SOMA KERAMÎ

Ciwanro – Rojhilat Kürdistan’nın sınır bölgelerinde kadınlar, en temel sağlık hizmetlerine erişimde bile büyük engellerle karşılaşıyor. Erkek operatörlerin çalıştığı sağlık merkezlerinde muayeneden kaçınan kadınlar, çoğu zaman hastalıklarını ilerlemiş evrelerde fark edebiliyor. Kadın doktor eksikliği, ekonomik zorluklar ve altyapı yetersizlikleri, bölgedeki binlerce kadını sağlıktan mahrum bırakıyor. Ultrason gibi rutin bir işlemin bile ulaşılmaz hale geldiği bu sistem, kadınları hem bedensel hem ruhsal bir eşitsizlik sarmalına sürüklüyor.

Kısıtlamalar kadınların sağlığını tehdit ediyor

Birçok bölgede, ultrason cihazlarını kullanma konusunda eğitim almış ebelerin bu cihazları kullanmasına izin verilmiyor; bu kısıtlamalar doğrudan kadın sağlığını tehdit ediyor. Basit sağlık kontrolleri için saatlerce yol kat etmek, yüksek ücretler ödemek veya tedaviyi atlamak zorunda kalan kadınlar, böylece hastalık ve kaygıya karşı daha savunmasız hale geliyor. İran, tıbbi ekipman üretiminde önemli ilerlemeler kaydetmiş ve ülkedeki hastane ekipmanlarının yaklaşık yüzde 90’ının yerli olarak üretildiği bildiriliyor. Ancak Doğu Kürdistan ve sınır bölgelerinde bu ekipmanın dağılımı dengesiz; birçok kırsal sağlık merkezinde ya çalışan ultrason cihazı bulunmuyor ya da cihazlar eski ve kullanılamaz durumda. Bazı bölgelerde cihaz mevcut olsa bile, kadın uzman eksikliği veya elektrik ve altyapı yetersizlikleri nedeniyle kullanılamıyor.

200’den fazla şehirde hiç kadın doğum uzmanı

Resmi istatistiklere göre, İran’da özellikle sınır ve yoksul bölgelerde kadın doktor eksikliği ciddi bir krize dönüşmüş durumda. Fars Haber Ajansı’nın verilerine göre, ülkede her bir milyon kadına yalnızca bir kadın ürolog, her 100 bin kadına ise üç kadın radyolog düşüyor. Ayrıca 200’den fazla şehirde hiç kadın doğum uzmanı veya radyolog bulunmuyor. Sağlık Bakanı, radyoloji ve jinekoloji gibi alanlarda kadın doktor dağılımının dengesiz olduğunu kabul ederek, kadın uzmanları bu alanlara çekmek ve eğitmek için yeni planlar yapılması gerektiğini vurguladı.

Kadınları hastalığa sürükleyen geleneksel bakış açısı

Üç yıl önce göğsünde bir kist fark ettiğini söyleyen 35 yaşındaki Marzieh Ahmadi, “Eşime defalarca ultrason çektirmem gerektiğini söyledim ama Civanro’daki tüm operatörler erkekti. Eşim ‘Hayır, gerek yok’ dedi. Kirmanşah’a benimle yalnızca bir kez geldi, sonra da artık gitmeme gerek olmadığını söyledi. Üç yıl geçti ve göğüslerimde yeniden ağrı hissediyorum. Doktor, altı ayda bir ultrason çektirmem gerektiğini söylemişti ama arabamız yok, kiralamakta çok pahalı. Eczaneden aldığım eski ilaçlarla ve birkaç bitkiyle idare ediyorum. Her ağrı hissettiğimde, kötü bir şey olmaması için dua ediyorum” diyor.

‘Kadınların pek çoğu muayene esnasında soru soramıyor’

Rojhilat Kürdistan’ın sınır bölgelerinde, Marzieh Ahmadi gibi birçok kadın en temel sağlık hizmetlerine ulaşamıyor. Büyük şehirlerde sıradan bir işlem olan ultrason, bu bölgelerdeki kadınlar için kaygı ve eşitsizlikle örülü bir deneyime dönüşüyor. Pek çoğu, muayene sırasında soru sormaya bile cesaret edemediklerini anlatıyor. Civanro, Salas Babajani ve Paveh gibi sınır kasabalarında ultrason operatörlerinin çoğunun erkek olması, kadınların ya bu muayenelerden tamamen kaçınmasına ya da büyük bir stresle katlanmak zorunda kalmasına yol açıyor.

Civanro’da ebelik yapan Maryam A. durumu şöyle anlatıyor: “Bana gelen kadınlar, ultrasonu bir erkeğin yaptığını öğrendiklerinde endişeleniyorlar. Kadın personel talebimizi defalarca ilettik, ancak her seferinde bu erkek doktorun daha deneyimli olduğu söyleniyor. Sanki bunun kadınlar için ne kadar zor ve rahatsız edici olduğunu hiç anlamıyorlar.”

‘Parası olan iyi muayene oluyor’

Salas Babajani’den 42 yaşındaki Nusibeh, bu istatistiklerin kadınlar için yalnızca acıyı yansıttığını dile getirerek, “Birkaç yıl öncesine kadar Civanro’da kadın ultrasonografi uzmanı yoktu. O zamanlar birçok kadın utanıyordu ve bazıları hastalıklarını çok geç fark ediyor, bu da işleri ve hayatlarını tehlikeye atıyordu. Şimdi durum biraz daha iyi, ancak ultrasonografi uzmanlarının çoğu hala erkekler. Bir kadına muayene olmak istiyorsanız, iyi bir gelirinizin olması gerekiyor, çünkü sigorta masrafları karşılamıyor. Çoğu kadının parası yok, bu yüzden zor durumda kalıyorlar” ifadelerinde bulunuyor.