شەبنەم ڕەحیم زادە

 

بۆکان-پەیوەندی نێوان دەسەڵات و زانیاری هەمیشە گۆڕەپانێکی چارەنووسساز بووە لە مێژووی گەلاندا، دەسەڵاتە پاوانخوازەکان کۆنترۆڵی وشەی قسەکراو وەک ئامرازێک بۆ سەرکوتکردنی هۆشیاری بەکۆمەڵ بەکارئەهێنن، ئەم هاوکێشەیە لە سیاسەتە کولتوورییەکانی کۆماری ئیسلامیدا بە ڕوونی دیارە کە نەک تەنیا ئازادی ڕادەربڕینی بەرتەسک کردووە، بەڵکو ناوەڕۆکی پەرتووکەکانیشی لە قاڵب داوە و سووڕانەوەی بەرتەسک کردووەتەوە.

 

پێداچوونەوەیەک بە مێژوودا ئەوەمان بۆ دەرئەکەوێت کە حکومەتە تاکڕەوەکان سێبەری یەکەمیان بەسەر پەرتووک و نووسین و قەڵەمدا دائەنێت، لە حکومەتەکانی وەک کۆماری ئیسلامیدا خۆڕاگری بەشێکە لە ژیان و چینی ڕۆشنبیری کۆمەڵگە بە درێژایی سەردەمە مێژووییە جۆراوجۆرەکان، لە بنەماڵەی قاجار و پەهلەویەوە تا کۆماری ئیسلامی، بە درێژەدان بە چاپ و بڵاوکردنەوەی پەرتووکی پەروەردەیی و ڕۆشنگەرانە، بەرگەی ڕژانی سانسۆریان گرتووە، پەرتووکخانەکان و دەزگاکانی چاپ و بڵاوکردنەوە بەشێکی ناوەکی ئەم بەرخۆدانە کولتوورییەن، وایان لێ ئەکات ببنە ئامانجی ڕاستەوخۆی سیاسەتەکانی سەرکوت و چەوساندنەوە، لە چەند هەفتەی ڕابردوودا فشارەکان بۆ سەر پەرتووکخانەکان لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بە شێوەیەکی بەرچاو پەرەی سەندووە لە چوارچێوەی هەڵمەتێکی بەردەوامی سانسۆر و شێواندن و نکۆڵی، هاوتەریب لەگەڵ سیاسەتە ڕۆشنبیرییە فەرمییەکان کە ئامانج لێی سنووردارکردنی ئازادی بیرکردنەوە و ڕادەربڕین بووە.

 

لە سانسۆرێکی سیستماتیکەوە بۆ شەڕێکی بڵاوکردنەوە

ساڵانی ڕابردوو شایەتی گۆڕانی بەرفراوان لە ناوەڕۆکی زۆرێک لە پەرتووکەکانی ناو کۆماری ئیسلامیدا بەخۆیەوە بینی، لەوانە دەستکاریی ئایدیۆلۆژی لە پەرتووکی منداڵان و سڕینەوەی تەواوی بەشەکانی بەرهەمە مێژووییەکان لە چوارچێوەی سیاسەتێکی توندی سانسۆردا، دەزگاکانی چاپ و بڵاوکردنەوەی سەر بە سوپای پاسدارانی شۆڕشی ئیسلامیی ئێران، وەک ئاژانسی هەواڵی "فارس"، لەگەڵ دامەزراوەکانی وەک "سورە مهر" و "دەزگای لێکۆڵینەوە و لێکۆڵینەوەی سیاسی"، دەیان ناونیشانیان بە چەواشەکردنی بیروبۆچوونی گشتی و شێواندنی مێژوو و پێشکەشکردنی شیکاری لایەنگری بە ئامانجی لاوازکردنی تەڤگەرە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بڵاوکردۆتەوە.

