شبنم توکلی

تهران- ٢٩ آبان، نشست و رونمایی از کتاب هزارتوی کار خانگی و نقد و بررسی موضوع کارخانگی در باشگاه اندیشه برگزار شد. سخنرانان این نشست خدیجه کشاورز پژوهشگر حوزه زنان و نجمه واحدی نویسنده کتاب بودند.

اغلب ما از حجم کاری که در خانه صورت می‌گیرد تا تنور خانواده گرم و خانه سرپا بماند بی‌اطلاع هستیم. نمی‌دانیم اصلاً آن حجم کار چرا انجام می‌شود، چقدر از آن ضروری است و چگونه می‌توان بهتر مدیریت شود. اغلب ما، نمی‌دانیم خانه می‌تواند نخستین محیطی باشد که رسیدن به اجماع، آزادی، برابری و رهبری دمکراتیک را در آن می‌آموزیم. کتاب "هزارتوی کارخانگی" شروع راهی است برای برپا داشتن چنین خانه‌ای؛ خانه‌ای که در آن برآوردن نیازهای انسانی ما به هزینه‌ی برآورده نشدن نیازهای انسانی دیگر نباشد.

نجمه واحدی دانش‌آموختە ارشد جامعه‌شناسی در حوزه پزوهشی مطالعات زنان است. وی طی چند سال اخیر بە علت فعالیت‌‌های خود در زمینە حقوق زنان و برگزاری "کارگاه‌های آموزشی شروط عقد و ازدواج" بازداشت و با حکم حبس و محرومیت‌‌های اجتماعی مواجە شد. دغدغەی او طی این سال‌ها در حوزه‌ی زنان، پرداختن به کارخانگی بودە و پایا‌ نامه را بر همین عنوان انتخاب و نهایتاً آن را به صورت کتاب منتشر کرد. او می‌گفت: این موضوع برای بسیاری از مردم هنوز نامرئی است و من سعی کردم در این کتاب بتوانم برای مردم عام آن را مرئی کنم.

نجمه واحد می‌گفت : رویکردی که تا به امروز در باره‌ی کارخانگی وجود داشته انتقادی بوده و این خیلی موضوع پر چالشی است و مخاطبین موضوعات اکثراً کسانی هستند که کار پژوهشی انجام می‌دهند، این یکی از دلایل من برای نوشتن کتاب بود که هم موضوع را به چالش بکشم و هم متنی بنویسم که مردم عام نیز به راحتی بتوانند آن را بخوانند و با آن ارتباط بگیرند.

 او گفت: زنان ایرانی سالیان سال است که دربرابر چالش‌ها به گونه‌ای دست به مقاومت می‌زنند. از چهل سال قبل که حجاب برای زنان اجباری شد باز هم پوشش زنان به این شکلی نبود که حاکمیت می‌خواست و زنان به روش‌های مختلفی تا به امروز دست به مقاومت می‌زنند و قطعاً در مسائل دیگری نیز زنان این مقاومت را داشتند و کار من این بود که بروم و از آنان بپرسم که چگونه توانستند این مسائل را تاب بیاورند.

وی در ادامە اظهار کرد: کسانی که در دولت‌های پیشین در ایران به دنبال حل مسئله کار خانگی بودند همیشه تنها چیزی که مطرح کردند بیمه زنان خانه‌دار است. ولی واقعیت این است کار خانگی شغل نیست و برای چیزی که فردی را چندین برابر مستهلک‌تر می‌کند نسبت به کارهای دیگر در حالت عادی، شما تنها برای آن بیمه در نظر می‌گیرید!  واقعیت این است کارخانگی در هیچ نقطه‌ای از زندگی زنان تمام نمی‌شود، بازنشستگی ندارد و تا وقتی که توان دارند آن را انجام می ‌دهند.

خدیجه کشاورز پژوهشگر حوزهء زنان، کار نجمه واحدی را کار جدی، علمی و پژوهشی می‌دانست که حتی مردم عام نیز می‌توانند به راحتی کتاب را بخوانند. او می‌گفت: با مرور کتاب انگار که هر کدام از ما زندگی روزمره خود را مرور می‌کنیم . او از تجربه خود در رابطه با یکی از پژوهش‌هایش در رابطه با تقسیم کار جنسیتی گفت: مخاطبش دانشجویان دانشگاه تهران  و ایلام بودند ، دانشجویان دانشگاه تهران دیدگاه بهتری نسبت به دانشجویان دانشگاه ایلام داشتند هرچند ابهاماتی در این مورد وجود دارد،  در حوزه‌هایی می‌بینیم که دختران و پسران برابری‌خواه هستند  و در بعضی از حوزه‌ها می‌بینیم که همچنان کلیشه‌های جنسیتی قدرتمند هستند، از جمله  نان‌آوری مردان. این بحثی که نجمه کرد و ارتباط بین کار حرفه‌ای و کارخانگی که در جامعه‌شناسی به آن مصالحه کار و زندگی گفته می‌شود یکی از مهم‌ترین مسائل است .وقتی جامعه باعث می‌شود اولویت اول زن این باشد که همسر خوب یا مادر خوبی باشد باعث کمال‌گرایی نسبت به آنان می‌شود و تو مجبور به انتخاب بین شغل حرفه‌ای و کار خانگی می‌شوی.‌

 

مصالحه کار و زندگی یکی از مهم‌ترین مسائل برای زنان است که جامعه چشمش را بر روی این مسئله می بندد و هیچ گونه حمایتی نمی کند. خدیجه کشاورز با مثالی از تجربه پژوهشی خود درباره استاد پژوهشگرهای زن و دشواری که آنان با مسائل روبه‌رو هستند و با موقعیتشان نسبت مردان، برابر نیست و جامعه نیز آنان را تحت فشار قرار می دهد، گفت: اولویت کارخانگی برای زنان باعث می‌شود که از شکوفایی‌اش جلوگیری شود و جامعه این را به آنان القا می‌کند. این دیدگاه در مناطق محروم و حاشیه‌ای بیشتر است، به گونه‌ای که بعضی از زنان خودشان می‌گویند که من هیچ وظیفه‌ای ندارم که در اقتصاد خانواده دخالت کنم  و دوست دارم که در خانه باشم، او این حرف‌ها را برای آرامش خودش می‌گوید چون راهی را جلوی خود نمی‌بیند که در حوزه‌های دیگر خودشکوفایی داشته باشد به همین دلیل پذیرفته است که زن خانه‌داری بکند و مرد نان‌آور خانواده باشد. همه‌ی این‌ها باعث می‌شود که زن‌ها بعد از مدت‌ها سرخورده بشوند چون هیچ خودشکوفایی نداشته‌اند و من می‌گویم باید نظام ارزشی و فرهنگی خودمان را به سمتی ببریم که مروج تقسیم کار مشارکتی باشد و آن وقت است که می‌توانیم برای برابری قدم‌های دیگری برداریم.‌