BAHARİN LEHİB

Kabil- Kabil, son günlerde Kabil Nandari’de düzenlenen uluslararası bir fuara ev sahipliği yaptı. 17 Kasım’da başlayan bu fuar, Afganistanlı kadın girişimciler tarafından organize edildi. Etkinliğe Çin, Tacikistan, Özbekistan, İran ve Afganistan’ın dört bir yanından tüccarlar ve sanayiciler katıldı. Ancak katılımcı ülkelerden kadın satıcıların sayısı oldukça azdı ve çoğu medya ile konuşmaktan kaçındı.

Taliban yönetimi bu fuarı, komşu ülkeleri Afganistan’a yatırım yapmaya teşvik etmek amacıyla düzenledi. Ancak Afganistan’ın mücadeleci ve bilinçli kadınları bu tarihi, Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Günü’nü anmak için bir fırsata dönüştürdü.

Fuarı ziyaretimizde, Badahşan’dan gelen Fawzia Zeki ile karşılaştık. Fawzia Zeki şöyle dedi:

“Son yirmi yıldır Badahşan’da sivil toplum aktivistiydim. Aile içi şiddete maruz kalan kadınlara destek veriyor, onlar için güvenli evler kuruyordum. Taliban’ın iktidarı ele geçirmesinden sonra baskı ve tehditlerle tüm destek çalışmalarımı kapatmak zorunda kaldım. Bir süre evde kaldıktan sonra küçük bir sermaye ile el sanatları üretimine başladım. Şu an yaklaşık on kadın benimle çalışıyor. Biz Afgan kadınlarının tek tesellisi artık bu el sanatları üretimi.”

‘Kimse güvende değil’

Fawzia Zeki’nin dükkânının yan tarafında ise Logar’dan gelen Zakiye Şucaî vardı. O da vilayetindeki kadına yönelik şiddetin arttığını şu sözlerle ifade etti:

“Taliban ülke çapında kontrolü ele almadan önce bile vilayetimizin pek çok ilçesi Taliban’ın kontrolündeydi. Eski hükümetin askerleri, devlet çalışanları, kadınlar, hatta kız ve erkek çocuklar bile güvende değildi; her gün farklı şekillerde öldürülüyorlardı. Şimdi ise aynı durumu tüm halk yaşıyor.”

Zakiye, anlattığı her acı olayda sesini kısmak zorunda kalıyordu; çünkü Taliban’ın İyiliği Emretme ve Kötülükten Sakındırma Bakanlığı mensupları ve silahlı unsurları sürekli etrafta dolaşarak katılımcıların konuşmalarını ve davranışlarını kontrol ediyordu. Zakiye Şucaî şunları söyledi:

“Çok eşlilik, zorla evlendirme, Taliban üyelerince zorla yapılan evlilikler, yoksulluk, işsizlik ve kuraklık… Tüm bunlar Taliban gölgesinde birleşerek her gün halkımızın boğazını sıkıyor.”

Anne ve kızın kurduğu şirket

18 yaşındaki Helmiyye Muhammedi ise annesiyle birlikte dört yıl önce kurdukları Afganistan Hanımlar Mehri adlı şirkette fuarda yer alıyordu. Katılım sebeplerinin Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Günü’nü anmak olduğunu söyledi. Fuara katılım amacını anlatan Helmiyye, “Bu fuara şirketimizin ürünlerini tanıtmak için geldik. El sanatları şirketi Afgan nakışı, ayakkabı, çanta ve takı alanlarında üretim yapıyor. Halıcılık ve oymacılık bölümlerimiz de var ancak bütçe yetersizliğinden aktif edemiyoruz” dedi.

İşletmelerinin yapısını anlatan Helmiyye Muhammedi şöyle devam etti:

“Şirketin sorumlusu Roya Muhammedi. Yaklaşık 30 kadın ve 5 erkek çalışıyor. Erkekler pazarlama bölümünde çünkü kadınlar dışarı çıkamıyor. Ben bile pazarlama bölümünde olmama rağmen birçok işi erkek arkadaşlarımız üstleniyor.”

Helmiyye ayrıca şirketin merkezinin Kabil’de olduğunu ve diğer vilayetlerde temsilcilikleri bulunmasa da ürünleri paketleyerek gönderdiklerini söyleyerek, “Biz kadın yatırımcılarız, resmi izinlerimiz ve ticari belgelerimiz var. Tüm fuarlardan haberdarız ve katılım sağlıyoruz” dedi.

Afgan kadınlarını hiçbir güç durduramaz

Görüştüğümüz kadınlar başta olmak üzere fuara katılan tüm kadınlar, Taliban’ın baskısından kurtulmak ve Afgan kadınlarının toplumdaki yerini korumak için her fırsatı değerlendirdiklerini belirtiyor. Taliban yönetimi onların faaliyetlerini tamamen sınırlayabilmiş değil.

Zakiye Şucaî ve Fawzia Zeki, güvenlik gerekçeleriyle kameraya konuşamadı; çünkü Taliban iktidarından önce kendi vilayetlerinde insan hakları ve kadın hakları konusunda aktif çalışan, Taliban’ın suçlarını ifşa eden kadınlardı. Taliban’ın kadın karşıtı yasaları nedeniyle hiçbir kadın resmi devlet kurumlarında, kuruluşlarda veya yatırım alanlarında yönetici olamıyor; bu yüzden belgelerin alınabilmesi için erkeklerin varlığı zorunlu kılınıyor.

Tüm kısıtlamalara rağmen Kabil’de düzenlenen Uluslararası Kadın Ticaret Fuarı, Afgan kadınlarının direnişinin ve kararlılığının bir sembolü haline geldi. Kadınlar, güvenlik tehditlerine ve yoğun baskıya rağmen yalnızca el sanatı ürünlerini tanıtmakla kalmadı; aynı zamanda dünyaya ve Taliban yönetimine kadınların toplumdaki rolünün vazgeçilmez olduğuna dair açık bir mesaj gönderdi. Bu varlıkları, hiçbir yasa ve baskının Afgan kadınlarının ekonomik ve sosyal bağımsızlık mücadelesini durduramayacağını bir kez daha gösterdi.