 

لەسەر ئەم بابەتە، "سارا، س"، لێکۆڵەری مێژوو هاوڵاتی بۆکان، وتی: کۆماری ئیسلامی لە ڕێگەی ئەم هێرشە فەرهەنگییەوە، هەوڵ ئەدات وێنەیەکی پێچەوانە لە تەڤگەری پێشکەوتنخوازەکان و دادپەروەری کۆمەڵایەتی بخاتەڕوو کە لە دڵی مێژووەوە سەریان هەڵداوە و وەک وەڵامێک بۆ ئازارەکانی گەلی کورد لە هەموو ناوچەکانی کوردستان پەرەی سەندووە، ئەو دووپاتی کردەوە کە بینەری ئەم پەرتووکانر بە پلەی یەکەم کورد ناگرێتەوە، بەڵکو گەلانی دیکەی ئێران ئەکاتە ئامانج، جگە لەو لێکۆڵەرانەی کە بێ ئاگان لە مێژووی کوردستان و ڕەنگە نەوەکانی داهاتووش، لە بەرامبەر ئەم سەرکوتکردنەدا بڵاوکراوە سەربەخۆکان بە بڵاوکردنەوەی ڕاستییەکان لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان و پارچەکانی دیکەی کوردستان و جیهاندا، لە بەرامبەر هێرشەکانی سەر مێژوو و کولتووردا بوەستنەوە.

 

فشار لەسەر پەرتووکخانەکان لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان زیاتر ئەبێت

دوابەدوای شەڕی ١٢ ڕۆژە، لە چەند هەفتەی ڕابردوودا، فشاری ئاسایشی لەسەر هەموو پەرتووکخانەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بە مهاباد، سەققز، بۆکان و بانەشەوە خراوەتە سەر، کۆماری ئیسلامی ئەوان بە دوژمنی ئامێرە ئایدۆلۆژییەکەی خۆی ئەزانێت، ژمارەیەک پەرتووکفرۆش کە پێشتر تووشی ئەو جۆرە ڕووبەڕووبوونەوە بوونە، هۆشدارییان لە فرۆشتنی پەرتووکی بێ مۆڵەت وەرگرتووە، هەندێکی تریش لە ڕێگەی بانگهێشتکردن و دەستبەسەرکردنی کاتی و دەستبەسەرداگرتنی ئامێرە ئەلیکترۆنییەکان لەوانە مۆبایل و لاپتۆپ، فشاری هێزە ئاسایشییەکانیان لەسەرە،  شیدا ئەحمەدزادە "ناوی خوازراو"، خاوەنی پەرتووکفرۆشی بۆکان، پشتڕاستی کردۆتەوە کە لەم هەڵمەتە ئاسایشیەتییەدا، دەست بەسەر مۆبایل و لاپتۆپ و پەرتووکی سەر بە بەشێک لە فرۆشیاراندا گیراوە، هەروەها هەندێکیان دوای بانگهێشتکردن یان دەستگیرکردنیان بە ناچاری ناچاربوون فۆڕمی بەڵێننامەی زۆرەملێ واژۆ بکەن، پەرتووکخانەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان ناوەندی ڕاستەقینەی پەروەردەن و ئەمەش نیگەرانی لای دەسەڵاتدارانی دروستکردووە.

 

هۆشداری سەبارەت بە پەرتووکی قەدەغەکراو

بە وتەی نەرمین ئەمیری "ناوی خوازراو"، پەرتووکفرۆش لە پەرتووکفرۆشێکی شاری مهاباد، پەرتووکەکانی پەیوەست بە مێژوو و ژینگە لە ڕووی دابەشکردنەوە لە هەستیارترین پەرتووکەکانن بۆ دەزگا ئاسایشییەکان، لە ساڵانی ڕابردوودا پەرتووکی وەک "ئیکۆلۆژی ئازادی" لە نووسینی مۆرای بووکچین، "سێبەری کاروباری کالیبرد" لە نووسینی مەلکە مستەفا سۆڵتانی، "ئەنیمۆنەکان لەسەر زەوییە بەردینەکان" لە نووسینی کولروخ قوبادی، هەروەها چەندین پەرتووکی کوردی، کە زۆربەیان لە هەرێمی کوردستان چاپکراون، خراونەتە لیستی پەرتووکە قەدەغەکراوەکان، لەم ساڵانەی دواییدا زۆر کەس ڕووبەڕووی ڕێکاری ئاسایشی بوونەتەوە لەسەر ئەم پەرتووکانە.