مصونیت از مجازات عاملین قتل روزنامه‌نگاران
رئیس CPJ گفت: این مسئله که قتل روزنامه‌نگاران تقریباً در ٨٠ درصد موارد در سطح جهان، هم در دموکراسی‌ها و هم در کشورهای اقتدارگرا، بدون مجازات باقی می‌ماند، پیام واضحی دارد: روزنامه‌نگاران بازیچه‌‌‌ی تعاملات بین‌الملل شده‌اند.
مرکز خبر- از سال ١٩٩٢تاکنون عدالت کامل در زمینه مصونیت از مجازات عاملین قتل روزنامه‌نگاران در کمتر از ۵ درصد موارد رعایت شده است.
بر اساس شاخص مصونیت از مجازات ٢٠٢٣ تنظیم‌شده در کمیته‌ی حفاظت از روزنامه‌نگاران (CPJ) در میان حدود ٨٠ درصد از ۲۶۱مورد روزنامه‌نگاری که در دهه‌ی گذشته در کشورهای مختلف، صرفا به قصد انتقام‌جویی بە خاطر کارشان به قتل رسیده‌اند، هیچ‌کس عادلانه قضاوت و دادگاهی نشده است.
رئیس CPJ گفت: «این مسئله که قتل روزنامه‌نگاران تقریباً در ٨٠ درصد موارد در سطح جهان، هم در دموکراسی‌ها و هم در کشورهای اقتدارگرا، بدون مجازات باقی می‌ماند، پیام واضحی دارد: روزنامه‌نگاران بازیچه‌‌‌ی تعاملات بین‌الملل شده‌اند.
قتل شکل افراطی سانسور است. تحقیقات محلی سریع، شفاف و مستقل می‌توانند بسیار تأثیرگذار باشند. تغییر شیوه‌ی پیشبرد سیاست می‌تواند مسیر عدالت را تغییر داده و در مواردی که روزنامه‌نگاران به خاطر کارشان کشته می‌شوند، از مصونیت فراگیر قاتلین آنها جلوگیری کند.»
برای نخستین بار، این شاخص هائیتی را نیز در بر گرفت. این کشور در بحبوحه‌ی بحران امنیتی فزاینده، که به دلیل خشونت فراگیر گروه‌هک‌ها، بی‌ثباتی سیاسی دولت موقت و بلایای طبیعی تشدید شد، اکنون در رتبه‌ی سوم قرار دارد. در چنین محیط خطرناکی، روزنامه‌نگاران مجبور می‌شوند در فضایی تقریباً بی‌قانون به کار ادامه دهند. این روزنامه‌نگاران اغلب از ترس هدف قرار گرفتن گزارش‌هایشان و ترس از عواقب آن به خودسانسوری روی می‌آورند.
سوریه که اکنون یک دهه است در فهرست CPJ قرار دارد، به عنوان کشوری با بدترین رکورد معافیت از مجازات در جهان در جایگاه اول این لیست قرار دارد. سومالی نیز که به شانزدهمین سال خود در این شاخص رسیده است، دومین کشور خطرناک جهان برای روزنامه‌نگاران است. هر سه کشور اول در این شاخص، کشورهای بی‌ثباتی هستند که با خشونت دست و پنجه نرم می‌کنند. با این وجود، مصونیت از مجازات برای قاتلین روزنامه‌نگاران حتی در دموکراسی‌های کارکردی مانند برزیل، مکزیک، هند، پاکستان و فیلیپین نیز به چشم می‌خورد.
شاخص CPJ که در آستانه‌ی روز جهانی پایان دادن به مصونیت از مجازات برای جنایات علیه روزنامه‌نگاران در ٢ نوامبر منتشر شد، به درستی نشان‌دهنده‌ی فراگیر‌بودن معافیت از مجازات در این زمینه بود. سومالی، عراق، مکزیک، فیلیپین، پاکستان و هند از زمان آغاز به کار آن در سال ٢٠٠٨، هر سال در این شاخص قرار گرفته‌اند. سوریه، سودان جنوبی، افغانستان و برزیل نیز به رقبای پیوسته‌ای تبدیل شده‌اند که یادآور تداوم معافیت از مجازات هستند.
کشورهای در فهرست جهانی مصونیت از مجازات CPJ در سال٢٠٢٣، سوریه، سومالی، هائیتی، سودان جنوبی، افغانستان، عراق، مکزیک، فیلیپین، میانمار، برزیل، پاکستان، هند می‌باشد.
