ŞEBNEM RAHIMZADE

Bokan - Yağmurun az yağdığı günlerde kuraklık, eski su kaynaklarının kurumasına yol açar; Doğu Kürdistan’daki çocuklar bu dönemde “Bûke Baranê” (Yağmurun Gelini) adlı şarkıyı söylemeye başlarlar. “Bûke Baranê” töreni, Kürt halkının doğaya olan inançlarından kaynaklanan bir geleneği temsil eder; yağmurun az olduğu yıllarda yağmur yağması için yapılan bir ritüeldir. Bu törende genç kadınlar veya çocuklar, “Bûke Baranê” adı verilen sembolik bir buketi tutar, taşır ve köylerde dolaştırırlar.

Su Tanrısı’na adanmış bir ritüel

Bazı araştırmacılar, “Bûke Baranê” törenini su tanrısına adak sunma ritüeli olarak değerlendirir. Bu ritüelde kadınlar doğayla ilişki kurar; bolluk ve yaşamın sembolü olan bir figür ortaya çıkar. Bu eski geleneğin kökleri, Kürtlerin kutsal inançlarından önceki mitolojisine dayanır. Söylenir ki “Bûke Baranê” buketi, annenin veya bölgedeki bir yaşlının rehberliğinde hazırlanır, geleneksel kıyafetler giyilir; bazı yerlerde buket, bölgeye özgü çiçeklerle hazırlanır ve üzerine sarılan tül ile süslenir.

Kız çocuklarından oluşan gruplar köy köy dolaşır ve bölgesel şarkılar, örneğin “Henaran û Menaran” gibi şarkılar söyleyerek yağmur dileğinde bulunurlar ve “Bûke Baranê”yi ev ev gezdirirler. Her evin kapısında şu sözler söylenir:

“Bûke Baranê avî dewê
(Bûke Baranê yağmur istiyor)

Avî bo dexelanî dewê
(Toprağın sulanması ve yeşermesi için)

Helkê barokanî dewê
(Yeni mahsul istiyor)

Derzî gewre keçanî dewê
(Genç kızlar için bolluk ve bereket istiyor)”

Dualar edilir, dilekler dilenir

Çocuklar evleri dolaşırken kadınlar çeşitli armağanlar sunar; su, meyve, şeker, para veya ekmek gibi hediyeler buketi taşıyan çocuklara verilir. Bu hediyeler bölgeden bölgeye değişir ve her biri bereketin özel bir sembolüdür. Eskiden bu hediyeler, buket için sunulan adaklar olarak görülürdü. Alınan yiyecekler, sembolik olarak her bireyin ortak paylaşımı anlamına gelirdi. Çocuklar köyleri dolaştıktan sonra buketi kutsal bir mekana bırakır; bu mekan her zaman bir kız çocuğu ile ilişkilendirilir. Buket burada “Barhe Lexer” veya “Gewre Keç” (Büyük Kız) olarak adlandırılır ve kutsal mekanda bırakılır. Bazı bölgelerde buket suya bırakılır. Tören sonunda dualar edilir ve dilekler yüksek sesle söylenir.

Gelenek devam ettiriliyor

Bu kültürel miras, 2014 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası aday listesine alındı. Son on yılda özellikle Mukriyan bölgesinde, Kürt çocukları arasında azalsa da, kültürel aktivistler sayesinde her yıl Mahabad, Bokan, Nakade ve Serdeşt gibi şehir ve köylerde uygulanmaya devam etmektedir. Bokan’daki Niştiman Edebiyat Topluluğu da bu geleneği sürdürmektedir.

“Bûke Baranê” töreni, Doğu Kürdistan’ın birçok bölgesinde, örneğin Hewraman, Kirmaşan, Sine, Îlam, Qure ve Urmiye’de bilinir. İran sınırları dışında, Bakur, Rojava ve Başûr’da da bu kültür yaşatılmaktadır. Her ne kadar bölgelere göre şekil farklılıkları olsa da, sembol, uygulama ve amaç Kürt halkı için aynıdır.