BERÇEM CÛDÎ

Kobanê- Deq yani dövme yapımı, Hindu, Afrika, Fars, Mısır, Roma’dan bu yana eski halklar ve kadınlar tarafından kullanılan uzun geçmişi olan bir kültür. Zaman içinde dünyaya yayılan deq kültürü kadınların yaşamında önemli bir yer edinmiş.

Kürt kültüründe de yeri olan deq, özellikle yaşını almış Kürt kadınlarda görmek mümkün. Tarihsel süreçte deq, farklı yöntemlerle kullanılmış. Siyah ve yeşil renklerde işleniyor. Siyah deq çok güzel olan kadınların nazardan korunması için kullanılıyor. Yeşil deq ise süslenme ve kadınların güzelleşmesi için kullanılıyor. Ayak, alın, göz, dudak, çene, boyun, kaş arasında, göğüs, parmak ve ellerde kullanılan 30’dan fazla deq çeşidi bulunuyor.

Kuzey ve Doğu Suriye’nin Kobanê kentinde 50 yaşın üstünde olan kadınlarda deq bulunuyor. Bu kadınların deqleri ağırlıklı olarak kol, burun, boyun ve ellerinde var. Teknoloji ve kapitalizmin gelişmesiyle birlikte bu kültür zayıflamış durumda ve yok olma ile karşı kaşıya. Aslen Kuzey Kürdistan’dan olan 80 yaşındaki Hedle Ebas, henüz 9 yaşındayken, ellerine, ayaklarına, boyun ve kollarına deq yapmış. İleri yaşına rağmen Hedle Ebas, bu kültüre sahip çıkmış.

Küçük yaşta evlenmiş

Eskiden köyde yaşadıklarını ve o zamanlarda çölde çalıştıklarını ifade eden Hedle Ebes, “Çocuklarımız küçüktü. Keçi koyun besliyorduk. Yoğurt ve peynir gibi şeyler yapıyorduk. Hasat yapıyorduk. Çocukları hazırlamada geciktiğimiz zaman eşim bize kızıyordu. Hasatta çok yorulduğum için çorba yapıyordum” diye anlatıyor. 15 yaşında evlendiğini söyleyen Hedle Ebes’in, 8 kız ve 5 erkek çocuğu var. Ancak bir kız ve bir erkek çocuğunun yaşamını yitirdiğini dile getiren Hedle Ebes, “Dikmedaş köyündenim. Aslen ise Kuzey Kürdistanlıyız. Babam Türk devletinin askerliği nedeniyle Batı Kürdistan’a geçti. Annemin babası da seferberlik zamanında kaybolmuş. Bu nedenle nenem annemi alıyor ve Rojava’ya geliyorlar. Sonra annem ve babam birbirini tanıyorlar ve evleniyorlar. Şuan mal mülkümüz Kuzey Kürdistan’da” diye konuşuyor.

Vücudunun birçok yerinde deq var

Vücudundaki deqlere değinen Hedle Ebes, “Başta gözlerime deq yapıldı. Gözlerime sürme çektiğim zaman birbirine yaklaşsın diye yapıldı. Daha sonra güzelleşmem için kollarıma boynuma deq yaptılar. Ellerim beyazdı. Bu nedenle farklı farklı deqler yapıldı. Şuan yaşlandım. Ancak genç olduğum zaman herkes ellerime hayranlıkla bakıyordu. En son sol ayağıma deq yapıldı. Annem diğer ayağıma da deq yapmak istiyordu. Ancak deq yapımı acı olduğu için kaçtım, yapmadık. Yüzüme, saçıma ve tırnaklarıma hiçbir zaman boya sürmedim. Ellerime, tırnaklarıma kına sürüyorum. Gözlerime de kendi yaptığım sürmeyi çekiyorum” diyor.

Deq anne sütü ile yapılıyor

Hedle Ebes, eskiden deqi nasıl yaptıklarını anlatıyor; “Anne sütü ve kül karıştırılarak yapılırdı. Deq yapılacak yer belirlendikten sonra birkaç iğne süt ve külden yapılan karışıma batırılarak o yere vurulurdu. Çok acıyordu ve birkaç gün şişkin kalıyordu. Sonrada deqin rengi yeşil-mavi oluyordu.”

“Yeni nesil deqleri sevmiyor”

Cihazlar yolu ile yapılan dövmelere değinen Hedle Ebas, “Deq yaptığım için pişman değilim. Çünkü bu yolla kültürümü koruduğumu düşünüyorum. Ayrıca her zaman yöresel elbise giyiyorum. Gözlerine sürme çekip evden öyle çıkıyorum. Yeni nesil eski deqlerden hoşlanmıyor. Ancak birçok kişinin vücudunu farklı renklerle dövme yapıyor. Bu onları güzelleştirmiyor, çirkinleştiriyor” diye konuşuyor.