این شاخص چالش‌های غالب اجرای عدالت در پرونده‌ی روزنامه‌نگارانی که با هدف انتقام‌جویی به خاطر گزارش‌هایشان کشته شده‌اند را ترسیم می‌کند. از سال ١٩٩٢ تاکنون، عدالت کامل که همه‌ی عاملان آن محکوم شده باشند، فقط برای ۴۷ روزنامه‌نگار به قتل رسیده اجرا شده است که کمتر از ۵ موارد را به خود اختصاص می‌دهد.
در میان ۱۲ پرونده‌ی مورد توجه در این زمینه پرونده‌ی چهار زن روزنامه‌نگار نیز به چشم می‌خورد که به شرح زیر هستند.
۱. شیرین ابوالکه: خبرنگار فلسطینی آمریکایی الجزیره عربی، در ١١ می ٢٠٢٢ هنگام پوشش خبری عملیات ارتش اسرائیل در شهر جنین در کرانه باختری، از ناحیه سر مورد اصابت گلوله قرار گرفت. علی صمودی تهیه‌کننده‌ی او نیز بر اثر اصابت گلوله از ناحیه کمر مجروح شد. ابواکله ۵١ ساله بلافاصله به بیمارستان منتقل و مدت کوتاهی پس از این واقعه مرگ او اعلام شد.
۲.گوری لانکش: بر اساس گزارش‌های تهیه‌شده به نقل از شاهدان در اطراف خانه‌‌ی این روزنامه‌نگار در بنگلور، حداقل سه مهاجم ناشناس در حالی که او از محل کار به خانه باز می‌گشت به سوی او تیراندازی کردند. بر اساس گزارش هندوستان تایمز، او از ناحیه سر و سینه مورد اصابت گلوله قرار گرفت و بلافاصله جان باخت.
۳.رجینا مارتینز پرز: گزارش‌های خبری حاکی از آن است که جسد مارتینز در خانه‌اش در خالاپا، مرکز ایالت ساحلی خلیج فارس وراکروز پیدا شد. او به شدت از ناحیه صورت و دنده‌هایش مورد ضرب و شتم قرار گرفته بود و در اثر خفگی جان باخته بود. آمادئو فلورس اسپینوزا، دادستان کل ایالت، در یک نشست خبری گفت به نظر می‌رسد تلویزیون، تلفن همراه و کامپیوتر او نیز در این حادثه به سرقت رفته است.
۴.ساگال سالاد عثمان: این روزنامه‌نگار ۲۴ ساله، تهیه‌کننده و مجری رادیو دولتی موگادیشو و دانشجوی دانشگاه بود. سرگرد پلیس نورعلی به رویترز گفت که او در حال ترک محوطه‌ی دانشگاه خود در محله هودان موگادیشو بود که سه مرد مسلح به سر و سینه او شلیک کردند و او را کشتند. بر اساس گزارش‌های خبری، افراد مسلح بلافاصله از محل قتل متواری شدند.
با این حال، ایجاد تغییرات مؤثر در سیاست داخلی کشور و افزایش فشار بین‌الملل می‌تواند به ایجاد پاسخگویی در این زمینه کمک کند. این مورد در پرونده‌ی روزنامه‌نگار پرویی، هوگو بوستیوس ساودرا، که در سال ١٩٨٨ به قتل رسید؛ تقریباً ٣۵سال به طول انجامید تا سرانجام یک رئیس سابق اطلاعات ارتش پرو به جرم قتل او محکوم شد. CPJ به عنوان یکی از همکاران اولیه در طرح اقدام سازمان ملل در مورد ایمنی روزنامه‌نگاران و موضوع مصونیت از دولت‌ها برای مقابله با مصونیت از مجازات، خواستار تجدیدنظر است.
گروه CPJ به همراه سایر گروه‌های جامعه مدنی از دولت‌ها می‌خواهند تا بودجه و آموزش واحدهای اختصاصی برای تحقیق در مورد جنایات علیه مطبوعات را تضمین کرده یا افزایش دهند. در جاهایی که مکانیسم‌های ایمنی ملی به چشم می‌خورد از قبیل مکزیک و برزیل، دولت‌ها باید بودجه و آموزش مناسب را برای رسیدگی به این امر فراهم کنند و همزمان با تغییر الگوهای امنیتی و عدالتی، این برنامه‌ها را بهینه‌سازی و تنظیم کنند. به طور مشابه، کشورهای متعهد به آزادی رسانه‌ها باید تلاش‌های دیپلماتیک هماهنگ‌شده را در اولویت قرار دهند.