Günün Şiiri: 1 Mayıs İçin/Nezihe Bükülmez

29 Ocak 1882 tarihinde İstanbul Şehremini’de dünyaya gelen Yaşar Nezihe Bükülmez, 1 Mayıs için ilk Türkçe şiiri kaleme almış isim olarak adını tarihe yazdırmıştır.

İlk adı “Yaşar” olan Nezihe Bükülmez, kendisinden önce dünyaya gelen iki kardeşinin de ölmesi sonucu ailesi tarafından nüfusa “Yaşar Nezihe Bükülmez” olarak kaydettirmiştir. Şairin kendisinden önceki iki ve kendisinden sonraki iki kardeşi de ölmüştür ailenin tek çocuğu olarak hayatta kalmış ve büyümüştür. Adı pek fazla bilinmese dahi direngen ruhlu şiirleri ile damgasını gerçekçi şiire vurmuştur Yaşar Nezihe Bükülmez. Amele Cemiyeti’ne üye olmuştur, toplumsal konulara dair şiir ve yazılar da kaleme almıştır.

Annesini 6 yaşındayken kaybetmesi üzerine “teyze” dedikleri yaşlı bir kadın Yaşar Nezihe Bükülmez’in bakımını üstlenir. “Teyze” Yaşar Nezihe’yi oyalamak için Tahir ile Zühre, Aslı ile Kerem gibi hikayeleri okur ve direngen şair tarihi hikayeler dinleyerek büyür. İlkokula kendisi gider ve ailesinin öğrenmesi üzerine babası tarafından evden kovulur. Yaşadığı o günleri şöyle kaleme alır şair;

 “Evimizin yakınındaki dere kenarlarından papatya, ısırgan otu, deve dikeni, ebegümeci tohumları toplayarak aktarlara satıp, kazandığımın kırk parasını mahalle mektebinin hocasına, kırk parasını da kalfaya vererek bir süre okuma isteğimi doyurmak için çabaladım. Fakat bu şekilde ancak bir yıl mahalle mektebine devam edebildim. Aldığım eğitim bu kadardır. Yaşamım süresince geçimimi sağlamamda büyük ölçüde yardımcı olacak dikiş, nakış bilgisini de yine bu dönemde komşu kızlarından edindim. Edebiyatı, aruzla şiir yazmayı da kendi kendime öğrendim.”

1923 yılında “Bir Mayıs” şiirini kaleme alır ve dönemin “Aydınlık” dergisinde yayınlanır. 250 şiiri şarkı olarak bestelenmiştir. Yaşar Nezihe, ikinci evliliğinde 3 erkek çocuk dünyaya getirir, Sedad, Suad ve Vedad. Eşinin kendisini terk etmesinin ardından sefalet içerisinde yaşayan Yaşar Nezihe’nin Sedad ve Suad isimli çocukları yoksulluk nedeniyle ölür. İş işler, madalyalara kurdele diker geçimini kendisi sağlamaya ve ayakta kalmaya çalışır Yaşar Nezihe. Türkiye’nin ilk “Kadın işçi şairi” ve “İlk sosyalist kadın şair” isimleri ile anılır, şiirleri nedeniyle komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle suçlanır, tutuklanır.

İlk kitabı 1913 yılında yayınlandı: Bir Deste Menekşe

Yaşar Nezihe, ilk kitabını “Bir Deste Menekşe” ismiyle 1913 yılında yayınlar. 1934 yılında çıkan Soyadı Kanunu’ndan sonra “Bükülmez” soyadını alır. “Bakıp da soyadıma sanma bükülmüyorum / Felek cefâlarıyla, gençken büktü belimi” diye yazar.

6 Kasım 1971 tarihinde aramızdan ayrılır Yaşar Nezihe, ardın da yüzlerce şiir ve hüzün dolu, mücadeleci bir yaşam öyküsü geride bırakarak.

“1 Mayıs İçin

Ey işçi…

Bugün hür yaşamak hakkı seninken

Patronlar o hakkı senin almışlar elinden.

Sa’yınla edersin de “tufeyli”leri zengin

Kalbinde niçin yok ona karşı yine bir kin?

Rahat yaşıyor, işçi onun emrine münkâd;

Lakin seni fakr etmede günden güne berbâd.

Zenginlere pay verme, yazıktır emeğinden.

Azm et de esaret bağı kopsun bileğinden.

Sen boynunu kaldır ki onun boynu bükülsün.

Bir parça da evlatlarının çehresi gülsün.

Ey işçi…

Mayıs birde bu birleşme gününde

Bişüphe bugün kalmadı bir mani önünde…

Baştanbaşa işte koca dünya hareketsiz;

Yıllarca bu birlikte devam eyleyiniz siz.

Patron da fakir işçilerin kadrini bilsin

Ta’zim ile, hürmetle sana başlar eğilsin.

Dün sen çalışırken bu cihan böyle değildi.

Bak fabrikalar uykuya dalmış gibi şimdi.

Herkes yaya kaldı, ne tren var, ne tramvay

Sen bunları hep kendin için şan-ü şeref say.

Birgün bırakınca işi halk şaşkına döndü

Ses kalmadı, her velvele bir mum gibi söndü.

Sayende saadetlere mazhar beşeriyet;

Sen olmasan etmezdi teali medeniyet

Boynundan esaret bağını parçala, kes, at!

Kuvvettedir hak, hakkını haksızlara anlat.”