üreme sağlığına odaklandı ve çok eşliliği kınadılar. Bu talepler önemli bir rol oynadı ve literatürleri bunu kanıtlıyor.

Bununla birlikte, bu partilerin örgütsel yapılarında büyük bir kadın eksikliğini fark ediyoruz ve bu, yerel ofislerin liderliğinde veya ulusal konseyler ve siyasi ofislerdeki mevcudiyette açıkça görülüyor. İdari partilere veya devlet dairelerine kadar uzanan şey, vatan mensubiyeti elde eden kadınların sayısındaki artışa rağmen gerektiğinde başvurulacak bir rakam olarak kaldı.

Kadın temsiline mecbur bırakıldılar

Yüzde 20'yi geçmeyen bir oranın varlığına gelince, son zamanlarda çıkarılan siyasi partiler kanununun onları asgari düzeyde kadın temsiline mecbur bırakma koşullarıyla ilgili bir konudur. Buzları kırmanın ve onları bir şekilde çevredeki verilerden etkilenerek daha geniş bir şekilde meşgul olmaya motive etmenin önemli bir adım olduğunu düşünüyorum. Bu da beni "Tamagrabit" olarak adlandırılan iç içe geçmiş zihniyeti güçlü bir şekilde eleştirmeme neden oluyor. Bu terim, kadınların işgalcilere, zorbalığa ve adaletsizliğe göğüs gerdiği Atlas Dağları'nda, kırlarda ve ovalarda kadınların liderliğini gölgeledi.

Partizan gerçeklik, kadın mücadelesinin ivme kazanmasıyla birlikte kadın gücünün kısıtlanmasını dayatıyor bize. Hatta kadınları parti sisteminin dışında kalmaya zorlayan, siyasi temsiliyetlerini engelleyen, yani meselenin kadınlarınkinden daha karmaşık olduğu anlamına gelen eril bir ideoloji var. Siyasi dünyaya olan ilgi ve 1962'den beri partilerin seçmen rolünün pekişmesiyle birlikte kadınlar sadece seçim kağıdı haline geldi. Daha da kötüsü, aralarında cehaletin yaygın olması, ülkede birbirini izleyen hükümetleri rahatlattı ancak sivil toplumun ve insan haklarının gelişmesi, yetmişler kuşağını bu yüksek duvarları yıkmaya ve kota mekanizmasıyla sırlarını delmeye sevk etti. Kadınların yeteneklerini desteklemek son zamanlarda tüm halklar arasında yayıldı. Fas'ta yapılan son yasama seçimlerinde, kadınlar her iki mecliste de komünal, yerel, bölgesel ve bölgesel meclislere ve parlamentoya girdiler.

Partilerde kadınların sorumluluk üstlenip üstlenmeyeceği yanıtsız kalıyor

Kırsalda ve köylerde kamyonlara bindirilerek oy kullanılmasına katkıda bulunmalarına rağmen, son zamanlarda kurulanlar partiler de dahil olmak üzere, bu partilerdeki pek çok kadının siyasi örgütsel sorumluluk üstlenip üstlenemeyeceği sorusu yanıtsız kalmaktadır. Partilerin ihtiyaçlarını karşılayan sayılar, her bir partinin adı ve yapısına ve Temel Yasa'ya göre siyasi makamlarda, idari komitelerde veya ulusal meclislerde yüzde 20 kadın kotası öngören kanun var. Kadınların etkin ve üretken siyasi eyleme değil, partiye çekmek için üye olma ve çalışma telaşı buradan kaynaklanmaktadır. Kadınların siyasal kutuplaşma taleplerinin toplumdaki durumlarına olumlu yansımadığı söylenebilir ve bu durum daha da artacaktır. Bu gerçeklik, başta siyasi, sosyal ve kültürel olmak üzere hayatın çeşitli alanlarında belirgindir.

Kuzey Afrika ve Ortadoğu'da kadınların siyasi partilere liderlik etmemesinin sebepleri nelerdir?

Hoda Al Shaarawy ve ardından Nawal Al Saadawi gibi kadın edebiyatçıların, toplumu sömürgecilikten kurtarmaya yönelik çalışmaları ile kadın hareketinin Suriye'de, Lübnan'da ve Irak'ta arzulanan hedeflere ulaşmasını engelleyen siyasal İslam hareketinin yayılmasıyla birlikte ulusal ideolojiler ilerleme gösteriyordu. Solculuk, kadına yönelik apaçık kültürel şiddeti gizlerken, bu eğilimler miras kalan geçmişle göbek bağlarını koruyan edebiyatı (iktidarsızlık) ortadan kaldıramadı. Fas'ta kadın mücadelesinin genişlemesi sırasında Fatima Al-Baih, Turia Al-Tanani, Saeeda Al-Munbihi ve kendilerini gizli gözaltı merkezlerinde bulan diğerleri gibi kadın mühendisler, profesörler ve öğrenciler ortaya çıktı. Celladın alnında bir leke bırakarak haftalarca süren açlık grevine gittikten sonra katledildiler.

Partilerde erkeklerin ayrıcalığı devam ediyor

1990'lardan beri Fatima Al-Alawi'nin başkanlığını yaptığı, ancak tabanını popüler olmasını engelleyen sosyal ve siyasi nedenlerle genişletemeyen Yeşiller Partisi dışında, partilerin kurulması erkeklerin ayrıcalığı olmaya devam ediyor. Fas, Şubat 2011'in başlarında hem Orta Doğu'da hem de Kuzey Afrika'da patlak veren kitlesel protesto dalgasından etkilendi. İster Tunus'ta ister Mısır'da olsun, bu dağınık ve uzayan devrimler, kadınların siyasette karar alma pozisyonlarına yükselmesine yol açmadı. Bu revizyonist söylemler, Fas'tan Irak'a, Suriye'den Ürdün'e kadar uzanan bu bölgede toplumların ve kültürlerin gelişmesini engelledi.

Sizce seçimlerde bazı adayların lehine bir bahşiş kartı oluştursa da kadınların siyasetten uzaklaşmasının nedenleri nelerdir?

Kadınların seçim sonuçlarında ve etkili grupların oluşumunda aktif olduğunu hepimiz biliyoruz. Ama kadınların eşlerinin, akrabaların ve hatta gurbetçilerin elinde bir baskı kartı haline geldiğini fark ediyorum. Meclislerde temsil edildiklerinde de oyunun sırlarını anlamadıkları bahanesiyle kendi bölgelerindeki seçmenlerin ihtiyaçlarını dile getirme haklarına el konuluyor ve bu kadınların çektiklerini anlatamayacaklar. Çünkü listedeki temsilcinin, yani aday gösteren kişinin izni dışında toplumsal gerçekliğe ilişkin konuları yetkililere bildirme hakları yoktur ve bu alanda bu davranışları teşhir eden şikayetler bulunmaktadır.

Kazablanka, Marakeş, Fez, Rabat, Tanca gibi özellikle büyük şehirlerde erkekler için basit görünen ancak kadınlar için önemli olan başka nedenlerin de bulunmasının yanı sıra, siyasi eylemden kaçınmanın ana nedenlerinden biri budur. Toplantıların gece geç saatlere kadar devam etmesi, çalışma programının uzun olması ve tartışmalarının başka noktalara dağılması, kadının görüş ve önerilerinin büyük bir kabulle karşılanmamasıdır. Kadınlar ev sorumluluklarının yanı sıra siyasi sorumluluğu da üstleniyor. Kadınların aile sorumlulukları çeşitli ve çokludur. Tüm bu faktörler, kadınları siyasi çalışmalardan çekilmeye ve enerjilerini geri kazanmanın daha geniş olması ve onurlarını korumaları nedeniyle sivil işlere girmeye itiyor ve bu da onları kendilerine uygun bir gündeme göre çalıştırıyor.